Oppidum Batavorum

Ulpia Noviomagus Batavorum is den olden name van Nimwaege in de late Romeinse tied; et veurvoogsel Ulpia verwis noar Marcus Ulpius Traianus dat ons in stoat stelden den name ne tiedsanduding te geaven (104). Veurhen stoand de plaatse bekend under den name Oppidum Batavorum. Of Batavodurum (verstarkte stad van de Bataven) inderdoad deezelfde neaderzetting anduudt, is neet zeker.

Model van et castrum bi-j Ulpia Noviomagus Batavorum

Historie en archeologie

Et underzeuk in Nimweage is an-evangen deur den archeoloog Jan Hendrik Holwerda, weens belangstelling wodden ewekt deur wat Romeinse oldheden dee evonden waren. Hi-j groof in dee tied 1914 tot 1921 n antal smalle sleuven. Holwerda kenden de Historiae van Tacitus, dee zegt dat Oppidum Batavorum deur Julius Civilis in 69 n.C. in braand wodden estokken. Holwerda verboand ziene vondsten mit dit verhoal en menen Oppidum Batavorum evonden te hebben en zelfs et huus van Julius Civilis. Moar later blek et neet um ne inheemse neaderzetting te goan, moar um n Romeins ekonomies en bestuurlek centrum: de verbliefplaatse van de Romeinse magistroaten, handwarksleu en koopleu.

Howal Holwerda's slotsomme onjuust blek, was et dudelek dat Nimwaege ne archeologiese toplokasie was en in 1970 wodden et gebeed as archeologies monument bescharmd. Vanof dee tied bunt nog völle sporen trög-evonden dee ons helpt de eskreaven historie neet alleneg in de tied, moar ok in de ruumte te plaatsen. Op groand van vondsten künt delen dee Tacitus skref deur tastboar bewiesmaterioal wödden understeund.

Prehistorie

Vondsten

De vrogste sporen dee duudt op bewonning van Nimwaege bunt wat grofkulen uut et late neolithicum (rundumme 2000 v.Chr.) op et Köpse Vlak. Wieter bunt doar n antal grufbulten evonden uut de bronstied, woarin de verbrande resten van meerdere leu bunt evonden (rundumme 1100-500 v.Chr.). Ok bunt sporen van ne kultusplaatse evonden. In latere tieden greujden dit gebeed uut tot n echt grofveld (late bronstied, vrögge iezertied). Bi-j sommige van dee groaven uut dizze tied bunt woapens evonden zoas iezeren speren en de reste van nen striedwagen, zodat wi-j mit enige zeakerheid könt stellen dat de strategiese ligging al in de prehistorie in-ezene wodden.

An de noordkante van den Waal (Lent en Oosterholt) bunt bewonningssporen evonden dee terögge goat tot in de achtste eeuwe veur Christus: eerdewarken spinklöskes, koelen en poalkulen, nen vuursteen' sikkel en n urnenveld, woarschienlek resten van ne kleine neaderzetting. Ok uut de midden-iezertied bunt sporen evonden, under andere Den kearl van Lent, n good bewoard ebleaven skelet van nen kearl op middelboare leaftied (noar begrippen van vandage) den mit oor- en vlechtringen begroaven wodden. Ok bunt kedavers van huusdieren evonden, woarvan sommigen zunder kop.

De sporen van bewonning vanof de midden-bronstied tot noa de Romeinse tied döt vermooden dat de Bataven veurnoamelek ten noorden van den Rien hebt ewond. Of de bewonning vanof de oldste tied achter mekare is ewest, is op groand van archeologies materioal neet te zeggen. Verhuzingen zölt gewis ne demografiese faktor ewest wean, moar verskillen in begroafenisrituelen (krematie teggenoaver begroaven) en uterleke kenmarken van eerdewark könt ok kulturele invloden van butenof wean, zunder ne grootschoalege verhuzing.

Bronnen

• Het Kops Plateau, Van Enckevort en Zee, Amersfoort, 1999. ISBN 90-6825-166-X.
• Vindplaatsen in Vogelvlucht, Van den Broeke, Bureau Archeologie, Gemeente Nijmegen 2002.
• Romeins Nederland Boven het Maaiveld, Kosters, Peterse en Swinkels, Nijmegen 2002, ISBN 90-6829-074-6.
• Roman Imperial Army, Webster, London 1996, ISBN 0-09-475660-0.