Alexander Lodewijk Lesturgeon

Alexander Lodewijk Lesturgeon (Venlo, 16 oktober 1815 - Beilen, 18 juni 1878) was ien van de vrogste verzamelaars van streektaalwoorden en -zegswiezen.

Predikaant

Zien va was militair ingenieur en wördden ien 1821 overeplaotst naor Koevern ien Drenthe. De zeune studeren theologie ien Grönning en was predikaant ien Hesselen, Vledder en Sweel. As predikaant streed hi'j teugen draankmisbruuk. Ien zien standplaatsen richtten hi'j leesgezelschappen en rederijkerskamers op.

Dichter

Lesturgeon begunnen mit 't skrieven van Nederlaandse gedichten. Mit zien Grunningse studievrunden skreef-e Dichterlijk Mengelwerk (1836) en nog drie anonieme bundels, waorvan-e d'r ién "een naoogst van erotica uit onzen jongelingstijd" nuumt. Later gaf-e nog twee stichtelijke bundels uut. Hi'j weur benuumd töt lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde ien Leiden.

Skrieverije aover Drenthe en ien 't Drèents

Staandbeeld ien Koevern van "de Drie Podagristen", zoas heur Lesturgeon en zien mede-schrievers Van der Scheer en Boom nuumden.

Lesturgeon waarkten mit an de publicatie Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst, door Drie Podagristen (1842-1847), een cultureel reisboek aover Drenthe (podagristen bint mèensen mit jicht an de tonen). Zien mede-skrievers waren Harm Boom en D.H. van der Scheer. Mit Boom skreef Lesturgeon ok Een Drenthsch gemeente-assessor met zijne twee neven op reis naar Amsterdam, in 't voorjaar van 1843. Dielen van dit boek bint, net as dielen van Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst, ien 't Drèents eskreben.

Drèentse woordenliesten en vertaling

Ien de Drentsche Volksalmanak, een blad veur stökkies aover Drèentse taal, geschiedenis, volkskunde en schrieverije, plaotsen Lesturgeon zien Proeve van een woordenboekjen van den Drentschen tongval (1844). Vervolgartikels op disse proeve stunden ien de almanaks van 1845 töt en met 1850. Lesturgeon vreug hulp van de lezers bi'j 't verzamelen van Drèentse woorden, mar veule enthousiasme was er niet veur zien liesten.

Ien 1874 kwaamp 't Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon uut, daoras Lesturgeon de eerste Drèentse vertaling ooit van een stökkien uut de biebel ien plaotsen (de geliekenis van de verleuren zeune, ien 't dialect van Sweel).

Veurbield uut zien wark

Uut Lesturgeon zien artikeltien Inne gengelderei:

Wij traden ergens een armoedige woning binnen, waar wij, behalve een vrouw van middelbaren leeftijd en een drietal kinderen, nog een tweede vrouw vinden, zorgvuldig in dekens gewikkeld en in een wijden krukstoel, met kussens gevuld, bij 't vuur zittende, Wij hadden niet noodig te vragen, of 't mensch krank was. Haar ingevallen en bleek gelaat, hare doffe, van allen glans beroofde oogen, kortom haar gansche wezen verkondigde dat genoegzaam. Op onze vraag tot de andere, die de vrouw des huizes bleek te zijn, naar den aard der ziekte, werd ons een geschiedenis opgedischt, die curieus genoeg is, om ze hier op te nemen. Aldus verhaalde 't sloofsken:

' 't Is hom vergangen harfst in 't eerpelroôn angoan; doe was hi zoo kolderig inne hoed, dat hi trilde as 'n russche en doe hef hi 't gansche winter deur zoo wat inne gengelderei west. 's Wonsdaags veur Lichtmis wueren hom de beenen en 't lief dik, dat hi geen hozen langer kos ankriegen, en doe tiede oeze Barend hen L., in de groafschup, hen 'n soortig boerendokter, dat 'n wiizen is, as de lue zekt. Dee hef hom doe 'n pakkien met pooier metdoan, woar hi veermaal op 'n dag van mus innemen, mank witte wiin. Hi wuer er al wat slap van inne hoed, moar de dikkigheid wuer ook minder, en hom lustte ook al weer wat eten. Moar sunt vergangen weke zwöllen hom de beenen van neis weer, zoodat oeze Baerend nog ies hen L. tied is. Nou mag hom ook gien eten meer; hi kan 't niet binnen holden en speit het anstónd weer oet. 'n Schötteltien vol koffi is nog 't leefste, wat hi krig, en guster hek hom 'n roggenpankoek bakt. Das nog al zo'n verandring veur hom. Moar doe wuer hi zoo volslagen omme kop en wat rozig inne hoed. Doe is oeze scheper ziin zeun veur oes hen IJ. goan en hef hom er 'n koldendrank hen hoald, en nou, döcht hom, was 't wal good mank de kruden te drinken, dee hi van d' oolde Scholtinne van X. hef kregen veur de börst; want mangs, veural 's nachts möt hi zoo finnig hoosten, dat hi 't amper niet op bedde kan harden; da's plomp! Jong, jong, 't is zo'n bezueking; wie hebt er al wat om vermesterd en al wat unkostings um doan; as 't de Heere nog moar müg behagen, dat hi weer herstellen müg; moar doar is niet vol aventuur op, noa menschen oogmark. Hi wordt toeverdáns minder en leg finnig af. Ziin zusters en ziin besse zint alle anne tering hengoan en miin man, doar hi 'n zuster toe is, möt mangs ook zoo kwalsteren, da'k bange zin, dat hi ook al wat kwedderachtig inne hoed is.'

Bronnen

Broersma, Rouke (red.) (2003), Scheupers van de taol: Bloemlezing van de Drèentse Schrieverij 1837-2003, Zuudwolde: Stichting Het Drentse Boek
Nijkeuter, Hendrik (2001), De "pen gewijd aan Drenthe's dierbren grond" : literaire bedrijvigheid in de Olde Lantschap, 1816-1956, Grunnen: RUG (dissertatie, p.49-50)
Tissing, Jan (red.) (1992), Zakwoordenboek Drents-Nederlands Nederlands-Drents, Assen: Stichting Het Drentse Boek

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.