Pizza

Ne Pizza is ne (meysttyds) runde deygskyve, med dårup verskeidene bestanddeylen. De pizza kümt oorsprunglik uut de streake rund de Middellandse Sea en dan med name Italie. Dår was et al verskeidene jåren gebrukelik üm eatenswåren van telders van stute te eaten. De bestanddeylen sint meysttyds (nep)kaese, tomaat, gröönkost, olyven of päddestöle. Bakken wordt pizza's in heate oavens.

Pizza med päddestöle en olyven

Ne pizza in den oaven van een italiaansk eathuus

Inkyk in nen holtoaven

Nen amerikaansken pizza

Uut upgraevingen blikt at de Vikingen in de 9. eywe platte runde deygboadems atten, med dårup allerhande bestanddeylen. Dee deaden se bakken in oavens dee as der al sowat etselvde uutsaggen as de hüdige pizza-oavens. Et duurden noch achthunderd jår vöär at dee lüde et in Italie vöär et eyrst pizza's nöömden.

Eyrst in de 17. eywe skreaven se in Napels oaver "pizza", wår as de lüde når de öärmere deylen van de stad tröäken üm disse 'burenemåltyd' te eaten. Pizzamakers nöömden se pizzaioli.

In 1889 wör den bekendsten pizzaiolo van Napels, Raffaele Esposito, uutnöydigd üm vöär köäning Umberto I van Italie en syne vrouwe Margaretha van Savoye ne pizza te bakken. Vöär disse geleygenheid bedachden hee ne pizza med tomatensause, mozzarella en basilikum; de klöären van et in 1861 uprichtede Köäningryk Italie. Vöäral de köäniginne vünd et bysünder lekker, wårdöär as de Pizza Margherita geboren was. Disse pizza was et begin vöär alle pizza's so as wy se vandage den dag noch kent.

In de 20. eywe tröäken vöäle italianen når de Vereynigde Ståten. Dår untstünden nye vörme van pizza's, med vake nen dikkeren boadem en meyrdere bestanddeylen. Döärdat de amerikaanske italianen banden bleaven anholden med öäre family in Europa en so ouk recepten uutwesselden, wördden de pizza's in Europa ouk uutbündiger. Mär nooit so uutvorig as de Amerikaanske pizza's.

Töt in de sestiger jåren van de 20. eywe was de italiaanske pizza vake een gorut rechthökig stükke deyg med blouts een beaten tomatensais en wat kaese of ansjovis. Dat deaden se in kleine stråtkröämkes up groute bakplaten bakken. By et verkoupen wör der weader een rechthökig stükke afsneaden.

In vöäle landen verkoupt se pizza's vöär esneaden an et skap. Ne pizzapünte is vake nen kwart (verendeyl) of achtste van nen runden pizza. Eathüse wår as pizza et meystverköchte gerecht is, nöömt se pizzeria's.

Mooi um te weten

• In Iran mag y et gerecht seyt 2006 gin pizza meyr nömen. Ümdat se dår alle leynwöörde uut de språke wilt halen, nöömt se et nu (oaversat) 'buugsame stute'.
• De pizza is so inbörgerd in de VS, dat de meyste amerikanen meynet dat de pizza ne amerikaanske uutvinding is.
• De Pizza Hawaii wördt vake ne amerikaanske pizza nöömd, mär is in Neaderland bedacht en invoord in Amerika.