Nyjork (ståt)
Nyjork is nen ståt in et noordwesten van de Vereynigde Ståten. Ny Jork was eyne van de oarsprungelike darteen kolonys wår de Vereynigde Ståten uut untstån sint. Med meyr as 19 miljoon inwoaners in 2019 is et den up drey nå drukst bevolkeden ståt. Üm et te underskeiden van de stad Ny Jork, wat de grötste stad in dissen ståt is, nöömt se et mangs New York State (Ståt Nyjork).
| New York Nyjork | ||
 |
| |
| Vlagge van Nyjork | Woapen van Nyjork | |
 Kaarte van New York
Nyjork | ||
| Den Empireståt | ||
| Ofkorting | NY | |
| Heufdstad | Albany | |
| Tiedzone | UTC −5/−4 | |
| Informasie | ||
| Oppervlak laand | 141.300 km² (13,6) | |
| Inwonners - Dichtheid |
19.453.561 (2019) 159 inw./km² | |
| Geografie en bevolking | ||
| Too-etreaden | 26 july 1788 | |
| Antal groafskoppen | 62 | |
Tweydarde van al et volk in den ståt woanet in et verstädelikte gebeed van de stad Nyjork (wårunder sou'n 40% up Long Island). De ståt en stad danket öäre name an den 17.-eywske Gråf van Jork, den tokomstigen Köäning James II van Engeland. Med ne skattede bevolking van 8,34 miljoon in 2019 is de stad Nyjork de grötste stad wat inwoaners angeyt in de Vereynigde Ståten en de belangrykste ankomsthaven vöär immigranten. Et is eyne van de drukstbevolkede städen van de wearld. As wearldstad büdt NYC underdak an et höyvdkantoor van de Vereynigde Natys en wördt wal es de kulturele, financiele en mediahöyvdstad van de wearld enöömd. Dårboavenup mangs noch de ekonomisk meyst starke stad van de wearld. De andere groute städen in den ståt Nyjork sint Buffalo, Rochester, Yonkers en Syracuse. Toch is Nyjorkstad nit de höyvdstad van den ståt; dat is Albany.
De ståt ligt an Nyjersey en Pennsylvania up et süden, en konnektikut, Massachusetts en Vermont up et ousten. Den ståt hevt ne watergrense med Rhode Island up et ousten van Long Island en ne internationale grense med de kanadeeske provincy Quebec up et noorden en Ontario up et noordwesten. Et südelike deyl van den ståt ligt in up de atlantiske küstvlakte, wår as Long Island en verskeidene andere eiländkes ouk byhöyrt, eavengood as de stad Nyjork en de laegere Vallei van de Hudsonrivyr. Et uutestrekkede noorden van den ståt büdt underkoamen an verskillende uutloupers van de Appalachen en de Adirondacken, med name in et noordoustelike deyl. Et Dal van de Hudsonrivyr, wat van noord når süüd löpt en et Dal van de Mohawk van oust når west, döärsnydet den ståt. Et westen van Nyjork wördt rekkend by de Groute Meyrenstreake en grenset an et Ontariomear, et Eriemear en de Niagarawatervallen. In et midden van den ståt ligget de Vingermearen, ne populäre vakantybestemming.
Et gebeed wat nu Nyjork heat wördt al hunderden jåren bewoand döär Algonquianen en Iroquoianen (inheymske amerikanen) lange vöärdat de eyrste europeanen der kömmen. Franske kolonisten en sendingswarkers van de Jesuiten kömmen up et süden van Montreal an üm te handelen en volk te bekeren. In 1609 kreag de streake besöök van Henry Hudson, den as up pad was vöär de neaderlandske VOC. In 1614 bouwden de hollanders Fort Nassau wår as de Hudson en Mohawk samenströymden. Hyr groiden uuteandelik de hüdigendaagse höydstad Albany ümhen. De neaderlanders koloniseerden ouk al rap Ny Amsterdam en deylen van de Husonrivyr. Et wör de multikulturele kolony Ny Neaderland, en middelpunt vöär handel en immigraty. Engeland nöm in 1664 de kolony in. In de Amerikaanske Revoluty (1775-1783) nöm ne grup kolonisten van de Provincy Nyjork et bestüür oaver van de Britske kolony. Uuteandelik lükkeden et öär üm de unafhangelikheid uut te ropen. Do as in de 19. eywe et nyjorkske binnenland untgünnen wör, te beginnen by et Eriekanaal, kreag et groute oavermacht oaver andere streaken an de oustküste. Dat verstarkeden de politike en kulturele invlood unmündig.
Den ståt hevt vöäle wearldwyd bekende turistentrekkers, sou as vere van de meystbesöchte van de wearld (2013): Times Square, Central Park, Niagara Falls en de Grand Central Terminal. In de stad Nyjork steyt et Vryheidsbeald. In de 21. eywe untwikkelden sik Nyjork as wearldwyd middelpunt van kreativiteit en underneamerskap, sociale toleranty en miliöövreandelikheid. In Nyjork sittet ungeväär 200 skolen en universiteiten, sou as de Ståtsuniversiteit van Nyjork. Verskeidene dårvan höyry by de top 100 van de wearld.
| Verenigde Staoten van Amerika |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|