Hendrik van Heerde

Hendrik van Heerde (Ambt Veno, 1 oktober 1905 - Kampen, 17 oktober 1968) was chef-redacteur van 't Kamper Nieuwsblad en was de schriever (onder 't pseudoniem Havanha) van de bekende verhaelties van Garriet Jan en Annegien.^[1]

Waandel

Hendrik van Heerde wördden geboren in de Voorstad bi'j Veno (Overiessel). Hi'j warkten as ambtenaor op 't gemientehuus van De Sluus, bi'j een advertentsiebureau in Liwwadden en in een boekhaandel in Arnem. Toen dat hom allemaole niet bevöl, sleut hi'j hom an bi'j 't Fraanse Vrömdenlegioen. Daor höld hi'j 't niet lange uut, en hi'j vluchtten terogge naor Nederlaand.

Van de kraantenuutgever Boom in Möppelt kreeg Van Heerde een anstelling as verslaggever bi'j 't Nieuws- en Advertentieblad ('de Sluziger' enuumd). In 1936 trök hi'j naor Kampen om in opdracht van Boom een ni'je kraante op te richten: 't Kamper Nieuwsblad. Daor gaf hi'j sturing an töt zien dood. In 't Kamper lèven reurden hi'j hom; hi'j hef d'r naemens de CHU wetholder ewest. Ok schreef hi'j stokkies veur 't teniel veur verskillende Kamper verienigings. De mèensen waren drok op zien vaste stokkien Onder de Poort, dat hi'j onder de naeme 'Poortwachter' in de kraante schreef.

Onder eigen naam skreef Van Heerde Tusschen vuur en ijzer (1940), oaver zien ervarings as soldaot op de Grebbebarg in meie 1940 en de weken dat e in kriegsgevangenschop zat. Dit boek wördden in 2021 vanni'js uutegeven as De slag om de Grebbeberg, verslag van een ooggetuige.^[2] Over zien jachtervarings skreef Van Heerde Jagerslatijn. Op stap met Diana (1962).

Garriet Jan en Annegien

Veur 't Kamper Nieuwsblad begunden Van Heerde stokkies te schrieven over de boer Garriet Jan en zien vrouwe Annegien. De twee wonen op Venó en belèven d'r avonturen waor vaeke Garriet Jan zien knieperige neve Hendrik Jan van de Beulakker een rol in speult. Al gauw wördden dizze stokkies of-edrokt in alle kraanten van Boom. Ongebrukelk genog schreef Van Heerde de verhaelties over Garriet Jan en Annegien in 't Nedersaksisch. Hi'j haelden de meer plaetselijke eigenaorigheden uut zien dialect en skoefden de tael fonetisch wat op 't Nederlaands an, omdat hi'j berieken wol dat zovölle mèensen as meugelijk de stokkies goed begriepen zolden.

Henk van Heerde uut Venó schrif:

Een rode draad in de verhalen zijn de vele technische vernieuwingen waarmee hij [Garriet Jan] kennis maakt: van grammofoon tot motorfiets, van ritssluiting tot stofzuiger, maar ook maatschappelijke ontwikkelingen als het kamperen. [...] De personages zijn geen personen van vlees en bloed, maar karikaturen. Zij verbeelden elk een geesteshouding die in de samenleving aanwezig is op het moment dat die samenleving met grote veranderingen wordt geconfronteerd. ^[3]

De stokkies wördden deur Boom bi'j mekaere voegd en as boekies uut-ebrocht. Dizze dielties bint vandaege nog aorig wat weerd. In 1982 wördden de verhaelties in twee dielen deur Boom uut-egèven (Garriet Jan Vijfling). In 2002 deu uutgeveri'je Voorkeurboek uut Kampen dit nog ies weer over.

Anhaling

Garriet Jan hef op de mark in Möppelt een paer rolschaetsen (hielemaole ni'j veur hom) ekocht, en perbeert ze 's aovends uut in de woonkeuken van zien zus Lammegien en zwaoger Derk.

Wat er toen gebeuren, speulen zich in twee minuten of, mar ik kan 't niet zo gauw beschrieven.
Net toen ik beide schaatsen vast hadde en ging staon, leek et mi'j of ik een knik in de knienen kreeg en mit mien achterwark scheut ik achteruut krek tegen de fel brandende kachel. Net mit 't vleizigste deel van oel ele lichaam tegen de roje van de kachel, 't ging mi'j dwars deur de broek van Transvaalse bevertien hen. Met een schreeuw vleug ik veuruut, mar ik had die smerege dingen an de voeten. Ik kon niet in de bienen blieven, 'k grepe 't taofelkleed vaste en 't hele kleed mit 't beste servies van Lammegien ging tegen de vloere. Mar ik rolschaatsen mar deur. Ik kreeg hoe langer hoe meer gaank. Umme de taofel hen, ik zweien mit handen en voeten, mar stille staon... ho mar. 'k Sluug mit de rolschaatsen in de gedienen veur 't raam en met roe en al kwam de boel naor beneden. Mitene zeilen ik dwars deur de kamer hen.
'Griept mi'j Derk', schreeuwen ik. Derk deed een uutval, mar mitene sluug ik achteruut en kreeg e de linker schaatse finaol midden veur de schienen. 'Lelukke karhengst', brullen Derk. Och mensen, 't was wat, een lawaai van wonder en geweld. Alleen de kleine mannen in de beddestee brulden van 't lachen. 'k Heuren nog net dat ze tegen mekare gierden: 'Wat kan ome Garriet Jan toch prachtig mit ons speulen'.
En Lammegien, zu'j vraogen? Die zat eerst verslagen tussen de scharven van 't servies, mar toen ze weer geluud had, och mensen, ik kan 't oe allemaole niet zeggen, dat mu'j oe now mar ies indenken.

Uut de Garriet Jan Vijfling

De tien boekies oaver Garriet Jan

Garriet Jan als vrijgezel
Garriet Jan en Annegien
Nieuwe avonturen van Garriet Jan en Annegien
Hendrik Jan van de Beulakker
Garriet Jan op volle toeren
Garriet Jan één averecht
Het bonte leven van Garriet Jan
Garriet Jan en Annegien weerom
Ikke en de vrouwe zei Garriet Jan
Garriet Jan van tienen klaar

Verwiezing

Dit stok is eskreven in et Stellingwarfs van Stienwiekerlaand.

[1] WIE IS WIE in Overijssel: H. van Heerde (1905-1968)

[2] De Stentor: Slag om de Grebbeberg: heruitgave als eerbetoon aan 81 jaar oud boekje van ooggetuige uit Kampen deur Inge Blankvoort, 28 augustus 2021

[3] ttps://web.archive.org/web/20070629122421/http://www.henkvanheerde.nl/vollenhove/Personen/Havanha.htm

[1]

[2]

[3]