Wikipedia

Verskil tüsken versys van "COVID-19"

volgende wysiging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Anvang, kopieerd van den neaderlandsken
(Geen verskil)

Versy up 15:39, 31 mrt 2020

ACHTET DER UP: Dit artikel is vöär nu noch vulleydig baseerd up et neaderlandske Wikipedia-artikel. Vöär information oaver de düütske kyk up de saak verwyset wy ju döär når de platdüütske of hougdüütske Wikipedia.

Eskulaap WIKIPEDIA kan der nit vöär instån dat de inhold van artikels kloppet.
As jy wat mankeret, kün jy et beste eaven by een dokter angån.


COVID-19, wat steyt vöär coronavirus disease 2019, is ne oaverdraegbåre seekde dee untsteyt döär et koronavirus SARS-CoV-2. Geleyrden gåt der vanuut dat et ne zoönose is, ne seekde dee van deers up lüde oaverdraegen is. De seekde döäk up teagen et ende van 2019. Vanaf den 11. määrt 2020 wör der spröäken van ne pandemie.

Untdekking

 
Tydlyne van wearldwyden spreid van COVID-19.


De seekde wör vöär et eyrst vastesteld döär doktoren in Wuhan, de höyvdstad van de chinääske provincy Hubei. De eyrste seken hadden ne lunguntsteaking wårvan den oorsaak nit düdelik was. Up den 30. december 2019 wårskowden dokter Li Wenliang syne kollega's vöär nen uutbraak van disse seekde. Dårnå güng et rap. De bevolking had der gin weaderstand teagen en vöäle internationale reisigers dröägen et oaver ver med, sodat up den 11. määrt 2020 de Wearldgesundheidsorganisatioon (WHO) bekend makeden dat der officiääl ne pandemy, ne wearldwyde seekde, hearskeden.[1]

Naam

Up den 11. februari 2020 makeden de WHO bekend dat de seekde dee van et virus kümt de naam COVID-19 kreag, ne afkörting van coronavirus disease (koronavirusseekde) med et jårtal van untdekking. Direktöör-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus van de WHO seade at der nen name nöydig was den as nit verweys når ne steade, deer of lüde. Ouk must de name uutspreakbår weasen.[2]

UP deselvde dag köm de warkgrup vöär koronavirussen van et Internationale Kommittee vöär Virustaxonomy (ICTV) med den name ‘severe acute respiratory syndrome coronavirus 2’ vöär et virus selv, afkörted töt ‘SARS-CoV-2’. Et leak ja stark up et SARS-virus wat officiääl ouk dissen name drägt, mär dan sunder et anvogende nummer 2.

Oaverdracht

Oaverdrachtswyse

Lüde draeget de seekde by mekander oaver (besmettet mekander) döär dröppelinfektioon uut de luchtweagen. Et virus sit in spye, wat döär hoosten en proosten uutstoaten wördt. Dokters rådet an üm tüsken eyn en twey meter afstand van mekander te holden. By mediske behandelingen, so as intuberen, köänet oaverdraegbåre aerosolen untstån. Et besmettede slym kan ouk med de handen up slymvlesen van anderen terechtekommen. Et vermoden besteyt dat slym ouk uppervlakdes kan besmetten en so indirekt ouk up anderen terechte kan kommen.[3]

Oaverdracht döär uutwarpselen is nit seaker, mär wal bekend van de verwante seekde SARS. Wo lange as et virus buten een menskenlyf besmettelik blivt is undüdelik. Van andere virussen is bekend at dat slim afhangt van luchtvuchtigheid, temperatuur, ultraviolette stråling, de ård van et uppervlak wårup as et virus landet, de dröppelgrötde en wovöäle virusdeylkes as der anvangelik löskommet.

Oaverdracht up kinder via börstvoderen of by bevallingen wår as de kråmhülpe de handen good ewasked hevt, sint nit bekend.[3]

et virus verdübbelt sik depe in de lungen en boaven in den hals. Dat lätste is ne möägelike verklåring wårüm as lüde med lechte kenmarken van COVID-19 de seekde al köänet oaverdraegen.[4]

Inkubatioonstyd

De mediaan van de inkubatioonstyd is ungevaer vyv dage, med uutsketers van eyn töt twaalv dage. Vöär de seakerheid wördt ne afsünderingstyd van veerteen dage anhölden. Chinääske undersökers hebbet ouk inkubatioonstyden van 24 dage melded.[5]

Asymptomatiske besmetting

Der sint awysingen dat eyne de seekde kan oaverdraegen up anderen vöärdat hee kenmarken van de seekde hevt (asymptomatisken oaverdracht).[6] Wo lange of ymand de seekde noch kan döärgeaven nådat hee seke hevt eweasd, is noch nit düdelik.

Döärgeavgetal

Nen draeger van COVID-19 gevt in unbeskarmde grup de seekde döär an 2,2 lüde.[7] So lange as dat getal grötter blivt as 1, blivt de seekde sik uutbreiden. Wördt et getal kleiner as 1, starvt de seekde uut.

Kenmarken

miniatuur|Ernst van de symptomen bij degenen waar COVID19 is gediagnosticeerd in China[8][8][9] miniatuur|Longontsteking met melkglasachtige veranderingen in beide longen (CT)

De seekde likt up de griep (fever), med kenmarken as koorts, hoosten, achter den ådem weasen, searde in de spyren en mödeheid.

Up grund van de kenmarken dee 55.924 testede personen in undersöökshüse löäten seen, köm de WHO up den 20. february 2020 med de volgende kenmarken: koorts (87,9%), dröygen hoost (67,7%), mödeheid (38,1%), sputum-upgeaven (33,4%), kortådemigheid (18,6%), kealensearde (13,9%), kopsearde (13,6%), spyrsearde (14,8%), kölde beavingen (11,4%), beruurdheid en spyen (5,0%), dichte nöäse (4,8%), dünne untlasting (3,7%), blood spyen (0,9%), en bindvleesuntsteaking (0,8%).[9]

De seekde kan de lungen antasten döär virale vermeyrdering, een te stark terügvechten van et afwearsysteem en afbreaken van et lungenweavsel.[10][11] In slimme gevallen kümt der virale lunguntsteakinge van, acute respiratory distress syndrome (ARDS), sepsis, uutval van de neren en septisken skok med möägelik doudeliken afloup.

De meyste lüde med COVID-19 hebbet in et geheyls gin verskynselen of mild töt måtig. See begint tüsken ses töt twaalv dage antistoffen te maken[12] en sint dårnå (vöär ne tyd) bestand teagen et virus (immuun). Lechte klachten sint nen searen hals, lechten hoost en lechte uphöyging van lyfstemperatuur tö 38,0 °C. Måtige kenmarken sint vöäral lungunsteakinge dee sunder sekenhuusupname vanselv weader oaver gåt.

Oorsaak

Net as by et SARS-virus infekteert SARS-Cov-2 lüde med serineprotease TMPRSS2 en dringet by de ACE 2-receptoren de cellen binnen.[13] De bindingsstarkde van SARS-CoV-2 is teen töt twentig mål so stark, wat ne verklåring kan weasen vöär de houge oaverdrachtsgråd van menske töt menske.[14][15]

Vaststelling

Undersökers tested ouk up bakteriäle infektionen en gryp üm te kyken of disse oorsaken uutesloaten worden köänet.

PCR-test

De standaard vaststellingsmetode is de ümdraide polymerasekeatenreaktionstest (RT-PCR) up een lungenvuchtmonster of nen nasofaryngealen uutstryk.[16] De vaststelling 'COVID-19' volget de richtlyne van et neaderlandske RIVM up den 12. määrt 2020 up de volgende wyse: ‘Alle lüde wårby as med RT-PCR up twey targets lös van eynander ne infektion med SARS-CoV-2 is vünden, lös van of se voldoot an kliniske of epidemiologiske richtlynen vöär verdenking.’[17]

De test wördt in twey verskillende undersööksinstellingen. Nen test duurt ungeveyr ses uur. Ouk in byspringende laboratoria (sekenhüse wat selv köänet testen) doot se testen üm te vöärkommen dat lüde lange untested up de intensive verpleyging ligget.

Der is nen test med wårneamingstyd van 5 minuten.[18][19]

Mangs wördt nå herstel noch COVID-19 evünden. Dat kan wean döärdat de test nit good uutevoord is. Ouk kan et weasen dat de test te gevölig is en der noch kleine achterbleavene virusdeylen vünden wordet. Dat geböärt ouk noch wal es med andere luchtwegvirussen.[20]

Serologiske test

Een antistof neamt de oaverdrachtskracht van et virus weg. Der is nen monoklonalen antistof teagen SARS-CoV-2 untdekked wat kan helpen by et vinden en teagengån van COVID-19.[21][22] Der köänet een medicyn en vaststellingstest med maked worden. Et maken van dat lätste kan gauer as et eyrste. As medicyn blivt den antistof een paar weaken in et lyf, sodat nen seken beater worden kan, mär nit üm et virus altyd buten te holden (passive immuniteit). Et beste kan nen seken selv immuniteit upbouwen. In Neaderland hevt de bloodbanke Sanquin ankundigd dårmed te testen under bloodgeavers.[23]

Radiology

By röntgenundersöök kan ne verdenking van lungunsteaking by ne normale upname wysen up COVID-19. As dat vastesteld is, maket undersökers een komputertomografy, ümdat den veranderingen löt seen dee up ne normale röntgenfoto nit te seen sint.[24] Kenmarkend vöär COVID-19 sint undöärsichtige, melkglasachtige veranderingen in et longparenchym. In wat gevallen kan ne CT-Skän rapper en düdeliker uutsluutsel geaven as ne PCR-test.[25] Radiologen uut Changsha nöömt meyrdere gevallen wårby as COVID-19 med ne CT-Skän vünden wör terwyl as ne RT-PCR-test eyrst noch angavven dat de patient gin COVID-19 had. Pas nå meyrdere PCR-tests bleaken dee et toch te hebben. By ne epidemy kan dårümme as triagestrategy ne typiske CT-uutslag readen weasen üm rap med behandeling te beginnen, ouk as de RT-PCR-test (nog) gin positive uutslag gevt.[26]


beschreven meerdere patiënten waarbij de diagnose COVID-19 op grond van de CT-bevinding gesteld werd met een aanvankelijk negatieve RT-PCR-test die pas na meerdere herhalingen positief bleek.[27] Bij een epidemie kan vandaar als triagestrategie een typische CT-bevinding aanleiding zijn om snel met de therapie te beginnen, ook als de RT-PCR-test (nog) negatief is.[28]

  1. ↑ WHO Director-General, WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 (11 maart 2020).
  2. ↑ WHO noemt ziekte die coronavirus veroorzaakt COVID-19, NU.nl, 11 februari 2020 (bijgewerkt 13 februari); zie ook de toespraak van de WHO-directeur zelf (WHO 11-2-2020)
  3. ↑ 3,0 3,1 Rivm: richtlijn COVID-19
  4. ↑ (de) Der Standard: Coronavirus ähnlich ansteckend wie Influenza
  5. ↑ Mal:EnEarly Transmission Dynamics in Wuhan, China, of Novel Coronavirus–Infected Pneumonia
  6. ↑ Mal:EnMedrxiv 6 maart 2020: Transmission interval estimates suggest pre-symptomatic spread of COVID-19
  7. ↑ Wat we tot nu toe weten over het nieuwe coronavirus (2 februari 2020).
  8. ↑ Mal:Citeer journal
  9. ↑ Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam WHO report 28 February 2020
  10. ↑ National geographic: Wat het nieuwe coronavirus met het lichaam doet
  11. ↑ Mal:EnWHO: Coronavirus
  12. ↑ People ‘shed’ high levels of coronavirus, study finds, but most are likely not infectious after recovery begins
  13. ↑ Mal:EnDiscovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin BioRxiv (23 januari 2020)
  14. ↑ Mal:En https://science.sciencemag.org/content/early/2020/02/19/science.abb2507
  15. ↑ SARS-CoV-2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a Clinically Proven Protease Inhibitor
  16. ↑ Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV (29 january 2020). Earchiveerd up 30 januari 2020. Erådpleegd up 1 februari 2020.
  17. ↑ Rivm: richtlijn COVID-19
  18. ↑ Abbott Launches Molecular Point-of-Care Test to Detect Novel Coronavirus in as Little as Five Minutes
  19. ↑ Oxford scientists develop rapid testing technology for COVID-19
  20. ↑ They Recovered From the Coronavirus. Were They Infected Again?
  21. ↑ A human monoclonal 1 antibody blocking SARS-CoV-2 infection
  22. ↑ VIB achieves important milestone in the development of a COVID-19 drug
  23. ↑ Sanquin test bloed op antistoffen tegen corona voor onderzoek naar groepsimmuniteit - Sanquin.
  24. ↑ Salehi, S., Abedi, A., Balakrishnan, S. and Gholamrezanezhad, A., 2020. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Systematic Review of Imaging Findings in 919 Patients. American Journal of Roentgenology, pag. 1-7.
  25. ↑ Al-Tawfiq, J. and Memish, Z., 2020. Diagnosis of SARS-CoV-2 Infection based on CT scan vs. RT-PCR: Reflecting on Experience from MERS-CoV. Journal of Hospital Infection
  26. ↑ Zhang, J., Zhou, L., Yang, Y., Peng, W., Wang, W. and Chen, X., 2020. Therapeutic and triage strategies for 2019 novel coronavirus disease in fever clinics. The Lancet Respiratory Medicine, 8(3), pag. e11-e12.
  27. ↑ Xie, X., Zhong, Z., Zhao, W., Zheng, C., Wang, F. and Liu, J., 2020. Chest CT for Typical 2019-nCoV Pneumonia: Relationship to Negative RT-PCR Testing. Radiology, pag.200343.
  28. ↑ Zhang, J., Zhou, L., Yang, Y., Peng, W., Wang, W. and Chen, X., 2020. Therapeutic and triage strategies for 2019 novel coronavirus disease in fever clinics. The Lancet Respiratory Medicine, 8(3), pag. e11-e12.
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19&oldid=306612"