Luxembörgs
t Luxembörgs (aigen noam: Lëtzebuergesch, IPA: [ˈlətsəbuɐjəʃ]) is n Middelduutse toal dij veurnoamelk sproken wordt ien t Groothaartogdom Luxembörg. Doarnoast wordt t ook nog sproken ien Belgie rond Sankt-Vith (Zënt-Vaït) en rond Oarlen (Arel), ien n leutje dail van Duutslaand ien t westelke Aifel, rond Bitbörg (Béibreg), ien n stukje van Fraankriek ien t noorden van Lotheerns, rond Thionville (Diddenuewen) en immigraantengemainschoppen ien nije wereld.
Luxembörgs is n Mouzelfraankisch (Duuts) dialekt, dat deur de ienheemse bevôlken van t Groothaartogdom Luxembörg ien t doagelks leven broekt wordt en deur n groot dail van de boetenlaanders ien Luxembörg verstoan wordt, t is dan ook de hoestoal van tachteg perzìnt van de Luxembörgse bevôlken. t Luxembörgs wordt in totoal sproken deur sikkom 300.000 mìnsken.
Deur de slechte herinnerns aan de Duutse bezètten ien Twijde Wereldkraig vinden veul Luxembörgers t nait zo pretteg as boetenlaanders heur omgaangstoal n Duuts dialekt nuimen. Zee stoan der op dat Luxembörgs as n apaarte toal zain worden mout. Nou binnen de verschillen mit t Hoogduuts ienderdoad zo groot dat aine dij allìnd Hoogduuts kìn (grode) muite het om t Luxembörgs tou verstoan. Aan de aandere kaant binnen de verschillen tussen Luxembörgs en Hoogduuts minder groot as tuzzen bieveurbeeld t Nederlaands (Nederduuts) en Duuts (Hoogduuts).
Toalkundege aspekten
bewarkt Luxembörgs is n Middelduutse en doarmit ook Hoogduutse variëteit van Fraankische stam. Om t tou onderschaiden van aandere Fraankische variëteiten wordt t deur toalkundegen wel 'Mouzelfraankisch' nuimd.
- Indo-Europees
- Germoans
- West-Germoans
- Hoogduuts
- Fraankisch
- Mouzelfraankisch (Luxembörgs)
- Fraankisch
- Hoogduuts
- West-Germoans
- Germoans
n Poar woorden
bewarkLUXEMBÖRGS | GRÖNNEGS |
---|---|
moien | moi (bie t ontvaangst) |
äddi | moi (bie t vortgoan) |
wann ech gelift | aseblieft |
merci | bedaankt |
Lëtzebuerg | Luxembörg |
jo | joa |
neen | nee |
Fraanse invloud
bewarkFRAANS | LUXEMBÖRGS | GRÖNNEGS |
---|---|---|
billet | Billjee | koartje |
saucisse | Zossiss | worst(je) |
prison | Prisong | gevaangenis |
valise | Wallis | kovver |
pompiers | Pompjeeën | braandweer |
merci beaucoup | villmools merci | haartelk bedaankt |
Indo-europeeske talen > germaanske talen > | ||
noordgermaanske talen: | westgermaanske talen: | oustgermaanske talen: |
däänsk | färöösk | noorsk | norn* | sweedsk | yslandsk | afrikaansk | düütsk | engelsk | freesk | jiddisj | limbörgsk | luxembörgsk | neaderlandsk | sassisk | skotsk | wilmesauersk** | burgondisk* | gotisk* | vandaalsk* | krimgotisk* |
* = uutstorven taal ** = mid uutstarven bedreigd |