Süüddakota
Süüddakota (engelsk: South Dakota) is nen ståt in de midwestelike streake van de Vereynigde Ståten. Et dankt syne name an de inheymsk-amerikaanske lakota- en dakota-volker, dee as en grout deyl van de bevolking förmet en oorsprungelik baas warren oaver et gebeed. Süüddakota is 17. wat landgrötte angeyt. Wat antal inwoaners en cyfer van antal volk up nen veerkanten kilometer angeyt en steyt et skounwal 5. van underen up de lyste van amerikaanske ståten. De höyvdstad is Pierre en de grötste stad is Sioux Falls, med ungeväär 187.200 inwoaners.
| Süüddakota | ||
 |
| |
| Vlagge van Süüddakota | Woapen van Süüddakota | |
 Kaarte van Süüddakota
| ||
| Mount Rushmore State Mount Rushmoreståt | ||
| Ofkorting | SD | |
| Tiedzone | −5/−6 (ousten) -6/-7 (westen) | |
| Informasie | ||
| Oppervlak laand | 199.729 km² (1,7%) | |
| Inwonners - Dichtheid |
884.659 (2019) 4,42 inw./km² | |
| Geografie en bevolking | ||
| Too-etreaden | 2 november 1889 | |
| Antal groafskoppen | 35 | |
As südelik deyl van et vöärmålig Dakotaland wör Süüddakota nen afsünderliken ståt up den 2. november 1889, tegelyke med Noorddakota. Of et den 39. of 40. ståt was, is neet düdelik, want den domåligen president Benjamin Harrison hüsselden de papyren vöärdat hee se underteykenden. Sou kunde nüms noch någån wee as et eyrste was.
Süüddakota ligt südelik van Noorddakota, westelik van Minnesota, noordwestelik van Iowa, noordelik van Nebraska, westelik van Wyoming en süüdoustelik van Montana. De rivyr de Missouri snid dwars döär den ståt hen en verdeylt ne in twey geografisk en sociaal verskillende hälvden, under inwoaners andüded as "oustrivyrlik" en "westrivyrlik". De meyste lüde in Süüddakota woanet in et oustelike deyl. Dår is de grund beater vöär landbouw. In et westelike deyl doot se meyr veedryven en müt se et vöär et inkummen meyr hebben van turisme en et leager. De meyste inheymske reservaten ligget in et westen. De vöär de Sioux heilige Swarte Höävels, nen koppel laege bargen begroid med nåldböyme, ligget in et süüdwesten van den ståt. Ouk Mount Rushmore, nen vöärnamen touristentrekker, steyt hyr.
Süüddakota hevt en gemåtigd landklimaat med veer seisonen. Neaderslag verskilt van 'döärsneyde' in et ousten når halvdröyge in et westen. In Süüddakota groit en paar plantensoorten dee as typisk sint vöär noordamerikaanske gröslanden en nargens anders vöärkummet.
Der woanet al dusenden jåren lüde in et gebeed. De Sioux nömmen de oaverhande rund de 19. eywe. An et eande van de 19. eywe küm europeesk-amerikaanske kolonialisaty up gang nå nen goldkoorts in de Swarte Höävels en den anleg van et treinspoar vanuut et ousten. Der kümmen voordan meyr mynbouwers en trekkers, wårdöär en antal indianenoorlogen untstünden. Dee eandigden in de Slacht van Wounded Knee in 1890. De belangrykste geböärdenissen vöär den ståt in de 20. eywe warren de Dust Bowl en de Groute Krisis, tonöämene investering in landbouw en et leager, en de mechanisaty van de landbouw wårdöär selvunderholdend buren der achterhen güng.
Süüddakota is verskeidene målen in beide kamers van et Kungres verteagenwoordigd döär Demokraten. Toch is et lokale bestüür groutendeyls in handen van de Republikeinen. Dee lätsten gavven de lätste 13 presidentiäle verkesingen de döärslag. Süüddakota steyt seyd lange tyd bekend as burenståt, al hevt den ståt de lätste tyd probeerd wat andere wysen van inkumsten der in te krygen, üm inwoaners te trekken en vaste te holden. Et burengevööl hevt noch starken invlood up de kultuur in den ståt.
| Verenigde Staoten van Amerika |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|