t Nunspeets is n Nedersaksies dialekt dat espreuken wördt in de Gelderse gemeente Nunspeet. t Nunspeets beheurt tot de West-Veluwse dialektgroep, mer hef deurdat t an t Oost-Veluwse dialektgebied grenst, veule overeenkomsten mit de Oost-Veluwse dialekten. Veural de dialekten van Doorspiek, Elburg en Oldebroek bin stark verwaant an t Nunspeets.

Doo mer mit geduld hinne - Nunspeetse tekste op de achterkaante van n welkomstbord da'j zien a'j uut de gemeente Nunspeet vortgaon.
De kaorte van t Nunspeetse dialektgebied

Kenmarken bewark

n Veurbeeld van zo'n kenmark die t Nunspeets mit t Oost-Veluws deelt, is dat t Nunspeets grotendeels gien e-apokope ehad hef, dit betekent dat de -e an t einde van vrouwelike zelfstaandige naamwoorden op de meeste plekken ebleven is, zo bin bieveurbeeld de Nederlaandse woorden kaas, kies en kerk in t Nunspeets keze, kieze en karke (vergeliekbaor mit de Oost-Veluwse dialekten) terwiel de woorden keis*, kies en kark in t zujelike en middelste part van t West-Veluwse dialektgebied veurkoemen.

In t Nunspeets he'j oek vake da'j de t vortlaoten (dat in disse schriefwieze niet zichtbaor is), dit he'j oek in t Limburgs, t Utrechts en wele aandere Veluwse dialekten. In de Veluwse dialektgroep nimp t Nunspeets samen mit t Doorspieks en t Elspeets n biezundere plekke in, dit kömp deurdat daor de openere eenklankachtige uutspraak van de oorspronkelik esleuten lange klinkers (t eerste stadium in t veraanderen naor n tweeklank) noen nog altied zichtbaor bin (al is t wel minder ewörden), veurbeelden bin bieveurbeeld de uutspraak [tɪd], [nɪt] en [mɪn] (korte i-klank) naost de uutspraak [tid], [nit] en [min]) (ie-klank), dit verschiensel is oek niet arg konsekwent, dit zelfde prinsipe hef zich veuredaon bie de uu: [hʏs] (hus) naost [hys] (huus). n Aander ampart kenmark van t Nunspeets is de ee en oo veur n antal woorden die in t Nederlaands mit n ie of oe eschreven wörden (bieveurbeeld: dree, breef, wee, doon, ko, scho = drie, brief, wie, koe, schoen), dit verschiensel is beteund tot t noordelike deel van de Veluwe.

Klanken bewark

Klinkers bewark

Eenklanken bewark

schriefwieze uutspraak veurbeeld
ie [i] / [ɪ] tied / diek
ie, i [i] zieje
ie [iː] iezer
i [ɪ] lippen
uu, u [y] / [ʏ] kruus
u, uu [yː] kruzen
u, [ʏ] kussen
eu [øː] veulen
ö [œ] ewörden
e [ə] stobbe
ee, e [eː] zee, breve
e [ɛ] flesse
ae [ɛː] baere, blaeren
a [ɑ] / [a] vat, latte
aa, a [aˑ] / [aː] jagen, schaap
o [ɔ] wolle
ao [ɔː], [ɔˑ], [ɔˑə], [ɔːə], blaozen, plaotse, draod, haost,
oo [oː] / [oˑ] lopen, doon
oe [u] boek
oe [] boer

Tweeklanken bewark

  • [ʏj] van mu'j, (samentrekking van mut jie), fuj
  • [øˈi] van heui
  • [œˑy] van spuit
  • [ɛi] van drei
  • [ɛijˑ] van he'j (samentrekking van heb jie)
  • [ɑj] van ha'j (samentrekking van had jie
  • [ɪj] van bi'j (samentrekking van bin jie))
  • [ɔj] van wo'j (samentrekking van wol jie)
  • verlengd: [ɔːi] van fraoi
  • [oˑj] van do'j (samentrekking van do jie)
  • [iˑə] van hier
  • [yˑə] van vuur
  • [ɵˑə] van deure
  • [ɪə] van beer, pere
  • [ɪˑɛ] van zegen (nl. zeggen)
  • [] van zee
  • [ɔːə] of [ɔˑə] van vaoren/draod
  • [oˑə] van schone

Verschillen in t Nunspeetse dialekt bewark

t Nunspeets kan in de verschillende gebiejen van de gemeente nog wel es verschillen.

Zo bin t Hulshorster dialekt en t Vierhoutense dialekt wat Nederfrankieser van karakter as t dialekt dat in t darp epraot wördt. t Elspeets hef n wat grotere Nedersaksiese invleud as t Hulshorsts en Vierhoutens, mer weer minder as t dialekt uut t darp. t Dialekt dat espreuken wördt tegen Doorspiek an klinkt op zien beurt weer wat Nedersaksieser as t dialekt uut t darp. Dit ku'j oek goed zien in de onderstaonde zinnen:

  • Darp: Wulen hebben, toe t nog locht was, in de bos ewest. Ik heb toe zwat n paor mossen en spraojen die in t mos zatten evöngen.
  • Elspeets: Wulen hebben, toe t nog licht was, in de bos eweest. Ik het toe zwat over n paor mussen en spraonen die in t mos zatten evangen.
  • Vierhoutens/Hulshorsts: Wulie hen, toe t nog licht was, in de bos eweest. Ik het toe zwat n paor mussen en spraojen die in t mos zatten evangen.
  • Nederlaands: Wij zijn, toen het nog licht was, in het bos geweest. Ik had toen bijna een paar mussen en spreeuwen die in het mos zaten gevangen.

Schrieverieje bewark

Der is oek n boek over t Nunspeets uutebröcht: Bie Bart in de rie, mer dit boek wördt niet meer edrokt, ze bin wel drok doonde an t tweede deel van t boek. t Eschreven Nunspeetse dialekt wördt veerder oek nog gebruukt in t Woordenboek van de Gelderse Dialecten.

In de plaotselike kraante hef Lammertnôom oek n eigen kollum, t dialekt van disse stukjes hebben wat meer Doorspiekse invleujen as in t darpsdialekt zelf. Disse stukjes bin laoter ebundeld en in boekvorm edrokt, mit de gelieknamige titel "Lammertnôom".

Nunspeets tellen bewark

A'j gewoon tellen dan gebruuk je de eerste vorm en a'j iets an t tellen bin dan gebruuk je de aandere vorm.

Getal Nunspeets
1 een, ene
2 twee, tweje
3 dree, dreje
4 vier, viere
5 vuuf, vuve
6 zes, zesse
7 zeuven, zeuvende
8 acht, achte
9 negen, negende
10 tien, tiene
  Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.