Ruslaand
Ruslaand, officieel de Russische Federaosie (Russisch: Россия, Российская Федерация, Rossija, Rossijskaja federacija), is et grootste laand ter wereld mit 17.075.200 kwadraotkilometer, gedieltelik legen in Europa en gedieltelik in Azië. Et laand leit liekewel vanuut een poletiek perspektief in Europa, omdat de belangriekste dielen d'r-van in et Europese diel liggen. Ruslaand het et zeuvende grootste antal inwoners van alle lanen ter wereld. Ruslaand greenst an Noorwegen, Finlaand, Estlaand, Letlaand, Litouwen, Polen, Wit-Ruslaand, Oekraïne, Georgië, Azerbeidzjan, Kazachstan, China, Mongolië en Noord-Korea. Et laand vormde van 1917 tot 1991 as Russische Sociaolistische Federaotieve Sovjetrippebliek (RSFSR) et hat van de Sovjet-Unie, en is vandaegededag een onofhaankelik laand mit lidmaotschop van et Gemienebest van Onofhaankelike Staoten. Diplomaotisch zien gelt Ruslaand as de opvolgstaot van de Sovjet-Unie. De Russische muntienhied is de roebel.
| Российская Федерация Rossijskaja Federatsija | ||
 |
| |
.svg) Kaarte van Ruslaand
| ||
| Baosisgegevens | ||
| Officiële laanstael | Russisch (en aandere) | |
| Heufdstad | Moskou | |
| Regeringsvorm | Federaole rippebliek | |
| Geleuf | Russisch-orthodox (58%) islam (5%) boeddhisme (5%) jodendom (0,2%) sjamanisme/animisme | |
| Geografie en bevolking | ||
| Oppervlakte - waeter |
17.075.200 km² 0,5% | |
| Inwoners - Dichthied |
146,8 (2020)[1][2] 8,5 inw./km² | |
| Koordinaten | 60° 0′ N, 95° 0′ O
| |
| Overige | ||
| Volkslied | Gimn Rossijskoj Federatsii | |
| Muntienhied | Roebel (RUR)
| |
| Tiedzone | +2 tot + 12 | |
| Nationaole feestdag | 12 juni | |
| Web | Kode | Til. | .ru | RUS | 7 | |
Staotsheufd en regeringsleider is Vladimir Poetin
Nao de inmekeerstotting van de Sovjet-Unie kreeg et ni'je Ruslaand een bult minder anzien dan de veurmaolige Sovjet-Unie. In oktober 2005 wodde d'r bericht dat de bevolking van Ruslaand mit een half miljoen daeld was, tot 143 miljoen. Ruslaand is nog altied et laand mit et hoogste antal immigranten.
Geschiedenis
bewarkEt Oolde Ruś
bewarkVeurdat et kristelike tiedpark begon, leefden d'r in et zuden van et hudige Ruslaand en in Oekraïne onorganiseerde stammen, zoas de Proto-Indo-Europeërs en de Skythen. Van de dadde tot de zesde ieuw nao Kristus wodden de steppen daor onderlopen deur opienvolgende nomadische invaosies, zoas deur de Hunnen en Avaren. Tot de achtste ieuw was et zudelike gebied in hanen van de Chazaren, een Turkisch volk dat allieerd was mit de Byzantienen en vanuut Ruslaand een reeks oorlogen voerde mit de Arabische Kalifaoten.
De Vrogge Oost-Slaven kregen de overhaand in hudig West-Ruslaand vanof de zeuvende ieuw. Halverwege de negende ieuw kwam d'r op uutnodiging, een groep Scandinaviërs, de Warangen, om as heersende elite dienst te doen, mit Novgorod as heufdstad. Ok al nammen de heersers de Slavische kultuur gauw op, toch overleefde de Warangische dynastie een flink antal ieuwen. In die tied was de Oosters-Orthodoxe Karke adopteerd, en was de heufdstad in 882 nao Kristus veerder naor et zuden verplaetst, naor Kiev in 't hudige Oekraïne.
In disse tied wodde et woord Rhos, of Ruś veur et eerst bruukt om de Warangen en heur Slavische volk mit an te duden. In de tiende en de elfde ieuw wodde Kiev-Ruś et grootste en meest welvaorende laand van Europa, vanwegen de haandel mit beidend Europa én Azië.
De uutmekeerstotting van ni'je haandelsroutes naor et Oosten in de tied van Kruustochten het in de twaolfde ieuw mitwarkt an de ondergaang en ofbrokkeling van Kiev-Ruś.
In de twaolfde en de dattiende ieuw wodde een groot antal van de Slavische bevolking votdreven naor et zwaor beboste noorden, naor et zonuumde Zaleśje (Aachter-et-bos) deur konstante invaosies van nomadische Turkische stammen, zoas de Kiptsjaken en Petsjenegs. Daor in et noorden ontstonnen de opvolgstaoten van Kiev-Ruś: De Rippebliek Novgorod en Vladimir-Suzdal. De omkrieten van de revier de Wolga wodden hielemaole overneumen deur de Wolga-Bulgaoren en heur moslimstaot.
Over de volgende ieuwen wodden de Slavische hertogdommen van et Zaleśje om de zoveul tied anvallen, plunderd en veroverd deur Mongoolse nomadenlegers, die onderdiel vormden van de Goolden Horde, et Sino-Mongoolse riek dat in de vroggere ieuwen deur Kublai Khan opzet was, en zich uutstrekte van Peking in et oosten tot vlak aachter et Oeralgebargte in Ruslaand. In disse tied kwam veur et eerst een verschoeving tussen Russen, Wit-Russen en Oekraïners: bi'j heur die in et oosten onder konstante anval van de Mongolen (ok Tataren) kwammen, ontwikkelde de tael staorigan richting et Russisch. In et westen en et zuden, in de gebieden die annekseerd wodden deur et Groothertogdom Polen-Litouwen ontstonnen et Wit-Russisch en et Oekraïens.
Disse tied wodt in Ruslaand anduud as et Mongoolse juk - de Russsiche hertogdommen verleuren heur onofhaankelikhied an de Tataarse chans, die hoge belasting opeisten en de grotere steden om de zoveul tied plunderden. Dit het d'r-toe leided, dat tiedens de volledige middelieuwen Ruslaand machteloos was en him ekonomisch niet ontwikkelen kon. Allend Novgorod en Pskov in et noordwesten wol et lokken de Tataoren buten te holen, en zels om onofhaankelikhied van Polen-Litouwen en van de Teutonen te blieven beholen.
Moskovië
bewarkNow dat et Mongoolse riek staorigan uutmekeerviel ontwikkelde Moskou him van een klein dörp tot ien van de weinige grotere steden van Ruslaand, en bi'j de veldslag op et Snippenveld in 1389 begon et aende van et Mongoolse juk. De vaal van Konstantinopel in 1453 leide d'r-toe, dat de Moskou-Russen heur stad as et laeste bolwark van et "echte" kristendom, et orthodoxie, gongen zien. In de woorden van Ivan Kalita (Ivan Geldbudel, groothertog van Moskovië 1456 - 1505): Et eerste Rome is valen, en et twiede Rome, Konstantinopel, ok: Moskou is et dadde Rome en d'r komt gien vierde. Dezelde Ivan veroverde een bult van de omliggende Russische hertogdommen, en nam de titel "Groothertog van alle Ruslanen".
Begin zestiende ieuw wodde de Russische adel vormd, de kaste van bojaren, die van de Moskovische groothertog landeri'jen kregen, peerden, en legers, mit et doel Moskovië te verdedigen tegen de Krim-Tataren in et zuden, en aandere Turkische stammen, overbleven van et uutmekeervalen Mongoolse Riek.
Ivan de Verschrikkelike, officieel kroond as eerste tsaar van Ruslaand (et woord is ofleid van et Latiense Caesar) in 1547 veroverde de laeste onofhaankelike Russische rippeblieken en hertogdommen, annekseerde de moslim-turkische lanen rond de Wolga en op de Krim, en begon et perces Russische macht zo veer meugelik uut te breiden naor et oosten deur Kozakkenregimenten over de Oeral te sturen. Ien ieuw laeter wodde Alaska ontdekt deur Bering, en was Ruslaand et grootste laand ter wereld wodden.
Bestuurlike indieling
bewarkDe Russische Federaosie omvatte sund 1992 89 gebieden mit een uutienlopende staotus, an et aende van 2005 weren et d'r nog 88:
- 48 oblasten (perveensies)
- 21 autonome rippeblieken (respoebliki)
- 7 krajs
- 1 autonoom oblast
- 9 autonome distrikten (okroegs)
- 2 federaole steden (Moskou en Sunt-Petersborg)
Belangrieke steden
bewarkArchangelsk — Astrachan — Irkoetsk — Jekaterinenburg — Kaliningrad — Kazan — Krasnojarsk — Moermansk — Moskou — Nizjni Novgorod — Novgorod — Novosibirsk — Oefa — Omsk — Penza — Perm — Petrozavodsk — Pskov — Rostov an de Don — Samara — Saratov — Sunt-Petersborg — Tomsk — Tsjeljabinsk — Tver — Vladivostok — Vologda — Voronezj — Wolgograd
Religie
bewarkRuslaand het een groot antal religies, mar is overwegend atheïstisch. De Russisch-Orthodoxe Karke is ok nao 1991 de meest dominante kristelike religie bleven in Ruslaand, mar het veul anhang verleuren tiedens et kommunisme. Veul etnische Russen bin niet meer religieus, mar staon nog wel sympathiek tegenover disse karke, die ok een grote kulturele betekenis had het veur de Russische geschiedenis. De islam volgt op de tweede plak. Anadere religies omvatten verschillende protestaanse karken en de ooldgeleuvigen, boeddhisme, jodendom, rooms-kattelicisme en sjamanisme. Overarving van geleuven vient over et algemien plak langes etnische lienen: etnische Russen bin vaeke Russisch-orthodox en Turkse en Kaukasische volken bin vaeke islamitisch. Neopaganisme kriegt veural de laeste tied anhangers onder meensken van Slavische oorsprong.