Maone (eerde)
De maone (symbool: .svg){kind=small}
) is de ienigste netuurlike maone van de eerde (der zweven ok een peer aandere kleine maonties in hoefiezervormige baenen rond de eerde waorvan Cruithne de meeste anspraoke maekt om as echte maone zien te wodden). De maone wodt bi'jtieden anduud mit heur Latiense en ok wetenschoppelike naeme Luna.
.png)
De meeste maonen in et zunnestelsel bin slim klein, mar d'r bin een antal grote, pleneetachtige maonen. Oonze eigen maone heurt daor ok bi'j. Hoewel d'r maonen bin die nog groter bin as oonze eigen maone, wodden de eerde en de maone wel as dubbelpleneet anduud. Dit is omdat de maone in vergelieking mit de eerde slim groot is: de massa van de maone is 1/81 van die van de eerde. Allienig bi'j de dwargplaneet Pluto en zien maone Charon is de maone naor verholing nóg groter, naemelik 1/8 van de pleneetmassa.
De eerste meenske op de maone, in juli 1969, was Neil Armstrong.
De moan is ook n simbool veur t vraawleke, de zunne stait veur t mannelieke. De moan as simbool komt underaandere veur binnen de alchemie en de vrijmezzelderij.
Inkelde gegevens van de maone
bewark| Diameter | 3475,6 kilemeter |
| Massa | 7,35×1022 kg |
| Gemiddelde ofstaand tot de eerde | 384 450 km |
| Atmosfeer | gien |
| Kleur | gries (albedo 10%) |
| Keern | kleine iezerkeern |
| Ommelooptied rond de eerde | 27,3217 daegen (siderische maond) |
| Tied tussen twie volle maonen | 29,5306 daegen (synodische maond) |
| Zwaortekracht op de maone | 1,62 m/s2 |
Oppervlak
bewark
Inslagkraoters
bewarkEt grootste diel van et maonoppervlak is bedekt mit inslagkraoters. De meerste daorvan liggen in de "Hooglaanden" van de Maone. Daor bin kraoters die uut de tied van et groot oerbombardement, waorin de resten van et ontstaon van et zunnestelsel terechte kwam op de planeten en maonen. Een minderhied van de kraoters, zoas Copernicus en Tycho, bin jonger. Deurdat de maone gien atmosfeer het zien de kraoters d'r nog goed bewaord uut nao 4 miljard jaor.
Vulkanisme
bewarkEen antal grotere en diepere inslagstructuren bin laeter tiedens ien van de vulkaonische perioden van de maone opvuld raekt, waordeur de donkere maria (enkelvold: mare) ontstonden. Dit bin dus in feite hiele grote vulkanische vlakten en gien zeeën zoas men vruger dacht het.
Waeter
bewarkDe Amerikaanse satelliet LCROSS ontdekte op 13 november 2009 dat d'r waeter op de Maon te vienen is, vaeke in de kraoters an de zuud- en de noordpool waor de zunne et minste schient. Nao schattingen zin d'r ongeveer 1 liter per kubieke meter in de grond.
Nedersaksisch
bewarkRifferenties
bewark- ↑ Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2009), "Zo zegge wi'j det" van A tot Z! (aanvulling) Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen, Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink