|
'''Animisme''' (van [[Oldgrieks|Oaldgrieks]] ''ἄνεμος'' 'geest' of 'ziele', gelieke-as [[Latiens]] ''animus'') is de schriftloze [[rilligie]] van verskillendenverskillende völkervolker, veural [[jager-verzamelaar|jager-verzaamlaarverzaamlaarster]] völkervolker. Van dit geleuf wöd ezegt dat 't d' eersteneerste vörme van meanslik geleuf is. Luu geleuft dat alls nnn'n geest of ziele hef.
==Was is 't==
't Animisme giet van 't geleuf dat alls 'n ziele of nnn'n geest hef. [[Plaante|Plaanten]], [[dier]]en en [[stien]]e, mar ok natuurkrachten zo as [[onweer|donder]] en [[regen|reeigen]]. Zölfs abstrakte dinge as weurdewoordn en naemenaamn kunt nnn'n geest of ziele hebben.
Eank is animisme gien rilligie op zichzölf, mar höld völlenvölle dinge geliek-an aander rilligies der met. Animisme is nen netuurlike- of netuurgodsdienst woormet geesten- en vooroalenvereringveuroalderverering 't belankrieksten bint. Nen animist gelöf in 't bestoane van goeien en kwoaden geesten, dinden köntkunt leven op beume, dieren en spullegies. DinDen geesten mut goettepasse höaldenehöalden wörden met der offers an te geven, 't hoalden van rittewelen, daansen en 't hoalden van taboeregels. Animisme giet 't helenhele léven van de luu wuk 't anhaankt an.
Bi-j 't animisme valt op:
* Dat terder op gien meniere nen idee bestiet van almachtigenalmachtige gödegoden of [[God]], of ok mar iets god-achtigst. Vake wörd terder sprökkenesprökken van nen 'Heugsten Wezen'.
* Dat terder, effen-iens, gien metafysika met spölt: 't is gewoon de drekte netuur, dinden is zölf 't Wezen en pröt deur netuurlike gebeuren.
* Dat terder gien godsdienst huze der bint.
* Dat terder eankel godsdienstigen en alledaagsen regels bestoat wat kump uut en veur de netuur.
==Volker==
Der bint genog volker wuk dis soort geleuf ter op noa hoald, uuteandlik kump aal 't geleuf van dissendissent of. Veur das 't [[christendom|kristendom]] op [[Europa]] ankwaam, haren de [[Germanen]] nog nen godsdienst wat völle van 't anismisme vot haren. En et geleuf van de Kelten en Germanen wöd noe, in 'n modernenmoderne vörme, wierweer edoane deur New-Age streumingsstromings as [[Druidisme]] en [[Asatru]]. Wuk lesten sund de joaren 1970 nen offesjelen godsdienst is in Skandenavieje.
Meansen die geleuft dat ales op eerdeearde bepoalde krachten hef, bint animisten. Donder, reagenreaigen, wind en vuur bint krachten, maermar ok zunne, moane, reviers, zaand, rötsen. Meansen, aandere dieren, plaanten en veurwarpen hebt voalgsvoolgs animisten ok krachten.
Op völle plaatsen is 't animisme vermengd met aandere rilligies. Ienene dinden ’n gelukspöppegie bi-j zich drög of ’n hoefiezer ophankt, is ealk ok ’n animist. Hum gelöf namliknaamlik dat 't veurwarp de kracht hef geluk te geavengeven.
't animisme is 't eerste geleuf van meansen. Geniene hef it't uut-evunden, maermar meansen zöchen verkloarings veur de dinge wat terder umme eurheur 'enhen gebeuren. D’ EerdeEarde lekken edreavenedreven deur bepoalde krachten. DinDen huzen delsdeels in ’n'n weerld wuk meansen nie gewaar köntkunt wörden, en delsdeels ’nd' weerld wat wel gewaar te wörden is. De natuur en zien krachten.
Umdat meansen ok wal ’n bettie kontrole wollen hebben oaver de dinge, kwaam ze an met rittewelen. Hiermet konden ze ’n bettie de krachten op EerdeEarde sturen, en in kontakt kommen met ’n aandere weerld. De krachten wörden met rittewelen goed te passe stemtestemt.
Ealkn animist eert netuurkrachten, zo as de zunne, eerde, donder. Mangs wördt zo’n netuurkracht veursteld as ’n god of geest: de dondergod en ’n watergeest. Ook wörd ter ziels-krachten vereert of magiese krachten van veurwarpen. MearMar weerldwied hef 't animisme gien vastenvaste gödegoden.
Animisten hebt gien gebedshuze of tempels. Aals wat zi-j an stille ween en rittewelen doet, doet ze buten. Vake bi-j heeligenheilige beume of bi-j revierties, zo as de [[Saksen]] eekbeume haren wat veur eurheur god-achtig waren. Beume en plaanten bint de huze van de bos geestenbosgeesten en hebt magischemagiese krachten. As terder ienene holt mossen hebben umme ’n huzie te bouwn, deun ze eerst umme vergiffing vroagen an dinden boom. Of helen rittewelen veurdat terder oogst wörden.
Animisme giet vake geliek-op met veuroalderverering. Luu geleuft dat de ziele van veuroalden nog in de natuur de rondte in zwarft. Zo kwaam ze weerumme as ’n aander dier, wuk ze dan met röst leuten umme hum nie hellig te maken.
| 