Ecuador

Ecuador (Ketsjwaː Ikwayur, Sjuarː Ecuador of Ekuatur), officieel de Republiek Ecuador, is een land in et noordwesten van Zuudamerika. Op et noorden is et noabers met Kolombia, met Peru op et oosten en zuden en 'n Stillen Oceaan in et westen. Ecuador heurt ook de Galápagoseilanden bie an, zowat 1000 kilometer oet de kuste. De heuvdstad is Quito en de grötste stad is Guayaquil.

República del Ecuador
Vlagge van Ecuador	Woapn van Ecuador
Kaarte van Ecuador
Informasie
Sproaken	Officieel: Spaans erkende sproaken Ketsjwa, Sjuar
Heufdstad	Quito
Regeringsvörm	Republiek
Geleuf	86,7% Kristelik 12,9% Ateist
Laand en inwonners
Oppervlakte - Water	283.561 km² 5%
Inwonners - Dichtheid	17.483.326 (2003) 69 inw./km²
Koordinaten	78° 31′ N, 0° 13′ O
Oaverig
Volksleed	Salve, Oh Patria (Spaans) (Nedersaksisch: "Heil o vaderland")
Munteenheid	Amerikaansen dollar (USD)
Tiedzone	UTC−5 / −6 (ECT / GALT)
Nasjonalen feestdag	10 augustus (onofhankelikheidsdag)
Web | Kode | Tel.	..ec | EC | +593

Ooit wonnen der in wat noe Ecuador is verskeidene inheemse volker dee gedoerende de 15e eeuwe inelievd wörden in et Inkariek. In de 16e eeuwe kömmen de spanjaarden et land koloniseren. In 1820 wör et onofhankelik as deel van Grootkolombia, woeras et zik wier vanof splitsen in 1830. Disse geskiedenisse is nog good te vernemmen an de volker wat der wont. De meesten van de 17,8 miljoen inwonners zint mestiezen, met doarnoa grote minderheden dee van Europeanen, Inheemsen, Afrikanen en Aziaten ofstamt. De officiële sproake in et land is Spaans en de meesten sprekt dat ook. Nog es 13 inheemse sproaken zint erkend, woereunter ook Ketsjwa en Sjuar.

De stoat Ekwador is ne ofveardigingsrepubliek en een ontwikkelingsland. Vuur et inkommen mut ze et vuural hebben van oetvoor van öllie en landbouwprodukte. De regearing is ne demokratische, presidentiële republiek. Et land is ene van de grondleggers van de Verenigde Naties, Organisatie van Amerikaanse Stoaten, Mercosur, PROSUR en de neet-lieerde beweaging.

Volgens et centrum vuur onderzeuk noar ekonomie en beleid is tusken 2006 en 2016 de oarmood ofenömmen van 36,7% noar 22,5%. De leu hadden duur mekoar alle joaren 1,5% extra te besteaden (tegenoawer 0,6% in de vuurgoande twentig joar). Tegelieke wör volgens de Gini-index de inkommensongeliekheid kleinder, van 0.55 noar 0.47.

Ecuador is ene van de 17 megadiverse landen op de wearld. Der zitt nen machtigen hoop inheemse planten en deers dee't noargens anders vuurkomt, zo as dee op de Galápagoseilanden. Um dat good te beskoarmen hef de nieje grondwet van 2008 as eerste van de wearld ook een kapittel oaver officiële Natuurrechten.

Geskiedenisse

Vuur de Inka's an

Verskillende volker warren al lange vuur de Inka's an in et gebeed kommen wonnen. Oet opgreavingen blik at de eerste Paleo-indianen al tegen et ende van 'n eersten iestied et amerikaanse wearlddeel binnentreuken (16.500 - 13.000 joar terugge). De eersten zint meugelik oaver land via Noord- en Middenamerika hierhen ekömmen, of anders met de boot langs de kustliene van 'n Stillen Oceaan.

Al disse groepen ontwikkelden min of mear dezelfde leavenswieze, in verskillende gebeden. De leu an de kuste deden landbouwen, visken, jagen en gaddern; de leu in et hoogland van de Andes deden boeren, leu in et streumgebeed van de Amazone deden jagen en gaddern mangs tehope met landbouw en boomkweken.

Een Venusbeeldje van 2300 - 2000 vuur Kristus) oet de Valdivia-kultuur

In Ekwador kree'j nen hoop verskillende kulturen. An de kuste de Valdivia en Machalilla, bie et noedaagse Quito de Quitus en bie et noedaagse Cuenca de Cañari. Allemoal deden ze op ne egene wieze bouwen, pöttebakken en goden anbidden.

In de hooglanden gung et allemoal wat heaniger to. Groepen en volker deden samenwoarken en vörmden dörpkes. Zo ontstunden de eerste 'naties' rondum landbouwvuurroaden. Ook wörden de eerste deers etemd. Oetendelik kömmen der oorleuge en antrouweriejen, woerduur as der mear verbonden ontstunden.

Do as de Inka's kömmen, hadden ze twee generaties an leiders neudig um de volker der onder te kriegen. De opstandigen wörden noar oetheuke van et Inkariek deporteerd, geheurzamen richting et centrum. Vuural de leu an de kuste en in de Amazone bleven lastig te kontroleren, want dee konnen zik gemakkelik in et wold teruggetrekken en met guerillataktieken blieven anvallen. Zo bleven ze oardig onofhankelik töt an de komst van de Spanjaarden. Wat volker in de Amazone en de Cayapas van de kuste zint nooit onderwörpen en töt wied in de 21e eeuwe trouw an öare sproaken en kultuur.

Vuur at de Spanjaarden kömmen was der nen börgeroorlog in et Inkariek. Beide de keizer en zienen opvolger warren an ne Europese zeekte ummekömmen. Et was eaven ondudelik wee as de macht had, woerduur as der verskillende partiejen öaren kans zaggen en begunnen te vechten. Et leager in et noorden treuk onder Atahualpa noar et zuden op Cuzco op an. Zee moordden de keuninklike familie van zien breur oet. In 1532 köm een köppelken Spanjaarden onder Francisco Pizarro an in Cajamarca. Zee lokken Atahualpa in de val, bie de Slag van Cajamarca. Pizarro beloavden Atahualpa vriej te loaten as hee nen kamer vol gold kon verzorgen. Dat had he ja zelf beloavd. Mer noa een skienverheur deden ze em asnog worgen.

Spaanse kolonie

De Spanjaarden hadden nen hoop zeektes bie zik woeras de amerindianen gin wierstand tegen hadden. Tegelieke wörden der nen hoop amerindianen et encomienda-warkstelsel in edwungen. In 1563 wör Quito de heuwdstad van een real adiencia (een ambtsgebeed) van Spanje, deel van et Onderkeuninkriek Peru en later et Onderkeuninkriek Niej-Granada.

In 1797 wör et gebeed tröffen duur de eardbewing van Riobamba, woeras nog es 40.000 leu bie ummekömmen. Alexander von Humboldt wieden der een onderzeuk an do as he der van 1801 töt 1802 in et gebeed achterhen keek.

Noa zowat 300 joar Spaanse oaverhearsing was Quito noar verheulding nog altied klein, met 10.000 inwonners. Op 10 augustus 1809 verkloaren zik de criollos onofhankelik van Spanje (as eerste in Latiens Amerika). Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas en bisskop Cuero y Caicedo warren öare leiders. De biejname van Quito, "Lecht van Amerika" slöt op de leidende rolle wat et ehad hef in et kriegen van ne onofhangelike regearing. De regearing heul et mer twee moand vol, mer et was genog um ne beweaging gangs te kriegen in heel Zuud-Amerika. 10 augustus, Onafhankelikheidsdag, is dan ook 'n nationalen feestdag.

Onofhankelikheid

Et onofhankelikheidsplein van Quito

Op 9 oktober 1820 wör et amtsgebeed Guayaquil et eerste onofhankelike gebeed van Ecuador. Et verkloaren zik nen onofhankeliken stoat. Öaren nationalen feestdag was 'n 24sten mei. In 'n Slag um Pichincha versleug Antonio José de Spaanse keuninkstroepen. Ecuador sleut zik eerst an bie Grootkolombia, een land woeras et hudigendaagse Kolombia, Venezuela en Panama onder völlen. In 1830 spleet et zik doar wier van of. Twee joar later nöm et de Galápagoseilanden der bie in.

De 19e eeuwe was vuur Ecuador nen wankelen tied. Leiders kömmen en gungen rap achter mekoar. 'n Eersten president was Juan José Flores oet Venezuela, den as rap wier ewipt wör. Met hulpe van de Rooms-Katholieke Koarke wust 'n behöldenden Gabriel García Moreno de bodel bie mekoar te holden in 1860. Achterin de 19e eeuwe steeg de wearldwiede vroage noar kakao slim. Ecuador sprung der op in, wat leiden töt nen groten trek vanoet de hoog- en binnenlanden noar de landbouwgronden an de kuste.

In 1851 verbeud et land slavendrieven. De ofstammelingen van Ecuadoriaanse slaven maakt rechtevoord een groot deel oet de afro-ecuadoriaanse gemeenskop.

Land

Topografische kaarte van Ecuador

Ecuador beslöt ne oppervlakte van 283.571 km², a'j der de Galápagoseilanden bie metrekkent. Doarvan is 276.841 km² land en 6.720 km² water. Dat is zowat zeuven moal Nederland en ongevear dree-veerde van Duutsland. De Galápagos wördt mangs ook bie Oceanië rekkend. Dat zol beduden at Ecuador op twee wearlddelen ligt.

Ecuador lig tusken de groaden 2°N en 5°S. Et hef op et westen ne kustliene van 2337 km lange an 'n Stillen Oceaan. Oaver land hef et 2010 km an grenzen. Met Kolombia in et noorden en Peru in et oosten en zuden. Et is et meest westelike land op 'n eavenaar.

Et land löt zik in veer geografische strekken indelen:

• La Costa, "de kuste": De kuststrekke beslöt de provincies op et westen van et Andesgeboargte: Esmeraldas, Guayas, Los Ríos, Manabí, El Oro, Santo Domingo de los Tsachilas en Santa Elena. Et is et vruchtboarste stukke van et land. De grote bananenoetvoorders Dole en Chiquita zitt hier. Ook kump hier et meeste ries vandan. De echte kustprovincies stoat ook as viskerstrekken te book. De grötste kuststad is Guayaquil.
• La Sierra, "de hooglanden": De sierra besteet oet de Andesstrekken en wiedere hooglandprovincies: Azuay, Cañar, Carchi, Chimborazo, Imbabura, Loja, Pichincha, Bolívar, Cotopaxi en Tungurahua. Hier zitt de meeste vulkanen van et land en ook de heugste besniejde boargen. Landbouw dut hier heuvdzakelik met earpel, mais en kienwa. De inwonners zint vuurnamelijk amerindiaanse Kichua. De grötste stad is Quito.
• La Amazonía, ook bekend as El Oriente, of "et oosten": Dit zint de provincies dee't in de reagenwolden van de Amazone ligt: Morona Santiago, Napo, Orellana, Pastaza, Sucumbíos, en Zamora-Chinchipe. Et meeste van dit gebeed is reserveerd vuur grote natuurparken en onantastboare strekken vuur de amerindinaanse stammen wat op öare traditionele wieze leaven wilt. Tegelieke zitt hier de grötste vuurroaden petröllie van et land. grote delen van de heugere Amazonestrekke zint flink duurontwikkeld duur ölliebedrieve. De meeste inwonners zint amerindiaanse Sjuar, Huaorani en Kichua, al gef et nog nen helen hoop stammen mear dee't wieders gin kontakt wilt. De grötste stad is hier Lago Agrio in Sucumbíos.
• La Región Insular, "de eilanden", zint de Galápagoseilanden zo'n 1000 kilometer oet de kuste.

De Cotopaxi-vulkaan

Ecuadors heuwdstad en eennoagrötste stad is Quito in de provincie Pichincha, in de Sierra-strekke. Bie 2850 meter is et de op een noa heugst liggende heuwdstad van de wearld.

Cotopaxi is ene van de heugste woarkende vulkanen. 'n Tip van Ecuadors heugsten boarg, Chimborazo (6268 m), is et wiedste punt vanof 'n eardkern töt de oppervlakte, duurdat onzen planeet nen elliptischen vörm hef en et hier net et meeste oetstek. De Andes verdeelt et water an de ene kante de Amazone in richting et oosten en de andere kante richting 'n Stillen Oceaan via de rivieren Mataje, Santiago, Esmeraldas, Chone, Guayas, Jubones en Puyango-Tumbes.

Klimaten

Umdat Ecuador zo'n grillig landskop hef, zint der verskillende klimaten in et land. In de bargvalleien is et et hele joar mild. An de kuste en in de reagenwolden op et leegland is et subtropisch. Langs 'n oceaan is et tropisch met een flink reagenseizoen. Et klimaat in de hooglanden van de Andes is gemöatigd en noar verheulding froai dreuge. In de Amazone an de oostkante van de Andes is et etzelvde as in andere reagenwolden.

Umdat Ecuador op 'n eavenaar lig, is et et hele joar ongevear eaven lange lecht. Alle dage wördt et korrekt rond zes uur 's morgens lecht en zes uur 's oavends wier duuster.

De zeuven gletsjers van et land zint de leste veertig joar met 54,4% eslunken. Tegen et joar 2100, meant onderzeukers, mut et helemoal gebuurd wean. 'n Oorzaak is klimaatverandering, woeras planten, deers en leu oetendelik met te maken kriegt.

Verskeidenheid van soorten

Gelbek-aracari

Ecuador is ene van zeuventene megadiverse landen op de wearld. Volgens internationale natuurbeholdsorganisaties hef et van alle landen de meeste soorten planten en deers op de kilometer.

Ecuador hef 1600 vogelsoorten (15% van alle vogelsoorten komt der vuur) op et vasteland en nog es 38 op de Galápagos dee'j noargens anders treft. Nöast 16.000 plantensoorten hef et land 106 inheemse kroepdeers, 138 inheemse amfibiën en 6000 soorten zommerveugel. De Galápagoseilanden stoat wied en zied bekend as strekke met biezundere deers, as de stea woeras Darwin ziene evolutietheorie vandan halen en as wearldoarfgood op de lieste van UNESCO.

Ecuadof hef as eerste land op de wearld een heuvdstukke in de grondwet oaver de rechten van de natuur. Besköarming van de verskeidenheid an soorten hef nationaal vuurrang. Dat steet in et nationale Buen Vivir-plan (Good Leaven), dool 4: 'Natuurrechten borgen', beleid 1: "Doerzaam onderholden van et natuurlik oarfgood, beide op et land en in de wateren, wat beskouwd wördt as nen strategischen sektor."

bie et skrieven van et plan in 2008 völ 19% van et land onder besköarmd gebeed. Volgens et plan mos dat opeheugd worden noar 32% um alle verskeidenheid good te besköarmen. Ecuador hef noe 11 nationale parken, 10 wildreservaten, 9 ekologische reservaten en nog wat strekken mear. In 2008 begun ook et Sociobosque-plan, woermet nog es 2,3% van et totale landoppervlak (6295 veerkante kilometer) besköarmd wör. Et idee van et plan is um landbezitters en amerindiaanse gemeenskoppen te betalen as ze zik drok maakt vuur natuurbehold. Dat doot ze duur stukken land as grösland of wold apart te holden vuur de natuur. Wovölle as ze kriegnt hangt onder mear of van wo oarm of ze zint, et te besköarmen landoppervlak en et soort ekosysteem.

De Galápagos stoat dan wal op de UNESCO-lieste, mer wordt toch bedreigd. Doarnöast lidt de Amazone onder ölliewoark. Der lekket miljarden liters onbehandelde ofvalstreume, gas en onbewoarkten öllie de natuur in. Leu en deers wat der umhen wont wordt der slim zeek van. Ene van de bekendste vuurbeelden is de zake Texaco-Chevron. Disse öllieboeren oet de Verenigde Stoaten warren gangs in de Amazone tusken 1964 en 1992. In dee tied boaren ze 339 bronnen in 15 petröllevelden en leuten 627 vievers met giftig ofvalwater achter. Disse zwoar vervoelende en achterhaalde technieken gebreuken ze enkel um geld te bespoaren.

In 2022 besleut et heugere gerechtshof van Ecuador at "een projekt onder gin enkele umstandigheid kan duurgoan as et de gemeenskoppen en de natuur zwoare offers kost." Ook bedungen ze at de regearing mut lustern noar de meaningen van inheemse volker.

Leu

Verskillende volker neumt Ecuador öar hoesland. Bie mekoar warren der dat 17.797.737 in 2021. De grötste groep (71%) zint de mestiezen, halfbleudte met amerindiaanse en europeaanse vuurolden, vuurnamelik van Spaanse kolonisten.

Ecuadoriaanse blanken zint ne minderheid met 6,1%. Dee wont meesttieds in de steadelike gebeden. Van oorspronk warren et vuurnamelik ofstammelingen van Spanjaarden, mer rechtevoord hebt der ook heel wat vuurolden oet Italië, Duutsland, Frankriek en Zwitserland. Disse zint in de 20e eeuwe op Ecuador opan ekömmen. Doarbie is der nog ne kleine Europees-Jödse gemeenskop, vuural in Quito en in Guayaquil.

Der wont ook nog nen handevol Aziaten. De leu oet West-Azië zint meesttieds ofstammelingen van Libanezen en Palestienen en doot et zakelik vake good. Ook Oost-Aziaten wont der. Dee stamt met name of van Japanners en Chinezen. Öare vuurolden warren mienwoarkers, boerenknechten en viskersleu.

Van de hele bevolking maakt Amerindianen 7% van de bevolking oet. Langs de kuste wont de Montubio. Afro-Ecuadorianen zint met 7% ne andere minderheid. Doaronder valt ook de moelatten en zambo's. Dee wont vuural in de provincie Esmeraldas. In de hooglanden van de Andes wont vuurnamelik blanken, Mestiezen en Amerindianen. Afrikaanse ofstammelingen mu'j doar met 'n vergrootglas zeuken, behalve een händkevol in de Chotavallei in de provincie Imbabura. Ook wont der nog 5000 Romani in Ecuador.

Sproake

De officiële sproake van Ecuador is Spaans. Zo'n 93% van de leu hef et as modersproake of as tweede sproake (6%). In 1991 wör Noordketsjwa en andere vuurkoloniale amerikaanske sproaken ekuierd duur zo'n 2,5 miljoen leu. Ethnologue meant at der zo'n 24 inheemse sproaken ekuierd wordt. Doaronder zint Awapit (sprökken duur de Awá), A'ingae (van de Cofan), Sjuar Chicham (sprökken duur de Shuar), Achuar-shiwiar (van de Atchuar en de Shiwiar), Cha'palaachi (van de Chachi), Tsa'fiki (van de Tsáchila), Paicoca (van de Siona en Secoya) en Wao Tededeo (van de Waorani). Gebroek van de inheemse sproaken löp terugge. Ook de inheemsen kuiert alverdan mear Spaans.

Spaans is zo wied verbreid dat allens der duur beïnvlood is. Ondanks at et land noar verholding neet al te groot is, hebt heel wat strekken een egen aksent. Doarin is ook terugge te heuren wat vuur volk der ewoond hef.

De meeste varianten van et Spaans zint in disse dree heuvdstreumen in te delen:

• Equatoriaal Kustspaans
• Andeaans Spaans
• Amazonespaans

Geleuf

Volgens et nationaal bureau vuur stoatistiek van Ecuador is 91,95% van de leu der geleuvig, 7,94% zint atheïst en 0,11% agnost. Van de geleuvigen zegt 80,44% Rooms-Katholiek te wean. 11,30% is Evangelisch Protestants, 1,29% zint Jehova's Getugen en 6,97% wat anders (vuurnamelik Jöds, Boeddist of Mormoons).

In de binnenlanden krie'j mangs ne mengeling van Amerindiaanse geleuve en Katholicisme, wat volkskatholicisme neumd wördt. De meeste festivals en joarlikse optochten dreeit um geleufsvieringen.

Gezondheid

Et hudige gezondheidsstelsel stamt oet 1967 en wördt reguleerd duur et Openboare Ministerie van Gezondheid (Ministerio de Salud Pública del Ecuador). 'n President wis 'n Minister van gezondheid rechtstreeks an.

Et ministerie zet in op onderstönnige en hulpe an de kwetsböarste groepen. Et meeste andacht geet noar vuurkommen van problemen. Et land löt regelmoatig woarkgroepen oet de Verenigde Stoaten op gezondheidsmissie goan et binnenland in, vuur hulpe an oarme gemeenskoppen.

Met dit volksgezondheidsstelsel könt leu zik zonder ofspraak en kostenloos melden bie openboare zekenhuze, dokters en specialisten. Dit beslöt veer basisspecialismen: pediatrie, gynecologie, klinische geneeskunde en operaties.

Duur et hele land zitt gezondheidscentra (Centros de Salud). Disse dagzekenhuze helpt leu dee binnen nen dag wier op hoes an könt. Dokters in landelike gebeden met ne beheurlike amerindiaanse gemeenskop runt kleine klinieken woeras ook gröttere handelingen oetevoord wordt, met acht vuur de lokale kultuur.

Et openboare gezondheidsstelsel is wat anders as de Ecuadoriaanse Sociale Zekerheidsdeenst vuur gezondheid. Doar krie'j in Ecuador met te maken a'j oargens komt te woarken. 'n Baas mut dat dan vuur oe regelen. Ook a'j ginne vaste bane hebt kö'j der vuur inleggen en gebroekmaken van de bieheurende medische deenste. Onder et Ecuadoriaanse Instituut vuur Sociale Zekerheid valt verskeidene grote zekenhuze en medische boetenpöste, duur et hele land.

Ecuador steet rechtevoort 20ste op de lieste van landen met de bestlopende gezondheidsdeenste. Dat was in 2000 wal anders, do stund et land op stea 111. Duur mekoar wordt leu in Ecuador 77,1 joar old. Op alle 1000 geboortes komt 13 kinder vuurtiedig oet de tied, nen flinken trad vuuroet vanof de joaren '80 van de 20e eeuwe. Do was et nog 76. En in 1950 zelfs 140. 23% van kinder onder de vieve kriegt stöadigan te weinig te etten. In wat ofeleagen gebeden hebt de leu gin drinkwater, wat öar dan met tankwagens ebracht wördt. Op de 100.000 leu zint der in duursnee 686 malariagevallen. Seed 2008 zint basisgezondheidsplege, doktersbezeuk en simpele ingrepen en medicienen gratis. Een poar openboare zekenhuze hebt et skoonwal neet best. Vake hebt ze te völle zeken vuur wovölle vuurroaden as ze hebt. Privézekenhuze en klinieken hebt et better vuur mekoar, mer vuur de meeste gewone leu kan der dat neet oet.

Tusken 2008 en 2016 zint der verskeidene nieje zekenhuze biej ebouwd. In 2008 köm de regearing met algemene verplichting vuur sociale verzekeringen. In 2015 was umkeuperieje nog aait een groot probleem. In 20% van de publieke pöste wördt te völle rekkend. In privéhuze zelfs 80%.

Skolen

In Ecuador mut alle kinder bie wet noar skole töt ze nen 'basis an skoling' had hebt, wat dale kump up negen skooljoaren. In 1996 zat 96,9% van alle Ecuadoriaanse kinder ook echt op skole en 71,8% bleef doar töt de vievde klasse, wat ongevear 10 joar old is. De stoat betaalt vuur legere en middelboare skolen, mer olden mut vake nog depe in de knippe vuur allerhande biekommende kösten en vervoor.

Openboare skolen komt nen hoop zaken te kort as lesmateriaal en beuke. Klassen zint vake völs te groot vuur wat nen leraar ankan en wat good is vuur de koncentratie van de kinder. Op 'n boer goat mer 10% van de kinder verdan noar de middelboare skole. In 2015 köm et Ministerie van Onderwies met de ciefers dat op 'n boer de kinder in duursnee mer 7,39 skooljoaren ofmaken tegenoaver 10,68 in de steaden.

Kultuur

Ecuadors kultuur kump heuwdzakelik van de mestiezen. Doarduur krie'j der ne mengeling van Spaans oarfgood, inheemse gebroeken en mangs afrikaanse elementen. De eerste immigranten warren de Spaanse kolonisten en Afrikaanse slaven. Vanof de tweede helfte van de 19e eeuwe zint der verdan mear Europeanen henetrökken, zo as Polen, Litouwers, Britten, Ieren en Krowaten.

Völle inheemse gemeenskoppen dreeit volop in de samenleaving met, mer een poar bliewt lever op de olde wieze verdan doon, met name in et Amazonegebeed.

Mear as 9 van de 10 leu sprekt Spaans as eerste sproake. Met dee der bie wat et as tweede sproake hef kump dat getal op 98%. Een deel van de Ecuadorianen sprek inheemse sproaken, mangs ook as tweede sproaken. Twee procent van et volk kuiert niks anders as inheemse sproaken.

Muziek

De muziek van Ecuador geet wied terugge. De nationale muziekstiel Pasillo is nen mengvörm van inheemse en latiense invloden. Met alle immigranten kömmen ook nieje stielen met. Andere soorten traditionele muziek zint albazo, pasacalle, fox incaico, tonada, capishca, Bomba (wiedverbreid onder Afro-Ecuadoriaanse groepen). Tecnocumbia en Rockola loat dudelik invlood van boetenof zeen. Ene van de traditionele dansen in Ecuador is Sanjuanito. Et kump oorspronkelik oet Otavalo-Imbabura en is ne oard dansmuziek vuur festivals onder Mestiezen en Inheemsen. Volgens 'n Ecuadoriaansen muzikoloog Segundo Luis Moreno wör Sanjuanito dansd duur inheemsen op San Juan Bautista's verjöardag. Tovallig völ dat tegelieke met de inheemse rituelen rond et Inti Raymi-feest.

Etten

Wat de Ecuadorianen op toafel zett hank of van woer't ze wont en wat öaren achtergrond is. De meesten volgt een standaard dreegangenmoal van soep, een riesgerecht en iets met völle proteïne, doarnoa wat noa. Dat sloett ze of met koffie.

An de kuste ett ze mear zeegerechten, zo as vis en garnoalen. Vuural ceviche is een vuurnaam gerecht. Ook ett ze doar noar verholding völle beestevleis. Traditionele gerechten zint churrasco en arroz con menestra y carne asada (ries met bonen en egrilden biefstuk), met ebakken banane der bie nöast. Vuural den lesten is een lokaal gerecht van Guayaquil. Vleisgerechten zint ontstoan oet de veeholderstradities van de Montubio.

Ceviche is een echt kustgerecht, wat al van vuur de inka's stamt. Et wördt serveerd met ebakkene bananen of ereusterden mais of stoete. West-Afrikaansen invlood is te vernemmen in de völle bananen en apennötten dee an de kuste völle egetten wordt. Rond de stad Esmeraldas ett de leu gearne encocados, sköttels met kokossaus. Langs de kuste verbouwt ze ook de meeste bananen, kakaobonen, mango en passievrucht en vangt ze de meeste garnoalen en tilapia.

Pan de yuca (jukkastoete), te vergelieken met et Braziliaanse pão de queijo, kump met "yogur persa" en geldt as ne rappe taandtoargerieje tuskenduur. 'n Oorspronk is te vinden bie de Perzische en wiedere Midden-Oosterse immigranten langs de kuste.

In de hooglanden ett ze gearne voarkensvleis, henne en cuy (kavia). Doar doot ze meesttieds groan bie (ries en mote) of earpel. Kavia etten doot vuural de inheemse gemeenskoppen. Zee zeet et as delikatesse. Wat smaak angeet dut et een betten an voarkenvleis denken.

In de Amazonestrekke is yuca (oargens anders ok wal kassave neumd) vasten prik. In disse strekke zint juust nen hoop vruchten te vinden, zo as bananen, boomdruwe en palmparzikken.