Grunnegs (Westerkertiers)

Dizze ziede kin zain worden as de Westerkertaaierse toalwiezer (Westerkertierse toalwiezer), de ziede dij t Westerkertaaierse dialekt beschrieft, môr staait binnen de Grönnegse toalwiezer om de staarke reloatsie mit t Grönnegs dudelk tou moaken.

t Westerkertierse toalgebied

---

Van no oaf aan wordt der op dizze ziede ien t Westerkertiers schreven.

t Westerkertiers wordt voak zien as n dialekt van t Grunnings, moar is eiglek zo aans dat t ok as apaarte dialektgroep zien worden kin. De typisch Grunningse tweeklanken ai, ou en ui kommen niet vör ien t Westerkertiers. Vör aander Grunningers klinkt t Westerkertiers veul Hollaandser, moar dat komt niet deur de ienvloed van t Hollaands, moar van t Fries. t Westerkertiers is den ok staark verwant an t Woldfries, dat verder noar t westen toe proat wordt.

Eén Westerkertiers bestoat niet, t bestoat weer uut vier lutsje dialekten dij't onderling goed verstoanboar bennen. Hoe verder noar t noorden toe, des te meer liekt t dialekt op t Hoogelaandsters en hoe verder noar t zuden toe, des te meer liekt t dialekt op t Fries en t Stellingwaarfs.

Schriefwieze

Over t algemeen wordt de schriefwieze van t Grunnings bruukt. Der bennen dan ook geen apaarte tekens, aksenten of kombinoatsies. Ondanks dat de Westerkertierse oa meer op de Drentse ao liekt, wordt wel oa schreven om de Grunningse regels aan te holden.

Uutsproak

t Westerkertiers het noast de aandere klanken ook n bitke n aandere uutsproak as de aandere Grunningse dialekten. Zo as al zijt, liekt de Westerkertierse oa meer op n Drentse ao. Doarnoast bennen der verscheidene Friese kenmaarken, zo as dat de i meer uutsproken wordt as e (binnen-bennen, hin-hen, grind-grend). Ok de vrij lanksoame uutsproak, de veule hoogteverschillen en de 'dikke l' kommen ien t Fries vör. Ien t zuden wordt sch- uutsproken as sk- en ien t hiele gebied wordt de g sums uutsproken as de Friese g, moar allenneg aan t begun van n woord en voak as de g volgd wordt dör n r, zo as 'grend' en 'gres'/'gras'. De Westerkertierse aa wordt niet uutsproken as ien t Grunnings (/æ/) moar meer as ien t Fries. De r valt ok niet vort zo as dat ien t Grunnings zo is aan t ènde van n klinker. De 'eu' wordt eerder oetsproken as ö. Achter de ui komt ien t Westerkertiers nog n j-klank, ien stee van n w-klank zo as ien t Grunnings.

Grammoatiek

Persoonlieke veurnoamwoorden

Nominatief	Genitief	Datief	Akkusatief
ik	mienent	mij/mie	mij/mie
doe	dienent	die	die
hij, zij, t	zijnent, hörent/harrent	hom, hör/har	hom, hör/har
wij	ozzent	os	os
joe, jem	joenent	jem	jem
zij	hörent/harrent	hör/har	hör/har

Waarkwoordvervoeging

t Westerkertiers vervoegt waarkwoorden liek as t Grunnings. De eerste persoon enkelvold kriegt niks, de tweede persoon enkelvold kriegt -st, de daarde persoon enkelvold kriegt -t en de meervoldvörms kriegen -en.

Wezen

Veurnaomwoord	OTT	OVT	VT
Ik	ben	was	heb wèst
Doe	bist	wast	hest wèst
Hij	is	was	het wèst
Wij	bennen	wazzen, wannen	hebt wèst
Joe	bennen	wazzen, wannen	hebben wèst
Zij	bennen	wazzen, wannen	hebben wèst

Woordenliest

Deur de körte ligging bie Frieslaand het t Westerkertiers ook veul kenmaarken dij aander Grunningers gôw as Fries zien. Een van dij kenmaarken is de woordschat. Hieronder stijt n liest op alfabet van Westerkertierse woorden mit doarachter t Oldambtster woord.

A

• at - dat, as, of (vb: wanneer at dat is; dij't = dij at)

B

• bei - beern, bes
• betalen - betoalen
• bij - bie
• blom - bloum
• bozzem - bözzem
• butter - botter

D

• deensdag - dìnsdag
• dèl - omdeel, doal
• dô - dou
• doags - doagelks (ien t Oldambtsters betekent 'doags' 'per dag')
• doar - woar (hij zee doar't er was - hai zee woar of er was)

E

• e - de (voak oafkört noa n veurzetsel)

F

• faan - veen, klain

G

• gien - gain
• grend - grind
• groen/gruun/gruin - gruin

H

• heit - voader
• hielendaal - hailmoal
• hoofd - heufd
• huus - hoes

I

• ien - in

J

• jem, jim - joe (datief en akkusatief, sums ok nominatief)

K

• keeuw - kin
• kiend - kind
• krekt - prezies

L

• la(a)ndskap - laandschop
• leggen - liggen
  • hij lijt - hai ligt

M

• mem - mouder, moeke
• met - mit (baaident NL: 'mee' en NL: 'met')
• de midden - t midden
• moaken - moaken
  • ik moek - ik muik
• moeten - mouten
  • ik mös - ik mos

N

• nemmen - nemen
• niet - nait
• nô - nou
• numen - nuimen

O

• oavends - soavends
• ald, old - old

P

• piek - tuut, kuken
• plak - ploats

R

• rijt, riet - rait
• rog - rôg, raai

S

• schosstien - schösstain
• speul - spel
• stien/steen - stain
• stoan - stoan
  • hij stijt/stoat - hai staait
• stuut - stoet
• sukker - suker
• Suusterveen - Surhoesterveen

T

• toe, to - tou
• tuun - toen
• twalef - twôlf/twôlven
• twee - twai

V

• vienden - vinden
• voaie - voader
• vroeger/vrogger - vrouger

W

• wiend - wind
• wieten, weten - waiten
• woertel - wöddel

Z

• zeggen - zèggen
  • hij zijt - hai zègt
• zölf - zulf

Zegswiezen

Westerkertiers	Nederlaands
Klaarkommen/kloarkommen Denkst doe doar om? Jauwor, komt kloar!	Voor elkaar/in orde komen Denk je eraan? Ja hoor, komt in orde!