Boerenwurmkruud

Boerenwurmkruud (Tanacetum vulgare syn. Chrysanthemum vulgare) liek arg op sunte-jaukskruud, mar hef gien gele straolenkranse van straolbloemen, dit in tegenstelling tot sunte-jaukskruud. In 't grootste deel van Europa en 't noordelijke deel van Azië kump 't boerenwurmkruud van oorsprong veur.

Naamgeving

De geslachsnaam Tanacetum is werschienlijk of-eleid van 't Griekse woord 'athanasia' dat 'onstarfelijk' beteken. 't Hef disse naam werschienlijk te danken an 't feit dat de bloemen neet makkelijk verwelken en lange der gele kleur behouwen, mar 't kan oek dujen op een bepaolde levensdrank dee dervan emaak wönnen. Oek wönnen boerenwurmkruud gebruuk veur 't conserveren van lieken. 'Vulgare' beteken 'algemeen veurkoemend'.

Enkele butenlaanse namen bin:

Engels: Common Tansy
Frans: Tanaisie vulgaire/Tanaisie commune
Duuts: Rainfarn
Deens: Rejnfan

Botanische beschrieving

't Is een overblievende vaste plaante. De plaante hef een kaantige donkerbruun-ekleuren stengel en kan 80 tot 150 centimeter lange wonnen en bleui mit platte scharmen, dee uut tientallen losstaonde bloemkoppen bestaon. De buisbloempjes staon in schienscharmen iezig dronge op mekaar en geven 't scharm de stevigheid as van een kussentjen. De heufbleui vuilt in de periode juni tot augustus en de naobleui kan tot an de harres anhouwen. De blaojen bin of-ebreuken eveerd mit naor de top van 't blad veerdelig en de blaodjes veerspletig en bezet mit klierhaoren. Disse klierhaoren bin verantwoordelijk veur de vieze kamferachtige geur, dee bie anraking verspreid wonnen. Umdat de olie dee uut de plaante ewönnen kan wonnen in principe giftig is, is 't in de Verenigen Staoten verbeujen um de plaante te verkopen. Boerenwurmkruud wonnen tot de kompasplaanten erekend, umdat de blaojen in 't volle zunneloch zich krek plat op 't zujen richen.

Ekelogie

De plaante kump veul veur op dreuge zaanderige grond en langes wegen.

Op boerenwurmkruud koemen spanrupsen (bv. smaragdspanner) en rupsen van Noctuidae veur. De Wurmkruudbieje (Colletes daviesanus, een solitaire bieje, is especialiseerd in disse plaante.

Eemten houwen neet van boerenwurmkruud. Daorumme wönnen 't kruud vrogger wel bie keukendeuren eplaant.

De solitaire biejen gresbieje, halictus quadricinus, koolzwarte zaandbieje, pluimvootbieje en tronkenbieje vliegen op disse plaante.

Gebruuk

Medisch

Uutwendig kan 't gebruuk wonnen as zalve bie schurf. A-j wat boerenwurmkruud in je schoon doon bliek 't helpen tegen chronische koorse. In de homeopathie wonnen 't gebruuk tegen onder aandere artritis en verkoudheid.

In de plaante kump 't giftige thujon veur dat wurmofdrievend, veural van speul- en lientwurmen, is. Oek was 't kruud vake in gebruuk um een abortus op te wekken. Hoge doses veroorzaken dreierigheid, krampen, liefzeerte en je kunnen der uuteindelijk oek an doodgaon.

Verdelgingsmiddel

De etherische oliën uut de plaante, zoas triticine, irisine en graminine, wonnen gebruuk in de receptuur veur insekverdrievende middels. Um 't huus vlo- en mottevrie te houwen wönnen 't vake in huus estruid.

Voedsel

In kleine hoeveulheden wonnen boerenwurmkruud emingd in greunkoeken of novendkoeken en gebruuk um de smaak van eiers te verbeteren.

Ofweerkruud

De plaante wonnen erekend tot de zogenaamde ofweerkrujen. 't Zol ofweer biejen tegen hekserieje, spoeken en onweer.

Inhoudsstoffen

Etherische olie ('t giftige thujon, veerder triticine, irisine en graminine)
Bitterstoffen (tanacetine I en II)
Flavonglycosiden
Zuur
Hars
Vet
Melksuker
Carotoninoïden
Tanninen
Terpenoïden
Sesquiterpenen

Mythe

Volgens de Griekse mythe wönnen 't kruud gebruuk um Ganymedes onstarfelijk te maken, naodat Zeus een oogjen op hum had laoten vallen. Op de barg Olympus wönnen e vervolgens de waoterdrager veur de goden (Aquarius) en de minnaar van Zeus.

Uutgaonde verwiezingen

SoortenBank.nl - beschrieving en ofbeeldingen

Commons: Boerenwurmkruud - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.