H-deletie

H-deletie wul zeggen da'j de letter h nich oetsprekt op steas woar dat-e vanoalds wal steet/steund. 't Keump in diverse sproaken en dialecten veur, woaronder in verskeadene Nedersaksische dialecten.

Dit letterkeunstwoark in de Zeeuws-Vlaamse stad Hulst spölt met h-deletie

De h is gennen starken klaank: 't is nich mear as 'nen oamtocht woarbie met 'n moond niks edoan wordt. Doarum kan-e ok maklijk verdwienen. De praktijk hef oetwezen dat dat, as dat 'nmoal in de mode keump, zik rap oawer de omgeawing verspreidt.

D'r bint heel wat historische veurbeelden van h's dee op 'n zeker memeant votvallen bint. Dat begint al met de Indo-Europese laryngalen: de Indo-Europese groondsproak mut dree (of zölfs mear) keelklaanken had hebben, mar dee bint allennig in 't Hittitisch - veroet de oaldste oawerleawerde Indo-Europese sproak - good bekeand.

De eerste directe getugenis van h-deletie keump oet 't Oaldgrieks, woar dat ze dat verschiensel psilosis neumden. 't Ionische en 't Eolische dialect leuten de h-klaanken toen al vot, terwiel 't Attisch en 't Dorisch dat nich deden. Later, in de Koinè, wör dit algemeen veur alle soorten Grieks.

Ze deankt dat 't vandoar ook noar 't Vulgair Latien is oawergoan, 't eerst in 't oosten. Zo is 't Italiaans van 't begin af al h-loos. In 't Spaans en Fraans doerden dat langer, wis ok omdat in 't Spaans nog 'n bod nieje h-klaanken ontsteunden (oet debuccalisering van de f-). In wat Andalusische dialecten klinkt de h noe nog.

Vanoet 't Frans sleug 't ok oawer noar de Germaanse talen, zowal noar 't zuudoostelik Engels as noar 't zuudewestelek (Middel-)Nederlaands. 't Vlaams was in 'n darteenden eeuw al h-loos, in 't Vrogniejnederlaands volgden 't Zeeuws en de meeste Brabantse dialecten. Ook 't Urkers en 't westelk Sallaands is de h verdwenen, mar dat hef 'nen aanderen groond. Ze deankt dat in 'n achtteenden eauw de veurname leu in Kampen en Zwolle met 'n Fraans acceant gungen kuiern: met 'n briejende r en zunder h. Dat sleug eerst oawer noar de rest van de stadsbevolking. De bezundere oetsproak van de r bleef binnen de stadsgreanzen, mar de h-oetval verspreidde zik tot in de wiede umgeawing, zölfs tot op Urk en Schoklaand.

Vrogger kwam h-deletie ok veur in 't Veenkeloniaals, mar doar schient 't binnen korten tied weer ummedreaid te wean.

In 2008 kreeg de Dreantse gemeante 't Ogeveine van 't Nei Drèents Geneutschap de weinig vleiende "Zoorholtpries" vuur eare kampagne "Hoogeveen, met een hoofdletter H". In 't Dreants van 't Ogeveine wördt ja de h nich oetsprökken. De gemeante köm as reaktie met een variant op de kampagne oonder de titel "'t Ogeveine, met een oofdletter A", en wör 't aandere joar enomineerd veur de "Anfieterpries" van 't Geneutschap.

Dit artikel is eskreaven in et twentsk.