Pomerano

Pomerano is de språke van inwunners van Pommeren dee rund de 19. eyw nå Brasilie etrökken binnen (pomeranos, pommeranos). De språke is en varieteit van et oustpommersk, dat underdeyl formt van et neadersassisk.

Traditioneel kolonistenhüüs van de pomeranos in Espírito Santo (Brasilie), 1983.

Språke

Språkvöärbeald: et pomerano üüt Espírito Santo.

Et pomerano is ebaseerd up et oustpommerske dialekt en behöyrt dårmead tot et oustneadersassisk. In et pomerano binnen der in de loup der tyd en bült portugeeske leynwoorden ineslöäpen. De intonaty en de üütspråke binnen lykewels typisk neadersassisk ebleaven, lykas under andere de grammatika, et untbreaken van vertweyklanking, en et pomerano hevt ouk neet deylenöämen an de hougdüütske klankversküving.

Vöärbealden

• 'Ik wi ok as wat schriva am Semeador.' (Ik wil ouk wat skryven vöär et weakblad.)
• 'Wenn a Mesch krank wür, wür Kavera Tee kokt' (As en meansk slim wördt, wördt der krüdentee ekoaked.)
• 'Papa dei nana Vend rira un de alles köpa.' (Papa is nå de winkel ereaden en hevt alles ekocht.)

p-t-k-behold:

ik - (nds:) ik - (de:) ich - (nl:) ik

ok - (nds:) ouk - (de:) auch - (nl:) ook

wat - (nds:) wat - (de:) was - (nl:) wat

kokt - (nds:) (e)koaked - (de:) gekocht - (nl:) gekookt

köpa - (nds:) koupen - (de:) kaufen - (nl:) kopen;

untbreaken van vertweyklanking:

rira - (nds:) ryden - (de:) reiten - (nl:) rijden

schriva - (nds:) schryven - (de:) schreiben - (nl:) schrijven

et vordvallen van nasalen:

Mesch - (nds:) meansk - (de:) Mensch - (nl:) mens

behold van de intervokale wryvklank:

schriva - (nds:) skryven - (de:) schreiben - (nl:) schrijven

Situaty vandage de dag

In de tweyde wearldoorlog is et antal spreakers flink edaald, dat antal is inmiddels weader to-enöämen. Um en nåby 120.000 meansken pråten vandage de dag aktiv pomerano in de brasiliaanske deylståt Espírito Santo, dårnåst binnen der spreakers van et pomerano in Minas Gerais, Rondônia, Santa Catarina en Rio Grande do Sul. Al mid al hevt et ungeväär 300.000 spreakers. In Santa Maria de Jetibá is der en pomerano radiosender mid name Pommer Rádio. In et kader van de PROEPO-projekt is et tweyspråkig skoolunderwys inesteld en is der en woordebook mid 16.000 lemmas en en skoolbook üütebröcht.

Officiele status

Gemeynden in de deylståt Espírito Santo wår et pomerano nåst et portugeesk en officiele status hevt

Espírito Santo

• Domingos Martins
• Itarana
• Laranja da Terra
• Pancas
• Santa Maria de Jetibá
• Vila Pavão

Santa Catarina

• Pomerode

In de stad Santa Leopoldina (deylståt Espírito Santo) wördt der ouk pomerano espröäken.

Rio Grande do Sul

• Canguçu

Rondônia

• Espigão do Oeste

Literatuur

• Klaus Granzow: Pommeranos unter dem Kreuz des Südens. Deutsche Siedler in Brasilien. Erdmann, Tübingen/Basel 1975, ISBN 3-7711-0206-5.
• Elke Potthast-Hubold: Zum Mundartgebrauch in Siedlungen pommerscher Auswanderer des 19. Jahrhunderts in Espririto Santo (Brasilien)., en pilootstudy. (= Kieler Beiträge zur Deutschen Sprachgeschichte., band 5, Karl Wachholtz Verlag, Nymünster 1982, ISBN 3-529-04355-9.
• Ismael Tressmann: Upm Land. Up pomerisch språk. Santa Maria de Jetibà 2006.
• Ismael Tressmann: Dicionário Enciclopédico Pomerano-Português. Pomerisch Portugijsisch Wöirbauk, Secretaria de Educação (Hrg.), Santa Maria de Jetibá 2006, ISBN 85-88909-49-9.
• Ismael Tressmann, O uso da língua no cotidiano e o bilinguismo entre pomeranos. V Congresso Internacional da Associação Brasileira de Linguística Belo Horizonte, 28 februari - 3 määrt 2007.
• Ismael Tressmann,A Co-Oficialização da Língua Pomerana,2009
• Beate Höhmann, Mônica Maria Guimarães Savedra: Das Pommerische in Espírito Santo: ergebnisse und perspektiven einer soziolinguistischen studie. In: Pandaemonium Germanicum, São Paulo Nr.18, dec. 2011, ISNN 1982-8837

Literatuurverwysingen

Dit artikel is eskreaven in et westveluwsk, in de Nysassiske Skryvwyse.