Värken

Een värken (Sus scrofa domesticus) is een edomesticeerd wildzwien. Värkens bint zo'n 5.000 tot 7.000 jaor eleden edomesticeerd. 't Värken kriegt de wetenschappelijke naam Sus scrofa (mit disse naam wordt soms ok wel de 't wildzwien bedoeld). In grote delen van de wereld bint de värkens verwilderd eworden (bieveurbeeld in Niej-Zeelaand). De värkens daor veroorzaken veul schaode. In Nederlaand lèven ongeveer 11 miljoen värkens.

Een motte mit vuuf keuien

't Vrouwelijke värken wordt een motte enuumd (in 't West-Veluws zeg ze ok wel zog en in 't Achterhoeks zogge; vergeliek 't Nederlaanse woord zeug). De motte voedt de keuien op, en hef wieder gien weerde äs melkgever, 't melk wordt namelijk niet in winkels verkoch, de motte wordt dus gelieke mit de andere värkens eslach um op te eten. 't Pasgeboren värken heet een keuie of bign, en 't männegien heet een bere.

In de pervinsie Grunningen is een park, speciaal veur värkens, mit de naam t Swieneparredies. Dit is een soort dieretuun veur värkens.

Soorten

Sus scrofa hef vier ondersoorten, elke soorte lèèft in een bepaold geografisch gebied:

• Sus scrofa scrofa (West-Afrika, Europa)
• Sus scrofa ussuricus (Noord-Azië en Japan)
• Sus scrofa cristatus (Klein-Azië en India)
• Sus scrofa vittatus (Indonesië)

Nedersaksisch

• Achterhoeks: pogge
• Drèents: zwien, varken
• Grunnegs: swien
• Oostfreisk: swin
• Platduuts algemien: zwien (Platduutse schriefwieze Swien)
• Stellingwarfs: varken
• Tweants:
  • vearkn
  • varkn
  • voarkn (Riesns)
  • vaarkn (Eanters)
  • keune (Hooltns)
• Urkers: varken
• Veluws:
  • varken
  • vaarken
  • värken (Oost-Veluws)
  • zwien
  • keu

Zie ok

• Äärdvärken

Uutgaonde verwiezing

• Webstee van 't Swieneparredies

Commons: Värken - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.

Disse pagina is eschreven in 't dialect van Une