Arnold Rakers

Arnold Heinrich Rakers, ok op zien Nedersaksisch' Rakers Arnold (Nordhoorn, Pervincie Hannover, Duutse Riek, 4 augustus 1903 - Hesepe bij Nordhoorn, Nedersaksen, West-Duutslaand, 21 september 1965) was een onderwiezer, taalkundige en anfieteraor van de Nedersaksische streektalen. As bezielende feguur binnen de Nedersaksische Beweging zette hij hum in veur een 'wedergeboorte' van 't Nedersaksisch en veur verbeterde Duuts-Nederlaanse betrekkings, mit 't Nedersaksisch as gemienschoppelijk cultuurgoed.

Opleiding

Studie in verscheiden steden

Rakers zien volk was geriffermeerd; zien va was meubelmaker. In 1916 kwaamp e van de middelbare schoele in Nordhoorn en gunk naor 't gymnasium in Ossenbrügge, waor e in 1923 zien diploma behaalde. Vervolgens deurleup e daor 't Evangelische Lehrerseminar en slaagde in 1924 veur 't leraarsexaomen. Hij gaf een toertien lesse, mar besleut um deur te studeren an de universiteit van Mönster. Ziel doel daorbij was 'um wetenschoppelijk te leren warken en um filosofen en mèensen te zuken'. As grote filesoof vund e Heidegger; as grote mèens George Kerschensteiner; hij haopte det bename die twee heur wezen en giest zien wiedere lèvend zolden belochten. Rakers zien heufdvak was Duutse taal- en letterkunde; as bijvakken had e filesofie en theologie. Nao drei semesters in Mönster studeerde hij een semester in Zürich, twee semesters in München en zeuven semesters in Marbörg, daor as e in de kunde kwaamp mit de dialectgeografie. Wieder bekwaamde hij hum in wiskunde, spraok- en literatuurwetenschop, Old- en Middelhoogduuts, Nederlaands, Oldsaksisch, Oldieslaands, Latien, Engels, Hebreeuws, pedagogie, psychologie en theologie. Van studiekammeraoden leerde hij nog aandere talen, zoas Hongaars.

Onderzuuk naor 't Graofschopper plat

Rakers zien perfesser Ferdinand Wrede, die de leiding had aover de Deutsche Sprachatlas, moedigde hum an um hum bezig te holden mit 't Graofschopper plat van zien geboortestreke. Van 1928 töt 1932 warkte Rakers an zien proefschrift, waorveur e twee semesters veldstudie deu. Gebruukmakend van 't taalkundige materiaol det as e veur zien proefschrift bij menare ezocht had, gaf e in 1930 in Nordhoorn de bundel Grafschafter Volksreime und Sprichwörter uut. Die dreug e op an de Graofschopper schoelkiender: 'Wie ich, meine lieben Grafschafter Kinder, fast alles von Euch geholt habe, so bringe ich's auch Euch zurück. Denn im Grunde gehört alles, was in der Sammlung drin steht, ganz allein Euch und Eurer Familie und nicht den gelehrten Leuten.' Taalgeografische artikels van hum die rond dizze tied in de Nordhorner Nachrichten stunden, wördden aoverezet deur de Twèentse taalvörser Willem Dingeldein en, mit anvullings van heur beidend, in 1932 epubliceerd in de Verslagen en Mededelingen van Overijsselsch Regt. Van 1931 töt 1933 was Rakers in Marbörg mitwarker an de Deutsche Sprachatlas. In 1932 studeerden e in Marbörg of op 't proefschrift Die Mundarten der alten Grafschaft Bentheim und ihrer reichsdeutschen und niederländischen Umgebung. 't Wark kun pas in 1944 in Ollnborg edrokt wörden, mar deur 't oorlogsgeweld gungen de kaorten die derbij heurden verleuren.

Toe as de Nederlaandse dialectoloog G.G. Kloeke in 1950 Rakers zien proefschrift besprak, wördden Rakers in Nederlaand bekend as belangrieke dialectoloog. In zien invloedrieke proefschrift en deran veurofgaonde artikels betaogde Rakers onder meer det 't Drèents vanof 1600 deur 't Hollaands beïnvloed was. Dizze zienswieze raakten de Drèentse taalkundige Jan Naarding verkeerd aover, umdet hij Drenthe zag as kats Saksisch. Toen de Algemene Vereniging Groningen Rakers aoverweug as kandidaot veur de op te richten Leerstoel Nedersaksisch an de Rieksuniversiteit Grunning, waorschouwde Naarding heur per brief aover Rakers zien 'gevaarlijke theorieën'.

Onderwieswark en baand mit Nederlaand

Terogtrekking in de Graofschop Benthem

Rakers vuulden een starke baand mit Nederlaand, in 't bezunder mit de Nedersaksischtalige gebieden, die as heur spraoke dielden mit zien eigen Graofschop Benthem. An 't Germanistische Seminar van de universiteit van Marbörg had e Nederlaanse lesse egeven. Deur 't veraandernde politieke klimaot, det hum te 'broen' wördden, trök hij hum in 1933 terogge uut Marbörg. Hij streek dale in Wielen in de Graofschop, körtbij de Nederlaanse grèenze, waor hij een ienvoudige leraarsbetrekking an een volksschoele annaamp. Op 9 meie 1940, de dag veur de Duutse inval in Nederlaand, was e as soldaot bij de troepen in Wielen. Hij vertelde later det e kaans zag Nederlaande soldaoten te contacteren en te waorschouwen, een bewering die nao de oorlog deur zien collega-taalkundige Hendrik Entjes op waorheid onderzöcht en juust bevunden is. Rakers gaf wieder ok lesse in Georgsdörp, Bad Benthem en Nordhoorn. In de Tweede Wereldoorlog dienden hij tegen heug en meug bij de Wehrmacht in Amsterdam. Nao de oorlog had hij 't der knap stoer mit, hum nog Duutser te vulen en zag hij hum 't liefst umringd deur Nederlaandse vrunden.

Anstelling in Mönster en Nederlaandse lesse as verbroedering

Van 1948 töt 1954 was e lector Nederlaands an de universiteit van Mönster, daor as e bij 't Niederländische Institut warkte. Hij had in 1949 een leidende rolle bij de oprichting van de volkshogeschoele in Noordhorn en wördden daor 't middelpunt van een literair-filosofische kringe. Rakers kwaamp der op batterije mit onderwies in 't Nederlaands, en zetten hum succesvol in veur 't geven van lesse in 't Nederlaands an schoelen in de Duutse grèensstreke. Van 1960 töt 1962 gaf e lesse in Oost-Nederlaandse en Nederduutse taal- en letterkunde an de Mgr. Hoogveld Kweekschool in 't Aoveriesselse Hengel. Hij bracht der leerlingen in de kunde mit de beduding en achtergrond van 't gebruuk van 't Nedersaksisch veur heur anstaonde onderwiespraktiek. Mit Nederlaandse lesse en studie van 't Nedersaksisch wol hij een goeie Duuts-Nederlaanse verstaandholding halfstaon. De Graofschop Benthem zag e as 'Brückenland nach Westen', daoras evengoed een Nedersaksische as een Nederlaandse taaltreditie bestund. In de inleiding töt zien proefschrift had e opemarkt 'dass sich der alteingesessene Bewohner dieses anspruchslosen und stillen Heidelandes dem Niederländer brüderlich verbunden fühlt.' Veur hum scheidde de staotsgrèenze wat bij menare heurde. Rakers zag as ideaal een verienigd Europa det gestalte zol kriegen in 'ne hele riege van dee kleinere, natüürlike landschuppen [...] Want et natüürlike levvend nemp aaltied formen an, dee sik in kleinere kringe afspölt en van kleinere kringe uutgaot'.

Taalwetenschoppelijk wark

Warkwieze

As dialectoloog dacht Rakers in termen van taallaandschoppen en taalbewegings, die as e mit behulp van zien historische gegevens kun reconstrueren en uutduden. Hij völt op deur zien verneiende inzichten, mar ok deur zien methode. Hij groepeerden zien materiaol rondum een uutvoerig onderzuuk naor de klaankvörmen van de telwoorden, en toetsten zien beviendings an de vörmen van de verkleinwoorden. Dizze risseltaoten bracht e vurtdaolijk in verbaand mit de historische, mèenselijke context die de veronderstelde taalontwikkeling meugelijk zol hebben emeuken.

Veurwark veur de Westfaalse expansietheorie

Rakers bouwden wieder op G.G. Kloeke zien theorie van de Hollaandse expansie, 't aovernemen in de Nederlaanden van taalinvloeden van west naor oost vanof de zestiende ieuw, vanwege 't grotere prestige van 't Hollaandse gewest. Rakers warkte de gevolgen van dizze taalbeïnvloeding uut veur 't Benthemse gebied. Veurofgaond an de Hollaandse expansie poneerde hij een taalbeïnvloeding waorbij Westfaalse taalelementen heur uutbreidden hen 't westen, ok aover grote dielen van Oost-Nederlaand. De taalkundige Hendrik Entjes markte op dej deur Rakers zien wark op 't gebied van klaank-, vörm- en woordleer lastig nog twiefeln kunden an een grondige historische westfalisering van Aoveriessel en de Achterhoek. Mit behulp van Rakers zien materiaol en betaog warkte taalwetenschopper en hoogleraar Nedersaksisch Klaas Heeroma dizze kiek uut töt de theorie van de Westfaalse expansie. Entjes nuumde de twee opienvolgende taalbewegings, de Westfaalse en daornao de Hollaandse, 'de passende sleutel [...] voor het ontsluiten van de taalgeschiedenis van Oost-Nederland en de aangrenzende gebieden van Duitsland.'

Anfietern van 't Nedersaksisch

't Nedersaksisch as drager van de Heimat

Rakers spande hum derveur in det de Heimatverein der Grafschaft Bentheim in 1948 een dichtbundel uutgaf van zien latere kammeraod, Karl Sauvagerd: Häideblomen. Gedichten en Geschichten ut de Groafschup Bentheim. Veur dizze bundel schreef hij een naowoord en stelde hij een verklaorende woordenlieste samen. In 1954 gunk e vort van de universiteit van Mönster en kwaamp te warken an verscheiden schoelen in Benthem en uutendelijk in Noordhorn. Al in febrewari 1953 was e bestuurslid van de Heimatverein der Grafschaft Bentheim ewörden. Rakers was slim van de 'Heimatideologie' en vun 't Heimatrecht 't grootste recht. De streektaal zag e as ien van de dragende elementen van de Heimat, de eigen regio; daorin lag 't kerakter van de regio besleuten. Ie mussen daorumme wies wezen mit oen eigen taal en die bescharmen veur de aovermacht van de riekstaal. Schrievers en dichters hadden hierin een veuranstaonde take: in tegenstelling töt de beschrievende, wetenschoppelijke taalkunde kunden zij 't wezen en de waorheid van de taal en daormit van de Heimat deurgronden. In zien Heimatfilesofie was Rakers inspireerd deur de filosofen Eduard Spranger, Kurt Stavenhagen en Martin Heidegger, op welke leste hij drok ewörden was tiedens zien studie in Marbörg. In 't noordelijke Duuts-Nederlaandse grèensgebied zag e, op basis van taal, bouwkeunst, volksaord enzowieder, een Saksische Heimat.

De Junge Graofschup

In 1955 zette hij de warkgroep De Junge Graofschup op, die een briede discussie aover een medern 'Heimatbegrip' wol anzwengeln en 't Nedersaksisch op een hoger plan wol brengen. Töt veurbield strekten hum regionalistische initiatieven in Oost-Nederlaand. De Junge Graofschop wol hum niet vastebieten in oldmoedsigheid; wol veuruutkieken en wol de neie inwoners uut de vroggere Duutse gebieden in 't oosten integreren. (Karl Koch, een leerling van Rakers an de Evangelische Blankeschule in Nordhoorn, schreef weerummeblikkend: 'unsere Klasse [bestand] fast ausschließlich aus Kindern von Eltern, die aus den deutschen Ostgebieten geflüchtet waren und die somit keine Beziehung zur plattdeutschen Sprache hatten.')

Everlo-praot

In 1953 höld Rakers op havezate Het Everlo bij Oldnzel een geruchtmakende toespraoke veur Nedersaksischtalige schrievers en dialectologen uut Nederlaand en Duutslaand. In zien veurdracht, 'Het wezen van de modersproake en het sproakonderzöök', die ok bekend kwaamp te staon as de Everlo-praot, ropte hij dialectonderzukers de baord of. Zij zolden te weinig kiek hebben op, en te weinig interesse veur, 't wezen van de taal. Bij de eerste taken van 't dialectonderzuuk heurde volgens Rakers 't uutzuken hoe de taal een 'onderkomen' van taalgebrukers kan wörden. De onderzukers zolden de taalgebrukers mutten wiezen hoe as ze zo'n onderkomen berieken kunt. Dialecten allennig wetenschoppelijk uutploezen, vun Rakers, hadden de sprekers dervan niks an. Hij stund veur wetenschopsbeoefening mit 't harte. Hum inspireerde een mystieke kiek op taal, waorbij hij onderscheid maakte tussen taal mit een kleine letter (uut woorden escheupen) en Taal mit een heufdletter, de welle van de woorden, die een zölfstaandige ontwikkeling volgt. Entjes nuumde Rakers zien Everlo-praot 'een in vele opzichten gewaagd geformuleerde visie op een modern georiënteerd regionalisme'.

Ievern veur de moderspraoke

In talrieke praoties en kraantenartikels zette Rakers hum in veur een wederopleving van de Nedersaksische taal; hierdeur raakte e wied en zied bekend. 't Gewone volk mus en kun volgens hum ok opkomen veur de eigen taal. Hij gebruukten daorveur de veurbielden van de Friezen en de Vlamingen, die heur taal succesvol hadden bescharmd tegen verdringing deur respectievelijk 't Nederlaands en Fraans. Der mus een mentaliteitswieziging komen: 'Wi praot wa mangs van de "moderspraoke" en meent, dat de spraoke vàn usse moder is (wat ók wa recht is), men wieder verdrest niks! En dat mot aanders wodden, bi geleerden en ungeleerden. Want ok bi de ungeleerden gao wi net zao verkeerd met usse spraoke üm. Ik wol hebben, daw us alle as kinder van eene moder, van usse moderspraoke, weerfünnen.' Hij was hecht betrökken bij de mandielige verbaanden van Nedersaksische schrievers uut Nederlaand en Duutslaand die opericht wördden. Zo was e veurzitter van de Schrieverkring an Ems un Vechte en zat e in 't bestuur van de Bůnd van Sassischen Schrieverskringen in N.O.-Nederland en aangrensend Niederdüütschland.

Idealisme

De Nedersaksische variaanten van Nederlaand en Duutslaand nuumden hij eerst 'Sassisch', later de 'Moderspraoke'. Hij fieterden veule lu an mit zien geleuf in 't opbluien van de Moderspraoke in Nederlaand en Duutslaand: 'De Moderspraoke past nog wal in de weerld en niks en gen-ene sal se us länger kepotmaken.' Rakers en de schriever Karl Sauvagerd zagen veur de Nedersaksische activisten an weerskaanten van de gröppe een rolle as broggenbouwers tussen Duutslaand en Nederlaand. De Benthemer platschriever Arno Piechorowski, een vrund van Rakers, schreef: 'Arnold Rakers lewde ůůt den geest van et gemeenschůppelike leven ůp weerskanten van de grense. Hee lewde in dissen geest, hee lewde föör dissen geest.' Niet iederiene in Nederlaand was aans wies mit 't ideaalbield, zo kört nao de oorlog, van íen volk oaver de laandsgröppe hen. Kloeke mienden van Rakers: 'hij is altijd idealist geweest, begreep de oorlog evenmin als hij nu de daaruit ontstane haat begrijpt.' Rakers betaogde in zien stok 'De Graofschup Bênthem en Twênte' uut 1954, opedreugen an zien kört derveur uut de tied ekomen Twèentse kammeraoden Herman Bezoen en Willem Dingeldein: 'wi mött [...] weer good maken sao vul as kan'. 't Zölfde artikel sleut e of mit een uutspraoke die bekend wördden: 'Wel geregeld platt proat, kump faste in'n Himmel'.

Rakers en de Nedersaksische Beweging

Founding-Fatherschop en ontwarpen van de Vosbergenschriefwiese

Niet lange nao Rakers zien 'Everlo-praot' ontstund in Oost-Nederlaand en de daoran greènzende Duutse regio's een culturele beweging, mangs de Nedersaksische Beweging enuumd, die de naodrok legde op 't uutbouwen van de Nedersaksische taal. Dizze beweging, die as miest bestund uut academici en schrievers (in heufdzake mansluden), perbeerde de pesisie van 't deur de laandstalen bedreigde Nedersaksisch te verbetern en contacten te leggen tussen lu die in beide laanden gaangs waren mit streektaal en -cultuur. Entjes, die as der ok bij betrökken was, nuumde Rakers later de 'theoreticus' van de beweging. De dialectoloog Harrie Scholtmeijer identificeerde Arnold Rakers, Herman Bezoen, Kornelis ter Laan en Jan Naarding later as 'de founding fathers van de Nedersaksische Beweging in Nederland, zeker van de wetenschappelijke poot daarvan.'

Rakers mit de Drèentse schriever en taalactivist Jan Naarding waren de heufdontwarpers van de Vosbergenschriefwiese, een mandielige schriefwieze veur 't Nedersaksisch van Nederlaand en Duutslaand. Dizze was vernuumd naor 't butenverblief van de Rieksuniversiteit Grunnen, daor as Heeroma in 1954 een Nedersaksisch symposion organiseerden. De Vosbergenschriefwiese mus de grui van 't Nedersaksisch as cultuurtaal in de haand warken, mar der bleek in 't lest niet genog animo veur.

Maarkel-praot: Stried föör de Moderspraoke

Bij een bulte initiatieven van de Nedersaksische Beweging was Rakers betrokken. Zo sprak e bij de oprichting van de Sassische Schrieversbund, een aoverkoepelende bond van regionaole schrieverskringen, in Maarkel op 25 juni 1955 aover de 'Stried föör de Moderspraoke'. Dizze toespraoke wördden det jaor as diel tweie in de schriftenriege Sassische Weddergeboorte uutegeven deur J. A. Eerelman N.V. in Knoal. Een toertien was Rakers mitwarker van 't interregionaole Nedersaksische tiedschrift 't Swieniegeltje, det in Grunning opericht was. Daorin schreef e programmatische artikels zoas 'De Modersproake', 'De regio in de Groafschup Benthem' en 'De Vosbargen-Schriefwiese'. De dichtbundel Algerak (1959) van de Twèentse schriever Arend Lamm, in de Vosbergenschriefwiese esteld, verscheen in samenwarking mit Rakers. Mar de grote taalrenaissance die as e veur ogen had kwaamp der niet van. Hij raakten teleurgesteld in de beweging, waorin verscheiden personen drokte mit menare hadden, en keerden hum dervan of.

Latere jaoren

Toch bleef e mitwarken an uutgaves. Zo verscheen in 1963 Heeroma's Der Mensch in seiner Sprache, uut 't Nederlaands ummezet deur Rakers mit Helene Ripper. Ok was e betrökken bij de veurbereiding van een 'schriftenriege' veur 't Nedersaksische gebied, Weerwoord, daor as in de harfst van 1965 pas nao zien hengaon 't eerste diel van uutkwaamp. In zien leste jaoren gunk e terogge naor zien aandere olde liefdes: de filesofie en bename de theologie. Hij raakten bevöngen van de schrieverije van de filesoof Martin Buber en de theoloog Karl Barth, asok van de oldtestamentische boeken. In zien huus op de Paoskebarg in Hesepe kwaamp e onverdachts uut de tied. 't Jaarboek Twente 1966 gedacht hum mit de woorden die as e zölf eschreven had bij 't hengaon van Herman Bezoen in 1953: 'Men dat gläöv ik nig, dat hee vergews lefd hef. Wel zien land zao leef har en d'r zao völ veur daon hef, dee warkt verdan met zienen geest.'

In 1984 verscheen van Willem Diemer, een Grunninger die hum in de Nedersaksische Beweging had ereurd, 't weerummeschouwende boek Eendracht & twist, waorin e verscheiden brieven van hum an Rakers en van Rakers an hum opnaamp.

Rakers trouwde in 1936 mit Ilse Bennin en had mit heur vief kiender. De Graofschopper streektaalschriefster Lucie Rakers (geb. Ribbink) was etrouwd mit zien breur, de conrector Johann Rakers.

Schrieverije

• Grafschafter Volksreime und Sprichwörter, zusammengestellt und sprachlich erläutert von Arn. Rakers. Noordhorn: Verl. des Heimatvereins d. Grafschaft Bentheim, 1930.
• Die Bentheimer Verkleinerungssilben, in: Jahrbuch des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung, jaorgaank 1929, Hambörg 1931, pp. 147–154.
• Köppien en Köppken, mit Willem Hendrik Dingeldein, Vereeniging tot Beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis, 1932.
• Auf dem westfälischen Mundartwege nach Holland durch die Grafschaft Bentheim, in: Westfälische Forschungen, diel 2, Mönster 1939, pp. 188–213.
• Wielen. Das Gesicht einer Grenzbauerschaft, in H. Specht (uutgever), Bentheimer Heimatkalender 1939, pp. 49-57.
• De Laiers „de Wangen, Backen“, in H. Specht (uutgever), Bentheimer Heimatkalender 1939, pp. 91-4.
• Sprichwörter aus Wielen, in H. Specht (uutgever), Bentheimer Heimatkalender 1939, p. 94.
• Alt-Georgsdorf - wie es sich selbst sieht, speciale uutgave van de Bentheimer Heimatkalender, 1940.
• Die Bedeutung des Namens Laarstraße in Nordhorn, in H. Specht (uutgever), Bentheimer Heimatkalender 1941, pp. 84-87.
• Die Mundarten der alten Grafschaft Bentheim und ihrer reichsdeutschen und niederländischen Umgebung : Auf dialektgeographisch-geschichtlicher Grundlage ; mit einem Mundartatlas von 142 Karten (im Anhang). Veröffentlichungen des Provinzial-Instituts für Landesplanung und niedersächsische Landesforschung Hannover-Göttingen, Reihe A: Forschungen zur Landes- und Volkskunde, II: Volkstum und Kultur, diel 16), Oldenbörg: Stalling, 1944.
• Noawoord en Woordliste, in: Karl Sauvagerd, Häideblomen. Gedichten en Geschichten ut de Groafschup Bentheim (Das Bentheimer Land, diel 31), Patterbuorn/Ossenbrügge 1948, pp. 81–136.
• Een stukje volkskunde en dialect uit een achterhoek van de Graafschap Bentheim, in: Driemaandelijkse Bladen, jaorgaank 2, nummer 7, Zwolle 1950, pp. 33–47.
• Vom Grafschafter Volksgeschehen, in Bentheimer Jahrbuch 1953, Heimatverein der Grafschaft Bentheim, p. 120.
• Das schöne Heimatbuch der Twente, in Bentheimer Jahrbuch [1953/55?], Heimatverein der Grafschaft Bentheim, p. 28.
• Die Grafschaft Bentheim – eine Brücke zu den Niederlanden, in: Der Grafschafter Folge 11, november 1953, pp. 83–84.
• Zu den Liedern des Jahrbuches, in Bentheimer Jahrbuch 1954, Heimatverein der Grafschaft Bentheim, p. 31.
• De Graofschup Bêntem en Twênte. För Willem Dingeldein en Herman Bezoen, in Bentheimer Jahrbuch 1954, pp. 190-197.
• Vom 12. bis 19. April in Haus Vosbergen bei Groningen – Zweites „Niedersächsisches Symposion“ – Eine Rück- und Vorbesinnung für unsere Grafschaft, in: Grafschafter Tagespost nummer 72, 26 meert 1955.
• Stried föör de Moderspraoke. Sassische weddergeboorte, diel 2. Knoal: Eerelmann, 1955 (redevoering bij de oprichting van de Sassische Schrieversbund in Maarkel op 25 juni 1955).
• De Drentse Schrieversalmanak 1956, in Drenthe 27, febrewari, pp. 6-7.
• De Moderspraoke, in 't Swieniegeltje nummer 1, 1956, p. 14.
• Vaderland en Moderspraoke, in 't Swieniegeltje nummer 1, jannewari/febrewari 1956, pp. 1–3.
• De vosbargen-schriefwiese, in 't Swieniegeltje nummer 3, meie/juni 1956, pp. 69–70.
• Sorgen üm de Moderspråke, in Jahrbuch des Heimatvereins der Grafschaft Bentheim 1967, Das Bentheimer Land, diel 61, Noordhorn 1966, pp. 11–12.
• Mundartatlas der alten Grafschaft Bentheim (red. Hendrik Entjes en Hermann Niebaum op basis van Rakers zien onderzuuk), Emsland/Bentheim. Beiträge zur Geschichte, diel 9. Sögel: Emsländische Landschaft für die Landkreise Emsland und Bentheim, 1993.

Bronnen

• Daniël Broersma (2005), Het wonderland achter de horizon: Groninger regionaal besef in nationaal in nationaal verband 1903–1963, Assen.
• Willem Diemer (1956), Echo’s van Markelo, uutgave veur de Sassische Schrieversbund (Sassische weddergeboorte, 1), Knoal.
• Willem Diemer (1984), Eendracht & twist. Uit het archief van het letterkundig tijdschrift "'t Swieniegeltje" (1954-'59), baand 1, Stad: Stabo.
• Hendrik Entjes (1965), Dr. Arnold Rakers – een afscheid, in Driemaandelijkse Bladen voor taal en volksleven in het oosten van Nederland, jaorgaank 17, nummer 4, Stad, pp. 121–128.
• Hendrik Entjes (1968), *Arnold Heinrich Rakers [Levensbericht], in Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1968, pp. 115-119.
• Hendrik Entjes † (2008). Nedersaksische letterkunde onderweg, in Henk Bloemhoff, Jurjen van der Kooi, Hermann Niebaum en Siemon Reker (red.), Handboek Nedersaksische Taal- en Letterkunde. Assen: Van Gorcum.
• Hermann Heddendorp (1966), Dem Gedächtnis verdienter Grafschafter: Dr. Arnold Rakers, in Jahrbuch des Heimatvereins der Grafschaft Bentheim 1967, Das Bentheimer Land, diel 61, Noordhorn, pp. 5–6.
• Karl Koch (meie 1972), 'Dank an einen Grafschafter Lehrer', in Der Grafschafter p. 902
• A.P. Kreggemeyer (1966), Volk van de Moderspråke. In memoriam Dr. Arnold Rakers, in Jahrbuch des Heimatvereins der Grafschaft Bentheim 1967, Das Bentheimer Land, diel 61, Noordhorn, pp. 7–11.
• Helmut Lensing (2020), Die Niederdeutsch-Bewegung nach 1945 in den Regionen Grafschaft Bentheim, Emsland und Ost-Niederlande, in Osnabrücker Mitteilungen. Mitteilungen des Vereins für Geschichte und Landeskunde von Osnabrück (Historischer Verein), diel 125, Ossenbrügge, pp. 91-116.
• Helmut Lensing (2021), Die Bentheimer Plattdeutsch-Bewegung öffnet sich nach Westen, in Henk Bloemhoff en Henk Nijkeuter (red.), Jaorboek Nedersaksisch 2 (2021), Oosterwoolde: Stichting Sasland, pp. 50-61.
• Helmut Lensing (2021), Die grenzüberschreitende Niederdeutsch-Bewegung in den Jahren nach dem Zweiten Weltkrieg in der Region Emsland/Grafschaft Bentheim und den östlichen Niederlanden, in Henk Bloemhoff en Henk Nijkeuter (red.), Jaorboek Nedersaksisch 2 (2021), Oosterwoolde: Stichting Sasland, pp. 109–147.
• F.G.W. Löwik (2003). De Twentse Beweging : strijd voor modersproake en eigenheid. Grunning: Rieksuniversiteit Grunning. Heufdstok vieve en 'Wie is wie?'.
• Arno Piechorowski-Kreggemeyer (1965), [uutvoerige bibliografie van Rakers zien wark], in Driemaandelijkse Bladen 17, pp. 129-133.
• Karl Sauvagerd, In Memoriam Dr. phil. Arnold Rakers, in: Grafschafter Tagespost, nummer 223, 25 september 1965.
• Harrie Scholtmeijer (2006). Mörn! Taalgids Overijssel. Assen: In Boekvorm Uitgevers bv.
• Heinrich Voort (1990), Art. Rakers, Arnold, in: Rainer Hehemann (red.), Biographisches Handbuch zur Geschichte der Region Osnabrück. Bramsche: Landschaftsverband Osnabrück, p. 233.
• N.N. (1953), 'Willem Hendrik Dingeldein ter nagedachtenis', in Driemaandelijkse Bladen
• N.N., Dr. Arnold Rakers overleden, in: Twentse Post nummer 9, september 1965, p. 7.
• N.N., „Schrieverskring an Ems un Vechte“ – Dr. Arnold Rakers (Nordhorn-Hesepe) und Bernhard Uphus mit dem Vorsitz betraut, in Grafschafter Tagespost nummer 49, 27 febrewari 1956.
• N.N., Dr. Arnold Rakers: de sassische spraoke te oold en te stark um verleuren te gaon, in: Twentse Post, nummer 5, meie 1962, pp. 1, 9.

Uutgaonde verwiezings

• Veurelezen fragment van Rakers zien toespraoke Stried föör de Moderspraoke

Dit stok is eschreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents.