Rave (voagel)

De rave (Corvus corax) is den gröätsten voagel uut de family van kraien. De weatenskappelike name is in 1758 vastesteld döär Karel van Linnee.

Rave langs den weg

Corvus corax principalis

Raven underskeidet sik van andere soorten kraien med öäre gröätde. Van kop töt start sint se döärgåns ungeväär 65 centimeter, med nen vlöägelspan van 1,20 meter. De swöärste vöägel wordet 1250 gram. Synen nebben (snavel) is når verhölding wat swöärder en hevt ne lechte krumming. Under et vlegen is he te herkennen an nen verhöldingswys gröäteren kop en breyder uutwaierenden ruutförmigen start. Ouk vlügt hee wat höyger up as andere soorten en slüt wat tråger med de vlöägelen. Hee löt sik under et vlegen mangs ouk eaven glyden, terwyl as andere kraien döärslåt en med een dool argens henvleegt. Synen roop hevt een wat laeger gelüüd.

In de jåren '70 van den 20. eyw wör de rave weader uutsetted up de Veluwe in Neaderland, nådat in 1926 den lätsten afsköäten was. Inmiddels sint der weader ungeväär 2000 broodkoppels. In 2018 wör der een koppel in Twente seen.

Klookheid

Van raven is bekend at et kloke deers sint. In et wild is seen dat raven mangs med wulven samenwarket. As ne rave een gewund deer süt, söcht hee nen wulv en trekket den synen andacht. As de wulv klår is med et prooideer, kan de rave der wydter med. Ouk is bekend dat raven mangs 'gerei' gebruket: med stöks köänet se eaten uut gäter porken en med keien kraket se nöäten. Raven köänet ouk gelüden nådoon, so as de menskelike stemme.

As wilde raven up een doud deer afkoamet, verdeylet se et vleisk en versteaket dat argens vöär sikselv. Later söket se de skuulsteade weader up en eatet et alleyne up. Ne rave kan so wal teentallen steades untholden wår as he eaten verstöäken hevt. Dårnöäst köänet se andere raven bespioneren, üm later dee vöärråd te plünderen. Weatenskappelik undersöök hevt antöynd dat raven et weatet wanneyr se binnen of buten et sichtsveld van soortgenöyten sint en wanneyr et düs veilig is üm nen ander synen vöärråd te gappen. Ouk kyket se by et plünderen ekstra good uut as den 'rechtmåtigen' besitter noch in de nöägde is.

Sociaal gedrag

Raven holdet nit alleyne by wee as öäre vreenden en vyanden sint, mär se weatet ouk wükke andere raven möäge sint. As twey raven vreenden wordt, kan nen darden der tüsken gån stoaken. Ouk wördt bewäärd dat raven mekander tröystet: as se seet dat nen kündigen in een gevecht verslån wördt, tröystet se den döär den verleser an te raken of syne veaderen skoune te maken. Dårdöär köänet se in de tokoamst selv up troust reakenen, wat minder stres upleavert. Van de andere kante kweaket se dårdöär wal minder gode wil by de oaverwinnende rave.

Eaten

As et müt eatet raven allens wat öär vöär den nebben kümt. Toch hebbet se et leevste knaagdeers, insekten, larven, pyren, junge vöägel, doude deers, mussels en anspöölde visken. Ouk plantendeylen as beasen en vrüchten en selvs mest van under meyr wulven eatet se gaerne.

Raven müt et deyls hebben van deers dee under den auto koamet. De rave gedyet der by as doude deers in et busk blyvet liggen.

Voordplanting

Den harvst- en winterdag leavet raven in gröätere gruppen by mekander. In et broodseisoon koamet vaste köppelkes weader by mekander (raven sint monogaam) en neamet een vast grundgebeed up.

Et nöst bouwet se et leevste in houge böyme. Dår koamet se dan alle jåren weader up weader. Se bouwet et ouk alle jåren uut. Den voagel kan teentallen jåren old worden, al kümt dat in de vrye natuur nit so vake vöär. Van tamme raven in et Vereynigd Köäningryk sint leavtyden van 44 jår vastelegd.

Volksgelöyv

In de westerske, Kristelike wearld wörden raven seen as vöärboades van ungelük. Ümdat et aaseaters sint, warren se in et verleaden vake te seen nå slagvelden, wår as se sik vulvratten an snövelde suldåten. Dårümme wordet se wal lykenpikkers nöömd. By de germanen wörden raven seen as helpers van den uppergod Wodan, en heaten se Hugin en Munin.