Brummel

Brummel is de naam van t plaantegeslacht mit de wetenschappelike en Latiense naam Rubus. Oek de vruchten van n antal belangrieke soorten uut dit geslacht heten zo. De 'kultuurbrummel' is ontstaon uut kruzingen van verschillende brummelsoorten, waordeur der gien soortnaam an egeven kan wörden. De rassen van de kultuurbrummel wörden daorumme meestentieds bie t geslacht Rubus en de seksie Moriferi onderebröcht.

Dauwbrummel

Brummels

Brummelstruke mit riepe brummels

Soorten

Tot de brummel (Rubus) beheuren meer as 600 soorten. Sommige brummelsoorten bin ekruusd mit de framboze. Hieruut bin de loganbeze en de taybeze ontstaon.

Veur de teelt van brummels wörden allinnig nog stekelloze rassen gebruukt. Disse rassen bin ontstaon uut krusingen tussen verschillende Rubus-soorten en wörden allinnig onder de geslachtsnaam Rubus vermeld. n Bekende doornloze kultivar die veule an-eplaant wörden is de 'Thornless Evergreen'.

De gewone brummel (Rubus fruticosus) is in heel Europa n inheemse plaante die mit name langes bosraanden veurkömp. De plaante is n heester die 2 tot 6 meter hoge kan wörden. Elk jaor wörden der niejwe stengels evormd. Allinnig an de tweejaorige stengels zitten vruchten, daorna starven ze aof.

De belangriekste soorten in Nederlaand bin:

• Dauwbrummel (Rubus caesius)
• Framboze (Rubus idaeus)
• Hazelaarbrummel (Rubus corylifolius)
• Japanse wienbeze (Rubus phoenicolasius)
• Kobrummel (Rubus inermis)
• Peterseliebrummel (Rubus laciniatus)
• Prachtframboze (Rubus spectabilis)
• Steenbrummel (Rubus saxatilis)
• Roodbleuiende framboze (Rubus odoratus)

In Europa he'j veerder oek nog:

• Rubus vikensis

Bleui

De brummel steet vanaof eind mei tot september in bleui en wörden besteuven deur insekten, veurnamelik deur biejen en hommels. Vanaof augustus zitten der zo'n bietjen vruchten an.

Ekologiese weerde

De brummel is deur zien stekels aordig goed bescharmp tegen grote grezers die de vruchten op willen eten. As e anslöt, nimp e steeds meer ruumte in. Dit biejt dan oek weer de gelegenheid an bomen zo as de eek um groter te wörden.

Ruut

Brummels he'j tegenswoordig overal ter wereld wel. Veural in Zuud-Afrika wörden disse exoot ezien as n ruutsoort. Oek in Nederlaand wörden t soms veur n ruutsoort an-ezien; as e de ruumte krig geet t al gauw dronge op mekaar staon. Dit verschiensel wörden oek wel "verbrummeling" eneumd.

Inhoudstoffen

Zo as alle vruchten hebben oek brummels n lege pH-weerde, die kan verschillen van 2,8 tot 3,8. In n liter brummelsap zit 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 gram), waorvan appelzuur t heufdbestaanddeel is. In n brummel zit 9-16 % suker, t besteet uut glukose en fruktose in ongeveer n gelieke hoeveulheid en n pietjen saccharose en maltose. De Brix-weerde is 9-14^o. Veerder zit der in brummels veural vitamine C. t Besteet veur ongeveer 1% uut eiwitten, 6% uut koolhydraoten en 1% uut vet. De energie-inhoud van 100 gram brummels is um en naobie de 155 kJ.

Nedersaksies

• Achterhooks:
  • brummel
  • brömmel
• Drèents:
  • brummel
  • braom
• Grunnegs:
  • brommel
  • brummel (WEV)
• Oostfreisk:
  • broemelbei/-beer (Platduutske skriefwies: Brummelbeei/-beer)
• Stellingwarfs:
  • brummel
  • brommel*
• Tweants:
  • brummel
  • brömmel
• Veluws:
  • brummel
  • brommel*
  • breum(el)*

Plaotjes

• 
  Riepe brummels
• 
  Bloeme van de brummel

Uutgaonde verwiezingen

Commons: Brummel - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.

Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.