|
t Grötste deel van de runeskriftn oet de Vikingtied komt oet [[Zweedn]] en stamt oet t [[11e eeuw|11e joarhoonderd]]. Völle [[runesteen]]der in Skandinavië dreagnt naams van deelnemmers an Vikingtochtn, zo as de [[Kjularunesteen|Kjula-]] en [[Turingerunesteen]]der, woerop verteeld wörd oawer völle oorleuge in West-Europa. Aandere steender neumt kearls dee't umme zeent ekömn. Wat doarvan zeent ongevear 25 [[Ingvarrunesteen]]der in [[Mälardalen]]distrikt in Zweedn, dee't zeent opricht um leedn van ne rampzalige tocht noar [[Ruslaand]] in t 11de joarhoonderd te herdeankn. De runesteender zeent belangrieke weln vuur de studie noar de Noordse saamnleawing en vrog-middeleews [[Skandinavië]], en nit allene t ''Viking''gedeelte van de inwonners. <ref>Sawyer, P H: 1997</ref>
Op de runesteender stoat reaizn noar bv. [[Bath, Somerset|Bath]] in [[Engelaand (regio)|Engelaand]],<ref>baþum (Sm101), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref>, [[Grieknlaand]],<ref>In the nominative: ''krikiaR'' (G216). In t genitief: ''girkha'' (U922$), ''k--ika'' (U104). In t datief: ''girkium'' (U1087†), ''kirikium'' (SöFv1954;20, U73, U140), ''ki(r)k(i)(u)(m)'' (Ög94$), ''kirkum'' (U136), ''krikium'' (Sö163, U431), ''krikum'' (Ög81A, Ög81B, Sö85, Sö165, Vg178, U201, U518), ''kri(k)um'' (U792), ''krikum'' (Sm46†, U446†), ''krkum'' (U358), ''kr''... (Sö345$A), ''kRkum'' (Sö82). In t akkusatief: ''kriki'' (Sö170). Onzekere naamval ''krik'' (U1016$Q). Grieknlaand keump ook vuur as ''griklanti'' (U112B), ''kriklati'' (U540), ''kriklontr'' (U374$), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Khwaresm]],<ref>''Karusm'' (Vs1), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Jeruzalem]],<ref>''iaursaliR'' (G216), ''iursala'' (U605†), ''iursalir'' (U136G216, U605, U136), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Italiën|Italië]] (as Langobardland),<ref>''lakbarþilanti'' (SöFv1954;22), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Londen]],<ref>''luntunum'' (DR337$B), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Serkland]] (t Sarakeennlaand, [[Islam|Moslimgebeed]]),<ref>''serklat'' (G216), ''se(r)kl''... (Sö279), ''sirklanti'' (Sö131), ''sirk:lan:ti'' (Sö179), ''sirk*la(t)...'' (Sö281), ''srklant''- (U785), skalat- (U439), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Engelaand (olde könninkriek)|Engelaand]],<ref>''eklans'' (Vs18$), ''eklans'' (Sö83†), ''ekla-s'' (Vs5), ''enklans'' (Sö55), ''iklans'' (Sö207), ''iklanþs''
(U539C), ''ailati'' (Ög104), ''aklati'' (Sö166), ''akla''-- (U616$), ''anklanti'' (U194), ''eg×loti'' (U812), ''eklanti'' (Sö46, Sm27), ''eklati'' (ÖgFv1950;341, Sm5C, Vs9), ''enklanti'' (DR6C), ''haklati'' (Sm101), ''iklanti'' (Vg20), ''iklati'' (Sm77), ''ikla-ti'' (Gs8), ''i...-ti'' (Sm104), ''ok*lanti'' (Vg187), ''oklati'' (Sö160), ''onklanti''
(U241), ''onklati'' (U344), -''klanti'' (Sm29$), ''iklot'' (N184), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> en verskeaidene plaatse in Oost-Europa.
De tied tusken de eerstbeskreewne oawervaln in de joarn 790 töt de [[Normandiese Vereuwering]] van [[Engelaand]] in [[1066]] wörd duur mekoar enömn besteampeld as de Vikingtied oet de [[Skandinaviese geskiedenisse]]. Vikings gebreukn de [[Noorse Zee]]<ref>C.Michael Hogan. 2011. [http://www.eoearth.org/article/Norwegian_Sea?topic=49523 ''Norwegian Sea''. Eds.Peter Saundry & C.J.Cleveland. Encyclopedia of Earth. National Council for science and the Environment.] Washington DC </ref> en de [[Baltiese Zee]] vuur zeeweagn noar t zuudn. De Normandiërs stamn of van van de Deense en de Noorse Vikings dee't [[feodaliteat|feodaal]] hearsrecht hadn ekreegn in noord [[Fraankriek]]; t groafskop [[Normandië]] in n [[10e eeuw|10den eeuw]]. In det opzicht bleef dus de noawas van de Vikings belangriek in noord-Europa. Ook keuning [[Harold Godwinson]], n lestn [[Angelsassen|Angelsassiesen]] keuning van Engelaand, har Deense vuurooldn.
Geografies bekekn geuld de Vikingtied nit allene vuur de Skandinaviese laandn, mer ook vuur de gebeedn dee't oonder [[Germoanen|Noord-Germaans]] beweend völn, zo as de [[Danelaw]], woeroonder [[York]], wat t administratieve sentrum was van t Keuninkriek [[Noordumbrië]],<ref>[http://www.englandsnortheast.co.uk/VikingNorthumbria.html "History of Northumbria: Viking era 866 AD - 1066 AD"] www.englandnortheast.co.uk.</ref>, deeln van [[Mersië]],<ref>[http://www.allempires.com/article/index.php?q=identity_self_image_viking_age_england "Identity and Self-Image in Viking Age England"] www.allempires.co.uk. October 3, 2007</ref> en [[Keuninkriek East Anglia|Oost Anglië]].<ref>Toyne, Stanley Mease. [http://books.google.com/books?id=yvGt8gfBlEIC&pg=PA27&lpg=PA27&dq=Viking+Age+East+Anglia&source=bl&ots=chkBibhiGs&sig=NX79_9WHb2BL7ctaNdj1L1D93f8&hl=en&ei=f28eS-aUHovkswPr4v36CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CCkQ6AEwBw#v=onepage&q=Viking%20Age%20East%20Anglia&f=false ''The Scandinavians in history''] Pg.27. 1970.</ref> Vikingnavigators veundn weagn noar nieje laandn in t noordn, oostn en westn. Hieroet kömn de onofhaankelike nearzettings in [[Shetlaand]], [[Orkney]] en de [[Faeröer|Faeröareilaandn]], [[Ieslaand]], [[Greunlaand]]<ref>[http://www.archaeology.org/online/features/greenland/ The Fate of Greenland's Vikings], duur Dale Mackenzie Brown, ''Archaeological Institute of America'', February 28, 2000</ref> en [[L'Anse aux Meadows]], en ne kortstoondige neerzetting in [[Newfoundland]], roond t joar [[1000]].<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=16331154&query_hl=3&itool=pubmed_docsum The Norse discovery of America]</ref>. Völle van disse laandn, vuural Greunlaand en Ieslaand, köant oorsproonkelik ontdekt wean duur zeeleu dee't oet koers eweeid warn. Van de aandere kaante köant ze ook met opzet opzocht wean, wellicht op groond van verhaaln van zeeleu dee't laand in de veartn zeen hadn. De nearzetting in Greunlaand störf noaderhaand oet, meugelikerwies duur [[klimaatveraandering]]. Vikings deedn ook gebeedn verkenn en oawernemn in [[Slaviese volker|slawiese]] gebeedn in [[Oost-Europa]], vuural de [[Kievan Rus]]. Teegn 950 n. Kr. warn disse neerzettings grootndeels duur de Slawiesen oawernömn.
===Vikingopkomst===
|
