Dartmoor

Dartmoor is een laankheade-gebeed in et zuden van Devon in Engelaand. Et besleet 954 km² en steet onner natuurbeskearming as Nasjonaal Park.

Oetzich öp Sharpitor vanof n River Meavy.

Et granietene hooglaand keump oet de Karboontied. Et laandskop hef völle heuweln en beargen woarop ofdekte granietene heuweltöppe bint, dee tors hett. Hierin leaft et grötste deel van Dartmoor. Et heugste peunt is High Hillways dat 621 meter boawn zeenivo lig. In et hele gebeed ligt völle archeologiese skatten.

Dartmoor wörd verzörgd deur de Dartmoor National Park Authority, woarvan de 22 leadn keuzen wordt deur Devon County Council, plaatselike distriktröade en deur de regearing.

Et leager gebrok delen van Dartmoor al mear as 200 joar as skeetbane. Bezeukers majt oaveral vrie roondlopen, behalve in et skeetbaangebeed. Et is ne geleefde stea bie toeristen. De organisasie dee wearkt an toerisme in Dartmoor is et Dartmoor Partnership.

Laandbeskriewing

Eardloagen

Met ne oppervlakte van ongevear 625 km² is Dartmoor et grötste granietlaand van et Vereanigd Könninkriek. Et grötste deel lig onner de groond. Et graniet (of um dudeliker te wean adamelliet) is ongevear 309 miljoon joar ledden hier den boadem indrevven as deeptegesteente. Et graniet van noen lea woarskienlik nich wied onner et eerste oppervlak van et deeptegesteente. Net as biej anner deeptegesteente tref iej biej et Dartmoor-deeptegesteente aparte verskienselen in et zwoartekrachtveald.

Tors

n Hookney Tor.

Dartmoor steet bekeand um zinne tors - heuweltöppe met groondgesteente, dee in dit soort granietlaand mangs nen roonden vörm annemt. Mear as 160 heuwels in Dartmoor hebt et woord "tor" in öaren naam. Et woord hef ginne verbaand met of der ok echt nen tor op et heuwelken steet, mer keump van Kumries tẁrr of twr (groop, bult).

De tors bint et middepeunt van een joarliks evenemeant wat Ten Tors Challenge het. Hierbie loopt um de 2400 leu van tusken de 14 en 19 joar old ofstaanden van 56, 72 of 88 km tuskn tien tors via meardere weagen.

De heugste peunten in Dartmoor an de noordkaant bint High Hillways met ne heugte van 621 m boawen zeenivo en Yes Tor met ne heugte van 619 m boawen zeenivo. De heugste peunten in et zuden bint Ryder's Hill met ne heugte van 515 m boawen zeenivo, Snowdon met ne heugte van 495 m boawen zeenivo en nen naamlozen heuwel met ne heugte van 493 m boawen zeenivo. De meest bekeande tor is woarskienlik Haytor.

Streume

n West Dart River bie Hexworthy.

De hoge groonden van Dartmoor vörmt et wellengebeed van de meeste rivieren in Devon. Disse hebt nich allennig et laandskop verannerd, moar bint ok aait ne krachtwelle west veur industriën as tinmienen en steenofgreawingen.

Et gebeed daankt zinnen naam an den River Dart, den as met den East Dart River en West Dart River begeent en dan enen stroom wordt bie Dartmeet. Et streumt et gebeed oet bie Buckfastleigh, streumt dan deur Totnes woar et oetspreadet in nen ría, woarnoa et de zee ingeet bie Dartmouth.

Vennen

Aune Mire.

Der vaalt völ mear reagen in Dartmoor as in et umliggende leeglaand. Deurdat et grötste deel van et laand bedekt is met vette loagen ven, wörd den reagen neet subiet opzöagen, moar laankzaam verspreadet, woardeur et gebeed hoaste nooit dreug steet. In strekken woar et water bie mekaar keump, könt gevöarlike moddekoelen of driefzaandstukken ontstoan. Wat van disse wordt oawergreuid met lechtgreun mos en stoat biej de umwonnenden bekeand as feather beds (Tweants: vearbedden) of quakers (Tweants: bewers) umdet ze oe onner de veut beewt. Disse stukken ontstoat deurdat sphagnum-mösse oawer et water hengröait wat in de granietrotsen bie mekaar streumt.

De begröaiing van de vennen haank of van et soort en de stea. Dekven hef völ pluumgräs, zeg, beenbrek en tormentil op steas woar as et mear as 2000 mm in et joar reagent. Sphagnum-mös gröait op de nattere steas. De dalvennen wordt oawergröaid deur rusn en sphagnum met heade en zunnedauw.

Klimaat

Met de rest van Zuudwest-Engelaand hef Dartmoor een heanig klimaat wat deur mekaar natter en milder is as annere steas in et laand met dezölfde heugte. Bie Princetown, wat kats in et midden van Dartmoor lig op ne heugte van 453 meter, bint januwoari en februwoari de köldste moanden met deursnee temperaturen um de 1 °C. Juli en Augustus bint de wöarmste moanden met deursnee temperaturen van 18 °C. A'j et nöastlegt nöast Teignmouth, wat an de kuste op 32 km van Dartmoor of lig, bint de deursnee temperaturen in Dartmoor 3 °C en 2,6 °C kölder, en op Dartmoor vrös et deur mekaar vief moal vaker. Op de heugste stukken in et noorden van Dartmoor gröait allens mer 175 dagen lang, terwiel as et in annere delen van de zuudkuste van Engelaand mangs wa 300 dagen wean kan.

Reagen wörd vake in verbaand zeen met Atlantiese depressies of met verdaamping. As et zommer is, verdaampt der mangs völ water oet Dartmoor woarvan dan reagenwolken komt. In disse tied van et joar tref iej der dus völle reagen- en donnerskoers. De natste moanden bint november en desember en op de heugste stukken vaalt der in deursnee mangs mear as 2000 mm. Dit is wenig a'j et nöastlegt nöast de 800 mm in t legere laand roond et streumgebeed van de River Exe, wat in de reagenskaduw van Dartmoor lig. Et gef der vake snee, moar umdat et zo hoge lig, kan et hier vaker veurkommen as umliggende gebeden.

Skiednisse

Prehistorie

Et grötste deel van et prehistories achterbliefsel in Dartmoor geet weerum noar et Neoliet en de vrogge Broonstied. Deur de völle oawerbliefseln oet de Broonstied is et deankboar at in dissen tied völ volksstamn noar Dartmoor trökn bint. De grote Broonstiedvealden dee deur zoneumde reaves duursneden wordt, besloat 10.000 beunder van de leagere delen.

Et klimaat van de Broonstied was wöarmer dan vandage en et grötste deel van wat noe laankheadlaand is, was vrogger bos. De leu oet dee tied vungen an et bos um te houwen en maakten de eerste noaberskoppen. De meestbroekte methode was verbraanding, woardeur een groot weilaandslaandskop ontstund. Stukken woar as greunte en groan nich gröaien wol, wörden broekt veur vee. Deur de joarhonnerden wör hierdeur de laankheade grötter en verzoerden de earde.

Noa een paar doezend joar begön et klimaat minner meeld te wörden en gung et volk vort, woardeur et gebeed onbewoond achterbleef en oardig onverstoord bleef töt disse tied. Den hogen zoergroad in de earde hef der veur zorgd dat d'r ginne meanskelike resten mear bint, moar deur et graniet bint de boerderiejen en annere monumeanten good bewoard blevven.

Menhirs

Beardown Man, Dartmoor.

Der stoat nen helen hoop prehistoriese menhirs (deur umwonnenden ok wa standing stones öf longstones neumd), steankringe, steenkisten, steenheup en steenrieg op de laankheade. De grötste bint:

• Upper Erme Stone Row is de langste in Dartmoor en zölfs van de wearld, met ne längte van 3000 m.
• Beardown Man, op et oosten van Devil's Tor - alleenstoanden menhir van 3,5 meter hoge. Der wörd dacht dat he nog 1 meter onner de groond stekt.
• Challacombe, kortbie Grimspound - dreedubbele steenrieg.
• Drizzlecombe, op et oosten van Sheepstor - steenrieges, menhirs, steenkisten en steenheup.
• Grey Wethers, bie Postbridge - dubbelen kreenk, in nen kreenk zowat perfekt van et noorden noar et zuden.
• Laughter Tor, bie Two Bridges - menhir met ne heugte van 2,4 m en twee dubbele steenrieges, ene 164 m laank.
• Merrivale, tusken Princetown en Tavistock - hef ne dubbele steenrieg van 182 m laank, 1,1 m breed, dee zowat nauwkeurig van et oosten noar et westen strekt. Ok steenkringe -kisten.
• Scorhill (zeg: skorril), op et westen van Chagford - steenkreenk, ongevear 26,8 m in umkreenk, en steenrieges.
• Shovel Down, op et noorden van Fenworthy reservoir - dubbele steenrieg van ongevear 120 m breed.
• Yellowmead Down, ne veerdubbele steenkreenk en steenrieges.

Huttenkringe en steenkisten

Der bint ongevear 5000 oawerbliefsels van hutkringe oet den Broonstied dee der nog aait stoat, zölfs noadat ze deur reuvers deur de joaren hen oet mekaar haald bint um de tradisjonele steenwallen te maken. De kleanste bint ongevear 1,8 m in duursnee en de grootste könt wa 5 moal zo groot wean.

Wat hebt der L-vörmige verandaas um et hoes tegen weend en reagen te beskearmen. De beste veurbeelde hiervan veend iej bie Grimspound. Gelearden nemt an dat ze vrogger ne kegelvörmige kap van törf of heui hadden, dee steund wör deur balken.

Der bint ok honnerden steenkisten - Neolitiese huneberre-achtige grafkellers.