Doebai (stad)
Doebai (meesttieds skreven as Dubai) is de grötste stad van de Verenigde Arabische Emiraten en heuvdstad van et lieknamige emiraat. Et wör sticht in de 18e eeuw as een vissersdörpken, mer gröaiden vuurin de 21e eeuw rap oet töt nen groten metropoolstad met as grötste bronne van inkomsten et toerisme. Doebai is ene van de meest populaire steas vuur toeristen um hen te goan. Et hef de meeste viefsterrenhotels van de wearld. Et heugste gebouw van de wearld, 'n Burj Khalifa, steet ook in Doebai. Der wont noar skatting zo'n 3.456.058 leu.
Doebai ligt in et oosten van et Arabisch skiereiland an de kuste van 'n Perzischen Golf. Et wil et zakencentrum van westelik Azië wean. Et is ook een groot wearldwied middenpunt vuur reizigers en lading. De stad wör oetebouwd met opbrengsten oet öllie, al was et al een belangriek regionaal zakencentrum. Seed vroo in 'n 20sten eeuw is Doebai een middelpunt vuur internationalen handel. Rechtevoort mut de stad et hebben ban handel, toerisme, lochtvoart, vastgood en financiële deenste. In 2018 dreug öllie minder as 1 procent van et BBP van et emiraat bie.
Naam bewark
Vuur et ontstoan van et woord Doebai zint heel wat theorieën. Ene wil dat et ne verbastering is van soek ba (de bazaar van Ba). Ne tweede theorie widt de herkomst an een Arabisch sprekwoord: "Daba Dubai" (Arabisch: دبا دبي), wat beduudt: 'Ze kömmen met heupe geld'. Volgens den geskeedkundigen en kultuurkenner Fedel Handhal kan et woord dubai kommen van daba (Arabisch: دبا), ne verleden tiedsvorm van yadub (يدب) wat 'krupen' beduudt. Dat zol dan duden op et langzame streumen van 'n Doebai-kreek. Dichter en geleerden Ahmad Mohammad Obaid wis ook noar dat woord, mer gef 'sprinkhaanjong' (جراد) as alternatieve umzetting, umdat der in et verleden skienboar onwies völle sprinkhanen in et gebeed zatten.
Geskiedenisse bewark
In de strekke rond Doebai zint spoers evunden van bewonning dee terugge goat töt doezenden joaren vuur Kristus. Disse spoers duudt ook op handel met de Indusvallei, Mesopotamië en et Midden-Oosten. Al in 1095 wördt Doebai vuur et eerst in een landsbeskrieving eneumd duur 'n Spaans-Arabischen geograaf Abu Abdullah al-Bakri. Nen Venetiaansen pearelhandelaar, Gasparo Balbi, neumt in 1580 in een verslag van een woarkbezeuk de stad Dibei as centrum van peareldoekers.
Et hudige Doebai wör as viskerdorp esticht in de 18e eeuw. Rond 1822 wonden der zo'n 800 leu, met name van de stam Bani Yas. In 1833 skeidden zik de Al Bu Falasa-stamme of van Aboe Dhabi en treuken massaal noar Doebai. In 1820 tekenden Doebai et Algemene Voarverdrag met et Britse Riek en in 1853 et Eeuwige Voarverbond. In 1841 was der nen groten oetbraak van de pokken, wat völle leu neet noa konnen vertellen. in 1896 breuk der nen groten, funesten brand oet. Umdat de meeste huze nog van evlöchtene palmblader emaakt warren, bleef der weinig van de stad oaver.
In 1901 maken leider Maktoem Bin Hasjer Al Maktoem Doebai nen belastingvriejen haven vuur in- en oetvoor. Handelsleu kregen stukkes land as garantie vuur besköarming en tolerantie. Dat treuk nen hoop handelsvolk an. Dat Doebai alvoordan belangrieker begun te worden was te vernemmen an de stoomboten van de Bombai en Perzië Stoomreizigers Kompagnie, dee tusken 1899 en 1901 alle joaren vief moal noar Doebai kömmen. In 1902 kömmen ze 21 moal en vanof 1904 kömmen ze um de veerteen dage. In 1906 verhandelden ze zeuventigdoezend ton lading. Wo mear as disse skepen kömmen, wo mear handel ze antrökken.
Umdat Doebai gunstig tegenoaver Iran ligt, wör et een vuurnaam handelscentrum woeras völle Iraniërs zik vuur vaste vestigden. Vanof 1930 klappen de pearelhandel in, duurdat der goodkeupere alternatieven wörden ontdekt en duurdat de wearldekonomie in crisis lea. Völle inwonners leavden in oarmood of treuken vord.
Al vanof et begin had Doebai et voordan met Aboe Dhabi in et mot. Dat leidden in 1947 töt nen oorlog, woeras de Britten zik tuskenmengden.
In 1958 leut den domoaligen hearser, Sjeik Rasjied bin Saïed Al Maktoem, et weagennet verbetteren, telefoonlienen anleggen en een vlochthaven. Ook leut hee een Brits architectenbureau een plan bedenken um binnen een gegeven budget een plan vuur de hele stad oet te denken, met aparte distrikten en een stadscentrum.
Vanof 1962 begun et echt mooi te lopen in Doebai. Doebai wör een steeds belangrieker handelspunt vuur gold en andere edelmetalen. Et britse Political Agent skreef dat "der heel wat nieje huze en wieken ebouwd wordt... 'n Hearser wil voordan, tegen advies van de Britten in, um een lochthaven te bouwen. Voordan mear Europese en Arabische bedrieve trekt der hen en de tookomst lik zunnig."
Öllie bewark
In et noaburige Aboe Dhabi hadden ze al joaren terugge öllie evunden. Doarumme wör der in Doebai ook nog altied stöadig noar ezöcht. In 1966 vunden ze een klein öllieveld net oet de kuste, dat 'fateh' wör deupt, 'good geluk'. Doarduur konnen der inenen van allerhande weagennetverbetteringen en bouwprojekten duurgoan. De nieje vondst zörgden vuur ne opleaving en treuk woarkvolk oet heel Azië. Et inwonnertal steeg tusken 1968 en 1975 met 300%.
Met dank an een verniejend opslagsysteem met twee grote tonnen dee as op 'n zeeboadem rösten, konnen öllietankers der makkelik langs liggen en gauw laden. Et systeem wör op de kante ebouwd duur de Chicago Bridge and Iron Company en doarnoa in et water erold. Doarumme het de strekke noe Chicago Beach.
Umdat et mer een klein öllieveld was, wus Sjeik Rasjied dat hee de ekonomie der neet van ofhankelik mos maken. Hee zatten op meardere handelsvlakken in. Ene van de vuurnaamste dinge wat hee leut bouwen was de Rasjiedhaven. Dissen deepwaterhaven zol eerst veer anlegsteades hebben, mer dat wör nog tiedens et bouwen oetebreid noar zestene. Al tiedens de bouw wör de haven in gebroek enömmen en skepen leaden in de riege kloar. Op 5 oktober 1972 gung et spul officieel lös. In 1975 wörden der nog es 35 anlegpunten bie ebouwd, vuurdat de nog gröttere Haven van Jebel Ali ebouwd wör.
'n Rasjiedhaven was de eerste van nen hele rits bouwprojekten vuur modernisering van de infrastruktuur, zo as weagen, bruggen, skolen en zekenhuze.
Et Eenheidsverbond bewark
Met alle andere verbondsstoaten völ Doebai lange onder Britse beskoarming. Vuurin 1968 besleuten de Britten um alle stationeerde soldoaten terugge te trekken. Doarduur ontstund der ne machtsstried tusken de verskillende emiraten. Noa lange vergaderen gungen 7 van de 9 emiraten voordan as de Verenigde Arabische Emiraten. De andere beide, Qatar en Bahrein, wörden onofhankelik. In 1973 nömmen de Emiraten ne deelde munte an: de VAE-dirham.
Modern Doebai bewark
Doebai bleef nog gröaien van de öllieopbrengsten. Ook treuken der völle vluchtelingen hen van de Libanese börgeroorlog. Zelfs noa de vörming van de nieje Emiraten bleven de verskillende gebeden disteren oaver land. Pas in 1979 wör der op papier ezat wee wat heuren. De haven van Jebel Ali, nen deepwaterhaven den as de öldere Haven van Rasjied mos vervangen, was nog neet zo populair as wat ze hopt hadden. Doarumme reup Sjeik Mohammed in 1985 de JAFZA oet (Vry Gebeed Jebel Ali). Doarduur konnen boetenlandse bedrieve zonder toozicht warkvolk importeren en kapitaal oetvoren. De lochthaven en vleegindustrie van Doebai gröaiden ook beheurlik.
'n Golfoorlog van 1991 drukken zwoar op de stad. Geldsketers en handelsleu treuken zik terugge. Noa 'n oorlog treuk dat rap wier bie en völle handelsgemeenskappen van oaver ver, zo as oet Koeweit en later ook Bahrein, vestigden zik in de stad. Rappe stieging in de ölliepriezen noa 'n Golfoorlog dreven Doebai der to um zik op vriejen handel en toerisme te richten.
Landskap bewark
Doebai lig zesteen meter boaven zeeheugte an 'n Perzischen Golf, op et Arabisch skiereiland en middenin de Arabische Weuste. Terwiel as et meeste van de Verenigde Arabische Emiraten grindweuste is, hef Dubai vuural zand. Op et oosten van de stad ligt zoltvlaktes, woerachter van noord noar zuud ne riegel zanddune löp. Nog wieder noar et oosten wordt dee rood van kluur duur oeriezer. Op et westen ligt de grillige en dreuge Hajarbargen van zo'n 1300 meter hoge, dee de grenze met Oman vormet.
Doebai hef nen baai, de Doebaikreek, den as oetbaggerd is um der mear skepe duur te loaten. Zudelik Doebai besteet vuural oet zanddune, dee as et Löage Kwarteer eneumd wordt. Eardbevingen of tsoenami's hooft Doebai neet bange vuur te wean. De körtstbieliggende brökke in de eardkörste ligt 200 kilometer wiederop. En 'n Perzischen Golf is te ondepe vuur tsoenami's.
Op de zandweuste rond de stad gröait wilde grösse en mangs dadelpälme. Weuste hyacinten gröait op de zoltvlaktes op et oosten en akacia's en ghaf-beume gröait op de vlaktes an 'n voot van de Hajarbargen. In de parken van Doebai gröait importeerden eukalyptus en dadelpälme. Völle vuurkommende deers in de weuste van Doebai zint 'n Arabische Oryx, weustenvos, karakal, estreepten hyena en 'n valken. Doebai ligt op de duurtrekroute vuur zowat 320 soorten veugel. In de wateren rond Doebai leavt 300 soorten vis, zo as de tandbaars en völle andere tropische visken, kwallen, koralen, dolfienen, walvisken en haaien. Ook verskillende soorten skildpädde komt der vuur.
Klimaat bewark
In Doebai wördt et slim hete, duurdat et in een heteweusteklimaat ligt. Den zommerdag van Doebai is onwies hete, lange, winderig en vochtig, met in duursnee 40 °C daags en 30 °C 's nachts in augustus (de heetste moand). De meeste dage zint zunnig. Den winterdag is et daags duurgoans neet keulder as 24 °C en 's nachtes 14 °C in januwoari, de keuldste moand. De letste tientallen joaren valt der voordan mear nearslag, zo'n 110,7 mm et joar. Doebaise zommers stoat ook as slim vochtig te book, wat vuur völle leu ongemakkelik is. De heugste temperatuur wat ze ooit emetten hebt is 48,8 °C.