Scheuvellopen

Scheuvellopen of scheuveln is oe voortbewegen aover een iesoppervlakte op dunne, rechte iezers (scheuvels). Scheuvellopen kuj doen um verscheiden redenen, zoas dieverdaotsie, sport, lichemsbeweging of reizen. 't Wördt zowal op netuuries as op kuunsties edaone. Zo rap as 't ies betrouwber is en de weersumstaandigheden 't toelaot, wördt der deur iesclubs toertochten organiseerd. As wedstriedsport kent 't scheuvellopen meerdere disciplines.

Wedstriedscheuveln: Martina Sáblíková op een kuunstiesbane

Scheuveln op de Dobbe in de Aa-laanden in Zwolle (2021)

Geschiedenis

Vondsten geeft an det mèensen al in de oertied perbeerden um iesvlakten rapper aover te stikken. Uut onderzuuk blek det der in zudelk Finlaand escheuveld wördden veur meer as 4000 jaor. Dit wördden edaone um energie te besparen op winterse tochten.

Glissers

Veur de oldste scheuvels gebruukten mèensen dierlijke boten, die ze slepen töt 't oppervlak glad genogt was. Scheuvellopen was toendertied nog bename een kwestie van glieren. De allereerste scheuvels wördt daorumme glissers enuumd; glissen bint bewarkte en liek eslepen botten van biesten, peerden of harten. In de glissers maakten ze gatties, waordeur aj ze mit pezen of palingvellen an de voete kunden bienden. Resten van zokke scheuvels uut zo 3000 jaor v.Chr. bint op de baodem van een Zwitsers meer evunden. Gelieksoortige scheuvels bint evunden in onder meer Ruslaand, Scandinavië, Groot-Brittannië, Nederlaand en Duutslaand.

Schaarpe iezers

Scheuvellopen op de mederne meniere ontstund mit de ingebruukname van een stalen blad mit schaarpe raand. Daormit snid de scheuvel in 't ies in plaatse van der aoverhenne te glieren. In de Lege Laanden wördden in de 13de of 14de ieuw schaarpe raanden an de iezers eslepen. Sinds die tied is 't algemiene ontwarp van scheuvels gelieke gebleven, allewal der in de details veul verschil zit; veural in de menieren um scheuvels vaste te bienden en in de uutvoering van de iezers.

In Nederlaand deuden alle bevolkingsklassen an scheuvellopen, zoas blek uut schilderijen van de Olde Meisters. Scheuvellopen deuden ze ok in China tiedens de Song-dynastie, en de heersers van de Qing-dynastie waren der drok op.

Nedersaksisch

De variaanten mit 't element 'scheuvel' bint traditioneel Nedersaksisch. Vandage de dag gebruukt veul sprekers 't Nederlaandse 'schaatsen', al dan niet fonetisch anepast.

• Drèents:
  • schaatsen, schaatsenrieden
  • schaetsen, schaetsenrieden (ZWN)
  • scheuveljagen (ZOZ)
  • scheuvellopen
  • scheuveln
  • scheuvelrieden (ZOV)
  • scheuvel(s)runnen, -rönnen (ZWZ)
  • schuiveln (KVD)
• Grunnegs:
  • scheuvellopen
  • scheuveln
• Platduuts:
  • scheuveln
  • striedscholopen
• Sallaands:
  • schaatsen(rieden) (uutspraok mangs sk-)
  • scheuvel(e)n (uutspraok mangs sk-)
  • skasenrieden, -riejen, -ri'jen (Zwols)
  • skeuvelen, skoevelen (Zwols)
  • schaatsenlopen
  • scheuvellopen
• Stellingwarfs (schrif sch-, mar uutspraok sk-):
  • schaa(t)sen
  • schaa(t)s(e)rieden
  • schae(t)sen
  • schae(t)s(e)rieden
  • scheuvelen
  • scheuvellopen
  • scheuvelrieden

Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.