Winston Churchill
Sir Winston Leonard Spencer Churchill KG OM CH TD DL FRS RA (30. november 1874 – 24. januåry 1965) was nen britsken ståtsman, leagerleider un skryver. Ouk was hee eyrsten minister van et Vereynigd Köäningryk van 1940 töt 1945 (in den Tweyden Wearldoorlog) un noch en mål van 1951 töt 1955. Behalve tüsken 1922 un 1924 was hee parlementslid (MP) van 1900 töt 1964 un vöärspreaker vöär vyv stemgebeden. Wat politike ideen angeyt was hee ekonomisk liberaal un nen imperialist. Et grötste deyl van syn leaven was hee by de Konservative Partye. Hee was der ouk vöärsitter van, tüsken 1940 un 1955. Van 1904 töt 1924 was hee vöärsitter van de liberale partye.
Churchill was halv engelsk halv amerikaansk. Hee wör geboaren in Oxfordshire in de ryke ädelfamily Spencer. In 1895 güng he by et britske leager un vöcht med in Britsk India, de Mahdistenoorlog un de Tweyde Boer Oorlog in Süüdafrika. Syne verslaglegging un böker oaver dissen tyd maken em wyd en syd bekend. In 1900 wör he köäsen as nen Konservativen MP, mär wör liberaal in 1904. Under H. H. Asquith syne liberale regeyring was Churchill vöärsitter van den Handelsråd un Minister van Binnenlandske Saken. Hee sorgden at et der in de gevangenissen beater to güng un dat warkvolk sociale understöäninge kreagen. As Eyrsten Heyr van de Admiraliteit in den Eyrsten Wearldoorlog was he anvoorder van de Gallipoli-kampanje. Dat löyp em kats in den krül, wårnå as hee terüggesat wör as Kanseleer vöär et Gråvskap Lancaster. Hee bedankeden der vöär in november 1915 ün güng by de Royal Scots Fusiliers. Dårmed leade hee ses månden an et Westfront. In 1917 küm he weader in de regeyring, under David Lloyd George. Hee was achter mekander Minister van Munity, Ståtssekretåris vöär Oorlog, Ståtssekretåris vöär Luchtverkeyr un Ståtssekretåris vöär de Kolonien. Hee güng oaver et Anglo-Yrske Verbund un butenlandsk beleid in et Middenousten. Nå twey jår buten de regeyring wör he Kanseleer van de Skatkiste under Stanley Baldwin syne konservative regeyring. In 1925 hüng hee de britske pund sterling weader up an de goldstandaard, wårmed as de britske ekonomy weader in de beyne küm.
De jåren '30 nöömden hee syne 'wildernisjåren', wårin as hee neet by de regeyring was. Do as he weader küm, rööp hee up üm weader meyr wåpens an to halen, want et kun noch wal es nöydig weasen teagen Nazidüütskland. Do as den Tweyden Wearldoorlog uutbröäk wör hee weader anesteld as den Eyrsten Heyr van de Admiraliteit. Mei 1940 wör hee ståtsminister as upvolger van Neville Chamberlain. Churchill förmden ne nationale regeyring un was anvoorder vöär et britske meddoon an et Allieerde Verbund teagen de Asmachten. In 1945 wörden de nazi's verslån. Nå at de Konservative Partye in 1945 by de verkesingen verslån wör, wör hee vöärsitter van de Opposity. Do as den Kolden Oorlog med de Sovjetuny wyder uplöyp, wårskouwden hee oapenbår vöär en Yseren Gordyn van Sovjetbemödenis in Europa. Hee vünd at Europa eyn must worden. Tüsken syne ambtstyden skreav hee verskeidene böker oaver syne oorlogsjåren. In 1953 kreag hee dårvöär de Nobelprys vöär Skryverye. In 1950 verlöär hee de verkesingen, mär küm in 1951 weader. Syn tweyde ambtstyd was he vöäral druk up butenlandske belangen. Vöäral de bände med de amerikanen warren em belangryk, un ouk wat der oaver was van et Britske Ryk, nu as India der neet meyr byhöyrden. Under syne regeyring wör de eyrste atoombomme maked. Churchill begün undertüsken to köykelen med de gesundheid. Dårümme skeidden hee der in 1955 med uut as ståtsminister, mär bleav MP töt 1964. In 1965 küm hee uut de tyd. Hee kreag ne ståtsgrove.
As eyne van de vöärnaamste lüde uut de 20. eywe is Churchill noch altyd en populäär figuur, vöäral in et VK un de rest van de westerske wearld. Wyduut wördt he seen as nen oorlogsheld, den as vrye demokraty beskarmden teagen fascisme. Dårnöäst wördt he seen as nen liberalen herförmer den as de moderne heilståt anejagd hevt. Nyere skryverye düt Churchill wat minder veaderen in et gat, vöäral üm syne ideen oaver ras un syn vastholden an britsk imperialisme. Toch steyt hee vöär vöäle geskeedskryvers to book as eyne van de grötste ståtsministers in de britske geskedenisse.