Verskil tüsken versys van "Hoarlemmerpoorte (Amsterdam)"

[[Ofbeelding:Haarlprt.jpg|thumb|250px|right|DenDe HaarlemmerpoorteHoarlemmerpoorte in dende 17den17de eeuwe. DizzenDizze poorte wierd in dende 19den19de eeuwe deur dende Willemspoorte vervangenvervongen. <br />Ofbeelding: bmz.amsterdam.nl]]

[[Ofbeelding:Amsterdam_haarlemmerpoorte_uukiek.jpg|thumb|250px|right|Uutkiek deur dende HaarlemmerpoorteHoarlemmerpoorte noar den HaarlemmerdiekHoarlemmerdiek.]]

[[Ofbeelding:Haarlemmerpoort augustus2005.jpg|thumb|250px|right|DenDe HaarlemmerpoorteHoarlemmerpoorte in 2005.]]

DenDe '''HaarlemmerpoorteHoarlemmerpoorte''' of dende ''Willemspoorte'' an et [[HaarlemmerpleinHoarlemmerplein]] is dende viefdenviefde HaarlemmerpoorteHoarlemmerpoorte dee veurkump in dende geskiednis van [[Amsterdam]]. Bi-j elke [[stadsuutbreiding]] schof dende stadspoorte nenn stuksken op noar et westen, richting [[HaarlemHoarlem]].

In [[1837]] was den veurgängerveurganger van dende poorte van vandage, de in [[1618]] noar untwarp van [[Hendrick de Keyser]] voltooidenebouwde HaarlemmerpoorteHoarlemmerpoorte, zo bouwvallig ewödden dat beslortenbeslotten wödwodden tot ofbroak. 3 Joar later verreesverreas, vlakbikortbi-j den plek van dende veurigemveurege, dende poortpoorte van noe.

Et untwarp is woarschienlek van dende hende van B. de Greef. DenDe poorte wödwodden oppendlos edoane op 27 november [[1840]] (nen daggedag veur dende inhuldiging van könning [[Willem II der Nederlanden|Willem II]], vandoar den officiëlen name) woarvan nog nenne inscriptie an dende binnenkante getuugt.

In dee tied hadden dnede stadspoorten huneurre eurspronkelek verdeadigende taak verloorn en deenden noe oaverweagend as ‘ofsluuting’‘ofsluting’ um heffing van stedelekensteadeleke [[belastingen]] meugelek te maakn. Zo ok dende Willemspoorte, woarvan et binnewarkbinnenwark deenden teras huusvesting van de mitmet dende [[belastingen]]inning belaste commiezenkemmiezen en enkele wachtholdende soldoatn.

DenDe poorte is nenn good veurbeeld van dende [[neo-classicistisch|ni-j classistiesenklassistiesen]]en bouwstiel uut dende eersteneerste helfte van dende [[19e eeuw|19den19de eeuwe]]; nen ‘strenge’ verkloarende uutlegginguutleg van dende klassiek GrieksenGriekse en RomiensenRomiense tempelarchitectuur. Et gebouw is [[symmetrischsymmetries]] van opzet; dende veldkante is geliek aan dende stadskante, woarbi-j ok den zi-jgeavels geliek bunt. In den deurgäng bunt acht [[Corinthisch|CorintiesenCorinties]]e zuuln eploatsteplaatst, emaakt van [[Bentheimer zaandsteen]]. DenDe bekleading van dende zoaldering in den deurgäng is veurzeen van nenne op dennen roos liekende versiering.

In [[1842]] verresverreas teagenoaver dende poorte et [[Station Willemspoorte]] as vertrekpuntevertrekpunt van dende treinen noar HaarlemHoarlem. In [[1878]] wierd dende spoorliene ten noorden van dende poorte verlengd in dende richting van et in 1889 oppendelos edoane [[station Amsterdam Centroal|CentroalCentraal Station]].

Noa et vortgoan van dende stedelekensteadeleke belasting in [[1866]] blef dende poorte (deels) as [[politie]]buro in gebruuk, howal stimmen veur sloop opgingen. Stimmen dee luuderluder wöddenwodden toon in [[1877]] dende ansluutendeanslutende en an de veldkante eleagen brugge in zuudelekenzudeleke richting wierd verplaetstverplaatst. Sinds dat joar stoand in den middendeurgäng nen braandspuut opgesteldop-esteld, en et rechter dele deenstdeel deed deenst as verblief veur den braandwacht.

In [[1889]] beslot deden gemeenteroad uutendelek tot sloop van dende poorte, tenum behooveruumte vante maken veur 'n ni-j gebouw veur politie en braandweer. Noa joarenlang geneulgenöäl wierd dit besluut op 18 april [[1900]] wier ongedoan emaakt en beslotten tot restaurasie van dende poorte.

*[[LeidsenpoorteLeidsepoorte (Amsterdam)]]

''Den tekstetekst van dizzendit blad, of nenne eerdereneerdere versie doarvan, is geheel of deels ofkumstig van et buro Monumenten & Archeologie (bMA) van de gemeente Amsterdam'', http://www.bmz.amsterdam.nl/. ''Oavername is toogestoantoo-estoan mitmet bronnevermeldingbronvermelding.''