Jeuden

De naome Jeud wöd ebruukt veur iemand met t Jeudse geleuf. Mangs ok (onterecht) ebruukt veur iemand die deel uutmaakt van t volk dat ofstamt van Jakob (onterecht umdat der ok groepen bunt die zich Jeud neumt/veult maor neet van dat volk afstamt). Dat volk van afstammelingen van Jakob is nauwkeuriger as Israelieten te umskrieven. Ok veur de inwoners van 't laand Israël wörd wal eens t woord Jeud ebruukt. Dat klopt ook weer neet, want Palestienen zult zikzelf beveurbeeld nooit zo neumen. In dit geval sprek iej over Israeliërs.

Geschiedenis

t Jeudse volk lefde gedurende temeensen drieduzend jaor in wat now Palestina of Israël hiet, waor 't 'n monotheïsties geleuf (iene god) untwikkelde en meerdere keren zelfbeschikking had.

De Jeuden wödden deur de Romeinen zowat hielemaole verbannen en bint verspreid over hiel Europa en Noord-Afrika, de zogeneumde diaspora.

Sunds die tied hebt zie een bestaon ehad van oarmoede, discriminoatie, onderdrokking en uutreuiing, mar ok seins culturele, economische en individuele bluui.

Zionisme

In de negentiende ieuw hebt ok de Jeuden 'n veraandering undergaon waordeur veulen heur minder as een volk en meer as een etnische of religieuze gemienschop binnen aandere volken zien gaon binnen. Dielnaome an alle aspekten van et maotschoppelik leven kon now toenemen.

Wel is mit naeme vanuut Oost- en Midden-Europa, waor et antisemitisme et slimste was, een Jeudse nationaole beweging ontstaon (et Zionisme), waordeur d'r een gruui kwam van de Jeudse gemienschop in et doedertiedse Ottomaonse en laetere Britse mandaotgebied Palestina, wat uutaendelik leidde tot de stichting van de staot Israël.

Holocaust

Veur de Twiede Wereldoorlog was et antal Jeuden wereldwied ongeveer 16,7 miljoen^[1]. Nao de holocaust weren daor nog ongeveer 11 miljoen van over. Zo'n 6 miljoen jeuden bint vermoord in de Twiede Wereldoorlog.^[1]

Now lopen de schattings (2018) van 14,6 töt 17,8 miljoen.^[2] Daorvan leven d'r zoe'n 6 miljoen in Noord-Amerike, goed 7 miljoen in Israël en nog mar 1,5 miljoen in Europa waorvan 1 miljoen in de Europese Unie.

Tiedens de Twiede Wereldoorlog wodden zoe'n 101.800 Nederlaanse Jeuden en femilieleden vermoord. Et tal Nederlaanse Jeuden zol tegenwoordig op ongeveer 37.000 liggen.

Hoe disse antallen in t Nedersaksies taelgebied liggen is ondudelik. Wel is zeker dat der daor ok een protte Jeuden ofvoerd binnen. Van de ooit umvangrieke Joodse gemienschoppen in bi'jgelieks Grunningen en Twente is niks meer over.

Nedersaksies

Achterhooks: Jödde
Drèents:
- Judde (KVD)
- Jeude, Jood (ZWZ, VK)
- In samenstellings ok judden-
Graafschopper Platt: Jödde
Stellingwarfs: Jood, Jeude
Tweants: Jödde/Jörre
Sallaands: Jeude

Verwiezings

↑ ^1,0 ^1,1 Vital Statistics: Jewish Population of the World. eraodpleegd op 4-1-2021 van[1]
↑ Dashefsky, Arnold; Della Pergola, Sergio; Sheskin, Ira, eds. (2018). World Jewish Population (PDF) (Report). Berman Jewish DataBank. eraodpleegd 22 June 2019.

[:0-1] 1,0 ^1,1 Vital Statistics: Jewish Population of the World. eraodpleegd op 4-1-2021 van[1]

[2] Dashefsky, Arnold; Della Pergola, Sergio; Sheskin, Ira, eds. (2018). World Jewish Population (PDF) (Report). Berman Jewish DataBank. eraodpleegd 22 June 2019.

[1]

[2]