Eamsländer plat

Dat eamsländer plat is en dialekt van de neddersassiske språke un wardt pråt in't Eamsland.

De grens tüsken dat nordneddersassiske un dat westfålske, wy angeaven in dat neddersassiske wöörderbook.

Kenmarken

Dat givt nich eyn eamslandske förm, aver eigentlik givt dat twey varianten. De grup tüsken de westfålske un nordneddersassiske dialektgruppe geyt döär't Eamsland hin un löpt ungeväär by Dörpen, Weerlte oen Hässelke entlang. En écht düüdlike grens kan man nich anwysen. In dat süden givt dat gelykenissen mid mönsterlandsk un drentsk, in dat norden mid grönningsk un oustfreesk un in dat ousten mid oldenbörgsk.

Byspöäle van gelykenissen mid Drenthe bint de förm "wy bint" vöär "wy sünt", wat man in dat noorden segt, un "pråten" vöär "snakken". De gelykenisse mid grönningsk (un westfålsk) bint to seen an de nöördlike au-lüüd in wöörder as "to" (uutsproaken as [tau]). Gelykenissen mid westfålsk in dat süden bint de diftong -ia- of -iä- un de -w- vöär -v- in wöörder as "öäver" un "aver". Dat nöördlike eamslandsk is eng verwand an dat westerwoldinger plat, in de provins Grönning in de Nedderlanden. Man löyvt, dat vroger dat eamslandsk un dat westerwoldske noch enger verbunden wassen un dat dat westerwoldinger plat do en förm van dat eamslandsk was.

Schrieverije

In 1948 wördden 't Emslandske Sellskup opericht, een gezelschop veur heemkunde en 't bevördern van 't 't Emslaands. Daorbij betrökken waren onder aandere de schriefsters Christa Brinkers en Maria Mönch-Tegeder. Naost 't schrieven van nei eigen wark hebt Brinkers en Mönch-Tegeder ok treditionele volksvertellegies, sagen, riempies en 'Döönkes' (vermakelijke anekdotes) verzameld en opetiekend.

In 1956 wördden, in 't kader van een hausse an activiteiten die ze weerummekiekend wal de Nedersaksische Beweging nuumt, de Schrieverkring an Ems un Vechte opericht. In de kring, onder veurzitterschop van Arnold Rakers, zatten platschrievers uut zowal 't Emslaand as de daoran grèenzende Graofschop Benthem. De Schrieverkring lek op zien lest midden jaoren zestig stillegies inesleupen te wezen.

Taalbeheersing

Onderzuuk uut 1990 wees uut det doedestieds nog drei procent van de tienjaorigen in de Landkreis Emslaand 't Emslaands machtig was. Uut een enquête uut 2011 onder 58 schoelen bleek det daor gien basisschoelkiender op zatten die Emslaands kunden of daor zölfs mar restkennis van hadden.

Rifferenties

Dit artikel is eskreaven in et eamslandsk, in de Nysassiske Skryvwyse.