Wikipedia

Verskil tüsken versys van "Over-Ysselsche Boere-Vryagie"

Geskydenisse interaktiv döärsöken
← vöärige wysigingvolgende wysiging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
→‎Bron: Wörterbuch der Westmünsterländischen Mundart
Uutebreid
Regel 1:
[[Ofbeelding:Vryagie.JPG|right|400px|thumb|Begun van de ''Over-Ysselsche Boere-Vryagie'', uut ''Niederdeutsche Bauernkomödien'' (JellinghausenJellinghaus, 1880). Titel en tenielanwiezings zoas 'Eerste bedrijf' bint in 't Nederlaands.]]
De '''Over-Ysselsche Boere-Vryagie''' is een [[klucht|boerenklucht]] uut de eerste helfte van de [[17e eeuw]], deur een niet enuumde schriever eschreven in Zuud-[[Sallaands]] dialect (waorschienlijk 't [[Dèventers]]). 't Is 't ienige wark in zien soort in 't [[Nedersaksisch]] van [[Nederlaand]] van veur de 19e eeuw, mit de meugelke uutzundering van de klucht [[Lukevent]] (uut de [[Achterhoek]] of 't [[Westfaolen|Westfaolse]] grèensgebied). 't Is ok de belangriekste veur-19e-eeuwse weergave van een [[Oaveriessel]]s dialect.
 
Regel 12:
 
==Taal==
De titel van de klucht situeert dizze in de pervincie Oaveriessel. De taalkundige en hooglerer Nedersaksisch [[Klaas Hanzen Heeroma|Klaas Heeroma]] mienden (1958) det de taal die de personages gebruukt (behalve de Hollaandsig praotende pastoor), wiestwis op Dèventer en umgeving. Dit is de ienige umgeving daoras alle taalkenmarken te plaatsen bint. Vörmen as ''nich'' en ''hous'' (uutspraoke 'hoes') in plaatse van 't tegenswoordige Sallaands ''niet'' en ''huus'' kunt wiezen op een vrogger stadium van de taal.
 
Heeroma besprek onder meer de veurnaamwoorden ''ons'' en ''u'' (uutspraoke 'oe'); voltooide dielwoorden mit prefix ''-e'' (''eworden'', ''eholpen''), 't [[Saksisch ienheidsmeervold]] (''se bint''), umlaut in de verkleinvörms (''eppelken'', ''vetken''), de verkleinvörm ''-ken'', en 't woordgebruuk.
 
Een opvaalend woord is ''(be)callen'' veur '(be)praoten', det vrogger wied verbreid was ([[Twèents]]Oaveriessel, [[WestmünsterlaandsWestmünsterlaand]]) en now nog in 't [[Limbörgs]] veurkump ('kallen'). Uut de taal bliekt ok bepaolde gebruken, zoals een bi'jname véur de veurname (''Slaghecken Hiendrik'', ''Lummen Johan''), en anspreekvörms (''Geyse meuye'' [Geze meuie], ''Geirt eum'' [Geerteum], ''Pastoor Heir'' [pastoorheer], Goossen breur, Jous Vaer [Joostvaar]).
 
==Uutgaves==
*De oldst bekende uutgave van 't stok verscheen in 1641 in [[Amsterdam]]. 'by Joost Broersz, in de Pijlsteech'.
*Mit een köppel [[Westfaolen|Westfaolse]] kluchten verscheen 't stok in de verzameling ''Den Westfaelschen Speel-Thuyn'' (Amsterdam, 1661; herdrok Utrecht 1687). Deas ''Boereeen Over-ysselsche Vryagie van Lubbert Bouk-Slagh Unde Smudde-Mulen Swenne''.
*De klucht stund ok, onder de titel ''Overijselsche boerevrijagië'', in [[Johannes van Vloten]] zien verzameling ''Het Nederlandsche kluchtspel, van de veertiende14e tot de achttiende18e eeuw'' (diel 2, Haarlem 1854).
*De enmiest inrecente uutgave is [[Hermann Jellinghaus]] zien ''Niederdeutsche Bauernkomödien des siebzehnten Jahrhunderts'' (Tübingen 1880). Heeroma mienden det een heruutgave belangriek was, mar daor kwaamp 't in zien tied niet van.
 
Jellinghaus, die volgens Heeroma niet in de kunde was mit Van Vloten zien uutgave, gef tekstcommentaar, tekstverbèterings en een woordenlieste Nedersaksisch-Hoogduuts, intied det Van Vloten mar van een antal woorden in voetnoten de Nederlaandse vertaling gef. Jellinghaus, die bekend was mit [[Platduuts]]e schrieveri'je, liekt ok een bèter begrip te hebben ehad van de Nedersaksische tekst as Van Vloten. Van Vloten beduudden de ''Vryagie'' as een klucht in 'twentschen tongval'. Ok Heeroma docht eerst det 't um een [[Twèents]]talige tekst gunk, mar kwaamp daor nao zien veurlopige taalanalyse op terogge.
 
Heeroma mienden det een heruutgave belangriek was, mar daor kwaamp 't in zien tied niet van.
 
==Bronnen==
*Klaas Heeroma (1958), 'Oostnederlands uit de 17de eeuw', in ''Driemaandelijkse Bladen'', 10e jaorgaank
*Hermann Jellinghaus (1880), ''Niederdeutsche Bauernkomödien des siebzehnten Jahrhunderts'', Tübingen: Literarische Verein in Stuttgart
*Johannes van Vloten (1877-1881), ''Het Nederlandsche kluchtspel van de 14e tot de 18e eeuw'', Haarlem: W.C. de Graaff
*[http://www.kreis-borken.de/fileadmin/internet/Westmuensterlaendische_Mundart_b.pdf Wörterbuch der Westmünsterländischen Mundart]: '' 'Well de Bookeltse Kalle kallen kann, kann ne mooie Kalle kallen.' ''
*[http://dissertations.ub.rug.nl/FILES/faculties/arts/2003/f.g.h.loewik/h1.pdf Benjamin Blijdenstein (1780-1857) in zien ''Twenther Brulf'teleed'']: '' 'Wy kallet as we et bynt 'ewent.' ''
 
==Oetgaonde verwiezing==
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Over-Ysselsche_Boere-Vryagie"