Tsjaad
Tsjaad (Arabies: تشاد Tshād; Fraansk: Tchad, offisjeel de Reppubliek Tsjaad (Arabies: جمهورية تشاد Jumhūrīyat Tshād); is een inslötten laand in Midden-Afrika. Et ligt zudelik van Libië, westelik van Soedan, noordelik van de Sentraal-Afrikaanse Reppubliek, noordoostelik van Kameroen en Nigeria en oostelik van Niger. Wat oppervlak angeet is et et viefde grötste laand van Afrika.
| جمهورية تشاد (Jumhūrīyat Tshād) République du Tchad | ||
 |
 | |
 Kaarte van Tsjaad
| ||
| Informasie | ||
| Sproaken | Arabies, Fraansk (beide offisjeel), nog ong. 120 inheemse sproaken | |
| Heufdstad | N'Djamena | |
| Regeringsvörm | Republiek | |
| Laand en inwonners | ||
| Oppervlakte - Water |
1.284.000 km² 1,9% | |
| Inwonners - Dichtheid |
10.329.208 8 inw./km² | |
| Koordinaten | 12° 6′ N, 16° 2′ W
| |
| Oaverig | ||
| Volksleed | La Tchadienne | |
| Munteenheid | Sentraal-Afrikaanse Fraank ((XAF))
| |
| Tiedzone | UTC +1 | |
| Web | Kode | Tel. | .td | TD | 235 | |
Tsjaad hef verskeaidene strekken: ne weuste in et noorden, nen dreugen sahelstreppel in et midden en ne Soedanese savanne in et zuden, woer as wat mear gröaien wil. Et Tsjaadmear, woer as et laand noar verneumd is, is et grötste natlaand in Tsjaad en de tweede grötste in Afrika. De heuwdstad N'Djamena is ook de gröste stad. Der wont in Tsjaad mear as 200 verskillende volker met allemoal egene sproaken. De offisjele sproaken zeent Arabies en Fraansk. Der wont in heuwdzaak Mohammedanen en Kristenen.
Ongevear 7000 joar vuur Kristus treuken der völle leu noar et Tsjaadse bekken. Kort vuur Kristus kömmen en völlen der ne riege an stoaten en rieken in et Tsjaadse Sahel-deel. Ze vöchten vake um de haandelsweagen duur de Sahara. Fraankriek nöm et gebeed in 1920 in. In 1960 wör et laand onofhaankelik oonder François Tombalbaye. De Mohammedanen oet et noorden warren et neet eens met zinne regearingspraktijken. Dit leaidden in 1965 töt nen börgeroorlog, den as lange doeren zol. In 1979 nömmen de opstaandigen de heuwdstad in en stopten de hearskoppieje van et zuden. Mer de leaders van de opstaandigen vöchten oonderling, töt at Hissène Habré zinne rivalen versleug. In 1990 wör he of ezat duur zinnen genneraal Idriss Déby. Seend 2003 is de Darfoerkrisis vanoet et nöastliggende Soedan oawersloan noar Tsjaad en brech et laand oet eawenwicht. Der wont hoonderddoezenden Soedanese vluchtelingen in en roond kaampen in et oosten van Tsjaad.
Der zeent völle politieke partiejen, mer presideant Déby en zinne partieje de Patriottistiese Verlössingspartieje, hef de töwkes nog aait stewig in haanden. Tsjaad blif nog aait eploagnd duur politiek geweeld en der wordt regelmoatig probeerd nen stoatsgreep te plegen.
Tsjaad is ene van de oarmste en meest umkeupboare laanden in de wearld. De meeste leu wont der as herders of boeren. Seend 2003 is roewe öllie et belangriekste oetvoorprodukt wörden. Doarvuur was et katoen.