Heemenneke

De heemennekes, heemenkes (Tweante) of heemannegies (Drenthe, Noord-Oaweriessel), ook espeld as hee-män(ne)kes, beent een volksken oet oolde Oost-Nederlaandse volksverhalen. De leu meanen det et roonddwellende zelen beent, dee't bie leawen wat hadden oet evretten. Doarumme mut ze noe dwellen en vaalt ze leu lastig. Nöast at de verhalen oawer de heemennekes nen stichteliken bosskop hebt, wörden ze ook as vermaak duurverteeld.

De heemennekes daankt öaren naam an et geleuf det de dwellezelen as kleaine kearlkes langs de weg zatten, en leu dee't 's naches op pad warren lastigvöllen met tooverdan "Hee!" te skrewen en ze dwars te liggen.

Net as met de volksverhalen oawer de witte wiewe, bestoat der meardere verhalen oawer de heemennekes, dee't dan met mekaar et volledige beeld geewt van wat de heemennekes beent.

Vuurbeeld

Een bekeand Tweants verhaal geet der oawer det de witte wiewe verskel hadden met de heemennekes. Et verhaal geet det de witte wiewe in de oolde grafheuwels bie Rossum wonnen. De heemennekes veunden det ook wal nen mooien steaden. De witte wiewe wollen öare wonnings natuurlik nit ofstoan, wat oeteaindelik op nen veeldslag oetleup. Der wör ne ofspraak emaakt um et op te lössen: De witte wiewe blewen woer't ze warren, want zee wonnen der ja et lengste. De heemennekes mosden aargens aanders wat bouwen. Mer et meuiste witte wief mos trouwen met de keuning van de heemennekes.

Nut

Et nut van et heemennekesgeleuf was um de leu zik te loaten gedreagen, want steelt oe vuur de'j zelf zo'ne onröstige, dwellende zele zollen worden. Leu dee't zik bangen vuur de heemennekes gungen bie zikzelf noa of ze wal good leawen en passen öar gedrag der op an.

Nöast et stichtelike van de verhalen zat der ook een vermaak in. De verhalen stamt oet de tied det de meeste leu nit konnen leazen of skriewen, dus beukevermaak was der nit of hoaste nit. De verhalen wörden um et veur verteeld. Mangs, as der bekeand wör det der nen verteller op bezeuk kömmen, wör de hele noaberskop eneugend um noar de verhalen te lusteren.

Heemennekes in de beuke

Oawer heemennekes is nit völle skrewen, ook nit in de Neersassiese skriefkeunsten. Et ennigste bekeande verhaal wat de heemennekes angeet keump van G.B. Vloedbeld in zin book Mans Kapbaarg, woerin et ene van de heuwdfiguren tiedens een gevecht in et Fraanske leager wörd ehulpen duur de heemennekes, umdet hee de heemennekes earder hef ehulpen. De beskriewing:

En dow gebeuren der wat vrömds! In ees bleewen de peerden staon oop de stie, woer ze stönnen, zon vieftig tred van oons of en hoo of de dragonners ook domneren, 't hölp eer niks, de knollen steigeren en sprungen, mer kwammen gennen doembreed vuuroet.

"Kaans doew heugte kriegen van zon gekkenspil?" zeg ik tegen Naats.

"De heemenkes van 't Oale Begreawen!" griemken Naats. "Zee hoolt de peere nen bentel vuur de peute, kiekt miej mer ees aower de rechter scholder." Ik deu dat en non zag ik dee bentels ook. [...]

"Heuw ees, Jans, zeg Ploogstat, "wat har de Boornse jong toch met de heemenkes?"

"Dat vreug ik ook an Naats en oonderwiel da'w oop Brussel oop an reden, hef hee miej dat oetvoerig vertöllen. Ik zal 't in 't kot nao vertellen. Hee zeg, hee kwam vergangen jaor oop 'n maol te middag met Dieks, wat zienen knecht is, van 't tuffellaand, zee wollen naor 't hoes hen achielen en in de hoge beelten van 't Oale Begreawen daor heuren ze oop ees 'n gerammel met schöttelen en leppelen - de heemenkes wollen net anvallen!

Doo zeg Dieks: "Boer, lao'w ees drieste hen gaon en vraogen dee heemenkes, of wiej met meugt etten. Ik zin na beniejd, wat ze oopschaft en wiej spoort den löp naor 't hoes oet."

Non, dat göng an. De heemenkes zeaden voort: "Smiet oe daal, keerls, en tast too. Doot mer net, of iej in 't hoes zint biej oew moo". En doo hebt ze eer geneugten getten an ne goolne taofel oet goolne teelders. Et mut na lekker hebben wes. Benaamd de knecht den raken em, de kneupe sprungen em antlesten van de bokse, mer doo hee zien gerak har, stön dat rowmoos oop en göng hen zoonder de heemenkes te bedaanken. Dat is em leelk oopbrökken! Seend den tied har e iederbod wat vot; dan ziene tebaksdeuze, dan zienen knief of zien allozie, vaak mos hee der dree kotten dree langen naor zeuken en dan was 't aait: hee zoch zien peerd en zit er oop. Zo geet 't, a'j de heemenkes te nao komt. Mer Naats danken eer vrendlik vuur 't rieklike etten en hee neugen eer zee zollen 't ees 'n maol wier oophalen, ziene duur stön aait vuur eer lös. En hee lea ook nen schillink geld onder zienen teelder.

Seend den tied har de Boornse jong ne goo zied met de heemenkes en daor har e mennigmaol gemak van. Den Naats kon tòch a meer as alman en non stönnen dee oonklaoren van heemenkes em ook nog half. Gen woonder dat Napolion biej Waterloo de pan wierum brachen.