Jan Naarding

Jan Naarding (Noord-Slien, 21 juni 1903 - Assen, 20 juli 1963) was een Drèentse skriever en taalonderzuker, die benaam op 't gebied van de Drèentse taal veul wark verzet hef. Hum kenmarkten een passie veur 't lèventig holden van de treditionele, laandelijke Drèentse cultuur.

Jan Naarding (Slien)

Opleidings

Naarding is op-egruuid op Noordseschut, daoras zien va postbode wördden. Umreden zien olders Zuudoost-Zaand-Drèents praotten en ze op Noordseschut Zuudwest-Zuud-Drèents praot, wördden de jonge Naarding al vrog een dialectvergelieker. Nao de legere skoele en de mulo deu hi'j de Riekskweekskoele in Grunning. Hi'j was onderwiezer op 't Ogeveine, in Woldendorp en in Hoogkerk, intied det hi'j ok Nederlaans studeerden. In 1939 deu hi'j zien doctoraalexamen. In Almelo en (vanof 1945) in Assen hef hi'j toe hbs-leraar ewest.

Vrogge skrieveri'je

Vanof 1935 stunden d'r van Naarding in 't maondblad Drente stokken oaver Drèentse taal en geskiedenis, dialectvertelsels en dichtwark. Ok dreug hi'j journalistiek wark bi'j an verskeiden Drèentse kraanten. Mit H. Bos bezörgden hi'j de bloemlezing Wat waest hef. Schetsen in Drents dialect (1939), mit teksten van humzölf, Bos en J.H. Bergmans-Beins.

In zien dichtwark skreef Naarding veural oaver personen en de netuur; maanks skreef e religieuze gedichten. Zien ummezetting van 't Nederlaanse karkelied Blijf bij mij Heer - zölf een vertaling van Henry Francis Lyte zien Abide with me; fast falls the eventide - begunt zo:

Blief bij mij, Heer, want d'aovend komp mij nao.
't Twiedonkert allerwegens, blief bij mij Vao!
As al 't geluk bezwik, all' hulp is wied,
verlats Do mij in 't dichtste duuster niet.

Waandel in de oorlog

Tiedens de Duutse bezetting publiceerden Naarding in een riege volkskundige tiedskriften. Töt 1942 bleef e endredacteur van 't maondblad Drente. Umreden hi'j gien boeken uutgaf, huufden hi'j hum niet an te melden bi'j de Kultuurkamer. Hi'j much de Kultuurkamer niet geern lieden, mar zien volkskundige skriefwark, daoras wele Blut-und-Boden-trekkies in ziet, stund de nationaol-sociaolisten wal an. Nao de oorlog wördden zien waandel in bezettingstied onderzocht, mar d'r kwammen toendertied gien consequenties van. Wal wördden in 1987 't ni'je anfieterinstituut veur de Drèentse taal, det eerst 't Naarding-Instituut zol hebben eheten, in stee daorvan Drentse Taol enuumd (rechtevoort 't Huus van de Taol).

Latere skrieveri'je en kemmissiewark

In 1947 promoveerden Naarding in de Letteren op Terreinverkenningen inzake de dialectgeografie van Drente, kritisch ontvangen deur partie academici, en in de haandel ebrocht as De Drenten en hun taal (1948). Naarding skreef en orgeniseerden merakel veul. Hi'j skreef mit an verskeiden leerboeken, wördden riddacteur van Koenens Handwoordenboek en stelden 't Drents liedtiesboekien samen (1949). Hi'j skreef boeken oaver de geskiedenis van 't Nijevene (1955), Eel (1956) en Rune (1962). Wieder zat e in de dialectencommissie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, was docent Noordelijke leergangen en was veurzitter van zowal Het Drents Genootschap as de Drentse Schrieverskring. Ok was e riddacteur van 't Nedersaksisch Tiedschrift en warkten mit an de streektaaltiedskriften Oeze Volk en 't Swieniegeltje. Zien taalkundige artikels zetten hi'j veural in de Driemaandelijkse Bladen, die as hi'j mit weeroprichtten.

Drèentse lexicografie, spelling en veldnamen

In september 1959 wördden Naarding wetenskoppelijk mitwarker an 't Nedersaksisch Instituut van de Rieksuniversiteit Grunning, daoras hi'j gaanks gung mit een Drèents woordenboek. Hi'j kwaamp te vrog uut de tied um 't of te kriegen, mar zien wark hef an de basis estaon van dr. Kocks zien Woordenboek van de Drentse dialecten (1996).

Mit de Duutse taalkundige Arnold Rakers was Naarding de heufdontwarper van de Vosbergenschriefwiese, een gedielde spelling veur 't Nedersaksisch van Nederlaand en Duutslaand. De Vosbergenschriefwiese mus de gruui van 't Nedersaksisch as cultuurtaal in de haand warken, mar d'r bleek in 't lest niet genog animo veur. Mit Rakers heurden Naarding ok bi'j de leiding van 't oaverkoepelende Sassische Schrieversbund.

Naarding zien veldnamenarchief op 't Nedersaksisch Instituut hef Jan Wieringa mit gebruukt veur 't documenteren van de veldnamen van Drenthe.

Dichtwark

Veul van Naarding zien dichtwark bestiet uut romantische lofzangen op 't laandleven en 't dörpsgevuul, waorbi'j hi'j geern olde Drèentse woorden gebruukten. Hi'j skreef ok een paar religieuze gedichten. Maanks skrif e ontroerend, zoas in 't gedicht Vraoge, oaver de dood van zien kameraod, de Twèentse taalwetenskopper Herman Bezoen. Naarding leut hum ok inspireren deur Platduutse dichters as Klaus Groth.

Op 6 juli 1966 kreeg Naarding postuum de Culturele Prijs van Drenthe. In 1981 wördden van hum in Slien een börstbield onthuld.

Ok in 1966 verskeen, in de Vosbergenschriefwiese, Naarding zien dichtbundel Dååd en drööm. Hierin stund een fragment van zien onvoltooide Reinaert-vertaling Reiner Robaord. Krek as 'Willem die Madocke maecte', de dichter van de Middelnederfrankische berieming, in de eerste regels uutstukt det 't hum steurden det d'r nog gien 'dietsche' versie van 't verhaal bestund, wol Naarding d'r wat an doen 'Dat Reiner Robaord zien verhaol / Nog niet bestun in Drentse taol'. In 1969 verskeen Oet Jan Naardings Hof. Een keur oet 't wark van dr. Jan Naarding, bij 'n kanner gaard deur leden van de Drentse Schrieverskring.

Hier volgt een fragment uut Naarding zien Reiner Robaord. Keunink Nobel hef een hofdag of-ekondigd daoras iederiene op of kump:

Allèn de vos höl zuk ketùk,
Want Reiner was te goed by stuk.
Met mennig hadde 't lang niet liek
In keunink Nobels grote riek.
Wel schörft hef scheukt zuk. 't Vossien wus
Dadd' zuk de pokkel waren mus,
Benaam an 't hof, daor mennig was,
Die hum op d'hoed wol. Stor, de das,
Was van al 't volk het ienigst daer,
Dat niet op Reiner gung te kaer,
De rannies met het rooie haor.
Ién jammern, jeuzeln was het daor,
Ién schellen en schrobben, doe de paner
Veur 't ding het volk ruup by 'nkaner.

Holding tègenoaver streek en streektaal

Naarding was zo wies mit de pervincie Drenthe en heur tredities det ze hum wal een 'Drenthomaan' nuumt. Van volk det niet uut Drenthe kwaamp (zoas de skriever Ben van Eysselsteijn) mienden hi'j det zi'j de waore Drèentse aord niet begriepen kunden. De Drèentse streektaal zag hi'j as zuver 'Saksisch'. Arnold Rakers zien opvattting, te vienden in die zien proefskrift, det 't Drèents sund rond 1600 slim verhollaanst was, kenschetsten Naarding as 'gevaarlijke theorieën' . Zien eigen Drèentstalige wark wördt ekenmarkt deur een archaïserend taalgebruuk.

Bronnen

• Boerma, Stieneke en Rouke Broersma (1993), Drèentse schrieverij, Zuudwolde: Stichting Het Drentse Boek (p. 68-70)
• Broersma, Rouke (red.) (2003), Scheupers van de taol: Bloemlezing van de Drèentse Schrieverij 1837-2003, Zuudwolde: Het Drentse Boek (p.58-60)
• Encyclopedie Drenthe Online: Naarding, Jan

Rifferenties

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.