Grunnegs (noar kategorie)

(döärstüürd vanaf "Grunnegs (kategorie)")

Grunnegse woorden noar kategorie oet t Grönnegse toalwiezer.

Algemain

bewark

Standerdoetdrokkens en groutnissen

bewark
Grunnegs Nederlaands
Ja/joa ja
Nee/nai nee
Moi(en)! hallo, totziens
Joe!, tjeu (VEK) totziens
Gouimörn(g)/gouimorn(g) goedemorgen
Gouidag (even) goedendag/goedemiddag
Gouienoavend goedenavond
Ain(e), gounend (mv) iemand
Wel, wol (WEV) wel
Nait/niet/nai, nich (WEV) niet
En/ìn en

Vroagwoorden

bewark
Grunnegs Nederlaands
Wel wie
Woar waar
Wen(neer) wanneer
Hou hoe
Wat wat
Woar heer waar vandaan
Woar hìn waar naartoe

Tiedsaandudens

bewark
Grunnegs Nederlaands
Vaaier uur vier uur
Haalf vaaier half vier
Tien veur vaaier tien voor vier
Tien noa vaaier tien over vier
Vörrel/kwaart veur vaaier kwart voor vier
Vörrel/kwaart noa vaaier kwart over vier
Menuut minuut
Vörrel/kertaar/kertaaier kwartier
Haalf uur half uur
Uur uur
Veurmiddag morgen/ochtend
Middag* middag (12 uur)
Noamiddag middag (na 12 uur)
Oavend avond
Naacht/nachte nacht
Midnacht nacht (12 uur)
Veurguster eergisteren
Guster(n) gisteren
Vandoag(e) vandaag
Mörn(g)/morn(g)/ander dag morgen
Overmörn(g)/overmorn(g) overmorgen
Verleden week/weke vorige week
Kommende/ander week/weke volgende week
Bie zummerdag 's zomers/in de zomer
Bie winterdag 's winters/ in de winter
Dou toen
Nou nu
Dammiet/zo dadelijk, straks
Loater later
*bie snelle oetsproak ook oetsproken as [mirg] of [mirreg]

Doagen

bewark
Grunnegs Nederlaands
Moandag/mondag maandag
Dinsdag/dingsdag dinsdag
Wonsdag/woensdag woensdag
Dunderdag donderdag
Vraaidag vrijdag
Sotterdag/Sutterdag zaterdag
Zöndag/zundag zondag

Moanden

bewark
Grunnegs Nederlaands
Jannewoari januari
Febrewoari februari
Meert maart
April april
Maai mei
Juni juni
Juli juli
Augustes augustus
Septìmber september
Oktober oktober
Novìmber november
Dezìmber december

Saaizoens

bewark
Grunnegs Nederlaands
Lìnte, veurjoar, maaitied lente/voorjaar
Zummer, zömmer zomer
Haafst, noajoar herfst, najaar
Wìnter, wienter (WEK) winter

Feestdoagen

bewark
Grunnegs Nederlaands
Nijjoar nieuwjaar
Drijkeunens driekoningen
Karnevaal carnaval
Poask(e) pasen
Hemelvoart hemelvaart
Pinkster pinksteren
Adrillen allerheiligen
Bommenberend, Achtentwintegsten Groningens ontzet
Sunt Meerten, Kip-kap-kogel Sint Maarten
Sunterkloas Sinterklaas
Kìrsttied, midwinter, joul kerstmis
Ol(d)joar oudjaar

Moaten

bewark

Moatnoamen

bewark
Grunnegs Nederlaands
Moat maat
Laandmoat oppervlaktemaat
I(e)nhold inhoud
Wicht gewicht
Laange, laangte lengte
Braidte, bredte breedte
Hoogte, höchte (VEK, WEV) hoogte
Houveulhaid hoeveelheid
Vörrel kwart (¼)
Haalve, hèlfte helft (½)
Haile, heile (WEV), huile (VEK), hele (WEK) hele (1)
Poar paar (2)
Kwartet kwartet (4)
Haalfstieg tiental (10)
Dezain dozijn (12)
Stieg twintigtal (20)
Rou 100 m²
Daaimt, juk halve hectare (5000 m²)
Bunder hectare (10.000 m²)
Moatje/moatke 100 centiliter
Liter/kan 1 liter
Spint 5 liter
Schepel 10 liter
Mut, mudde 100 liter
Po(u)nd* 500 gram
Onze* 100 gram
Kilo 1 kilogram (1000 g)

*De Pound en de Onze worden tegenswoordeg binoa nait meer broekt, môr olle mìnsken broeken t nog binoa doagelks

Verpakkens

bewark
Grunnegs Nederlaands
n Deus, deuze (VEK) een doos
n Blik(ke) een blik
n Flort, pak een pak
n Rool, role (VEK) een rol
n stôk een stuk
n Vlès, vlèze (VEK) een fles
n Puut, pude (VEK) een zak

Getallen

bewark

Bie de eerste riege getallen stoan meerdere meugelkheden. In de riegen doarnoa stait mor ain meugelkhaid. Moutst de meugelkheden uut de eerste riege toupassen op de riegen doarnoa.

Grunnegs Nederlaands
Nul nul
Ain, aine (VEK), ein (WEV), een (WEK) een
Twij, twei (WEV), twai (NVL, VEK), twèie (VEK) twee
Drij, drei (WEV), drai (NVL, VEK), drèie (VEK) drie
Vijer (HGL), vaaier, vaar(VEK), vare (VEK) vier
Vief, vieve (VEK) vijf
Zes/ses, sèze (VEK)/zös (Marnegebied) zes
Zeuven/seuven zeven
Acht, Aachte (VEK) acht
Negen negen
Tien, tiene (VEK) tien
Elven, elf elf
Twolven, twolf twaalf
Dartien(e)* dertien
Vartien(e)* veertien
Vieftien(e) vijftien
Sestien(e) zestien
Zeuventien(e) zeventien
Achttien(e) achttien
Negentien(e) negentien
Twinteg** twintig

* Oetsproken as [dattien] en [vattien]]
** Oetsproken as [twinnug]

Darteg* dertig
Varteg* veertig
Viefteg vijftig
Zesteg/sesteg zestig
Zeuventeg/seuventeg zeventig
Tachteg tachtig
Negenteg negentig
Honderd honderd

* Oetsproken as [datteg] en [vatteg]]

Twijhonderd tweehonderd
Drijhonderd driehonderd
Vaaierhonderd vierhonderd
Viefhonderd vijfhonderd
Zes-/seshonderd zeshonderd
Zeuven-/seuvenhonderd zevenhonderd
Aachthonderd achthonderd
Negenhonderd negenhonderd
Doezend duizend
een miljoen

Op raais

bewark

Verkeer

bewark
Grunnegs Nederlaands
Bie (t) pad Op de weg
Boute, breuk boete
Bred bord
Broezen snel rijden
Doenvoaren rijden onder invloed
Flikkerlicht knipperlicht
I(e)n richten van richting
Oetvoart, uutvoart afrit, uitrit
Ommelander raais lange reis
Onderweegs onderweg
Oversteek zebrapad
Paarkern parkeren
Riepe trottoir
Stopstee halte
Stremlicht stoplicht
Stroat(e) straat
Swoareghaid, kösten kosten
Tegenvoar(d)er tegenligger
Tuufken langzaam rijden
Veurrang voorrang
Voarn, rieden rijden
Voart verkeerssnelheid
Weeg, wege weg

Vervouer

bewark
Grunnegs Nederlaands
Auto auto ([Oto] gain meugelke oetsproak)
Bus autobus
Omnibus stadsbus/streekbus
Aachterkoar(e), aanhonger aanhanger
Plof(fiets), plovvert, knallert brommer
Woonwoagen, karavan caravan
Bolwoagen, tilwoagen vrachtwagen
Foajeton onoverdekt rijtuig
Rad, fiets(e) fiets
Vlaigmesien, vlaigtuug vliegtuig
Toeristenbus touristcar
Train trein
Ziedkoar zijspan

Om weeg vroagen

bewark
Grunnegs Nederlaands
Dij kaant oet die kant op
Liekoet/liekuut rechtdoor
Rìchts(ôf) rechts(af)
Links(ôf) links
Omgoan terug gaan/rijden
Oet stad, dörp de stad, het dorp uit
Bie revier laangs langs de rivier
Tot de stremlichten tou tot aan de stoplichten

Ien train

bewark
Grunnegs Nederlaands
Voar(d)er bestuurder, machinist
Kondukteur conducteur
Verbatshok loket
Dagkoart dagkaart
Ôfstimpeln afstempelen
Stimpelmesien stempelautomaat
Noar Stad tou naar de stad Groningen
Zetstee, stee zitplaats
Ôfraais vertrek
Aankommen aankomst
Stasjon station
I(e)ngaang ingang
Oetgaang uitgang
Manluu-/herengemak herentoilet
Vraauwluugemak* damestoilet
Pafken roken
Neudoetgaang nooduitgang
Toulèg toeslag
Reserveerd gereserveerd
*ook vruiluugemak of vraauwliegemak

Toerisme en rekrioatsie

bewark

Ien n stad of dörp

bewark
Grunnegs Nederlaands
Akwoariom Aquarium
Bioskoop bioscoop
Börg/ borg borg
Daaier(n)-/darentoen(e) dierentuin
Domkìrk kathedraal
Graft gracht
Hotel hotel
Kavvee café
Kestail, slöt kasteel
Kìrk(e), kèrk(e) kerk
Klooster, klouster klooster
Looproete wandelroute
Maar(k)tploats marktplein
Meul molen
Monumìnt monument
Muzijom, muzeum Museum
Oldstad Oude binnenstad
Paark park
Paarkgeroazie parkeergarage
Roadhoes, stadhoes gemeente-/stadhuis
Ristoraant restaurant
Stadmidden binnenstad
Stadswaal/-muur/-mure/-maauwer stadsmuur
Stee-en-stoetje bed-and-breakfast
Tejoater theater, schouwburg
Toren/ toeren toren
Vesten vesting
Winkelstroat(e) Winkelstraat
Zainsweerdegheden bezienswaardigheden
Zìntrum centrum

Ien börgen, kìrken, enz.

bewark
Grunnegs Nederlaands
keunenklek koninklijk
heertogelk hertogelijk
groavelk grafelijk
bisskoppelk/bisschoppelk bisschoppelijk
jonkersk adelijk
börg borg (landhuis, kasteeltje)
stainhoes steenhuis
ridderzoal ridderzaal
ontvangenszoal ontvangstzaal
middenzoal centrale zaal
vangenshol kerker
keuk(en) keuken
schat-/skathoes veehuis
börgtoen kasteeltuin
(midden)schip middenschip
koor koor
ziedschip zijschip
kop, absis absis
vèlven gewelf
aalter altaar
benedikter benedictijnen
sistersjenser cisterciënzers
dominiker dominicanen
fransisker franciscanen
jezuwieten jezuïeten
kruusheren kruisheren
veurhistorisch prehistorisch
romoans romaans
Oldfrais Oud-Fries, romano-gotisch
gotisch gotisch
middelaiws/-eeuws/-eiws/-aivs middeleeuws
Reums romeins
renaissance renaissance
barok barok
rokoko rococo
klassisistisch classicistisch
nijmoods modern

Aan zee

bewark
Grunnegs Nederlaands
Badstraand toegankelijk strand
Tougang veur geefs gratis toegankelijk
Swimmen verboden verboden te zwemmen
Badklaaider, badkrös zwemkleding
Lochtbèrre luchtbed
Badpool badmuts
Haanddouk handdoek
Does(k) douche
Eb(be) eb
Boar(e) golf (kleine)
Wag(e) golf (groot)
Knizzenstraand kiezelstrand
Kwaal/kwale kwal
Schulp schelp
Vloud, vlod vloed
Wi(e)ndschaarm windscherm

Doagelkse dingen

bewark

Kleuren

bewark
Biewoord Bievougleks noamwoord Nederlaands
Rood rooie rood
Geel gele geel
Blaauw blaauwe blauw
Gruin gruine groen
Oraanje oraanje oranje
Paars, sangen paarse, sangen paars
Rôs rôze roze
Gries grieze grijs
Swaart swaade zwart
Broen broene bruin
Wit widde wit

Femilie

bewark
Grunnegs Nederlaands
Femilie familie
Voa(der), pa(bbe) vader
Mou(der), ma, moe(ke), mem(me) moeder
O(a)lluu, olders ouders
Popke, pupke, poppie, potje baby
Wazzene volwassene
Haalfwazzene jongvolwassene (17-21)
Zeun zoon
Döchter dochter
Kinder, l(e)utjen, grommen kinderen
Bruier, bruur (WEK) broer
Zuster zus
Gezwister broers en zussen
Taan(te) tante
Om(pie)/Om(ke) oom
Neef/nevve neef
Nicht(e) nicht
Opa, poake opa
Opoe, bepke oma

t Weer

bewark
Grunnegs Nederlaands
Weerlucht, weerlicht bliksem
Grommel, donder donder
Deu, dij, dui dooi
Gladdeghaid, gladte gladheid
Hoagel hagel
Hette(ns) hitte
Hoogdrokgebied hoogedrukgebied
Klimoat klimaat
Daipdrokgebied lagedrukgebied
Lochtdrok luchtdruk
Dook mist
Miegel motregen
Ôfbuien opklaring
Giesper, swaalke regenbui
Gobbe zware regenbui
Snidder lichte regenbui
Dikke/duustere locht regenwolken
Twijlichteg schemerig
Twijbrek, graauwlicht schemering
Stoeverij stuifwind
Omstelleg veranderlijk
Vôrst vorst
Pluuster onstuimig weer
Tegenweer slecht weer
Wind, wiend wind
Poest zachte wind
Störm harde wind/ storm
Ies ijs
Iesel ijzel

Eterij en drinkerij

bewark

Gruinte en fruit

bewark
Grunnegs Nederlaands
Tovvel, eerdappel aardappel
Eerdjebeern, eerdjebaai aardbei
Aprikoos abrikoos
(Re)bait biet
Blo(u)menkool bloemkool
Aard(e), aarft(e) erwt
Appel, abbel appel
Görk(e) augurken
Benoan(e) bananen
Boeskool witte kool
Mous boerenkool
Zitroen, Sitroun citroen
Droef, doeve druif
Himbaai, Himbeern framboos
Kaars, kaarze kers
Steekruif koolraap
Siepel ui
Persille Peterselie
Praai prei
Peer, pere peer
Rebaarbe rabarber
Redies radijs
Spinoazje spinazie
Woalse boon paardenboon, tuinboon
Worrel wortel
Paarzek perzik
Temoat tomaat
Sloat sla
Appelsien(e) sinaasappel

Vlaisk en visk

bewark
Grunnegs Nederlaands
Vlaais(k)woarn vleeswaren
Schink(e), skink(e) ham
Hìn, tuut kip/haan
Met gehakt varkensvlees
Gehak gehakt
Noagelholt rookvlees
Taauwkevlais rollade
Metwôrst droge worst
Ozzen-/oksensteert ossenstaart
Heern haring
Tuunvisk tonijn
Dörsk(e) kabeljauw
Laks, Solm zalm
Meun voorn
Vlunder bot
Mekrail makreel
Vorelle forel
Oal paling
Zeeblèr tong
Genoat garnaal
Mözzel mossel
Kraab krab

Dessèrs

bewark

gerechten woar n (G) bie staait, binnen typisch Grunnegs

Grunnegs Nederlaands
Brij pap
Zoepenbrij karnemelkse pap
Krentjebrij watergruwel
Krudoorntjesbrij kruisbessenmoes (G)
Ies ijs
Boerenjong ijs met brandewijn en rozijnen (G)
Boerenwicht ijs brandewijn en perzikken (G)
Keze, kees kaas

Overg eterij

bewark
Grunnegs Nederlaands
Povvert poffert (G)
Spekdikken spekkendikken (G)
Grunneger kouk Groninger koek (G)
Haardstoed(e) hardebrood (G)
Stoed(e) brood
Homstôk snee brood
Knep(pe) broodkapje
Brood roggebrood (G)
Schoten langwerpige kadetjes (G)
Mollebonen geroosterde paardenbonen (G)
Ruirom papachtig boekweit gerecht (G)
Rolkes, rollechies nieuwjaarsrolletjes (G)
Knipselbonen slabonen (G)
Kruden kruiden
Kouk(e) koek
Eulie, eulje olie
Mosterd, stip mosterd
Room, flödde room
Souske doppinda
Siepeltjevlais haché
Sukkeloa chocolade
Snert erwtensoep
Slik, baaltje snoep
Sokker, suker suiker
Tusselwaiten maïs
Waaite tarwe
Raai, rogge rogge
Zolt zout
Bonte klont, stopvaarve stamppot bruine bonen
Botter, butter boter
Edik(ke) azijn
Aai ei
Mangel, mantel amandel

Drinkerij

bewark
Grunnegs Nederlaands
Kovvie, kavvee koffie
Joegel te slappe koffie
Bier bier
Klok(je), zeupke borrel, alcoholische drank
Mèlk melk
Zoepen karnemelk
Mineroalwoater mineraalwater
Wien wijn
Vruchtsap vruchtensap
Tee thee
Vrisdraank frisdrank
Jannever jenever
Fladderak citroenjenever (G)
Hait bier stevig bier (G)
Hoagel en dunder brandewijn met anijs (G)
Boerenjong brandewijn met rozijnen (G)
Boerenwicht brandewijn met perzikken (G)

Daaier

bewark

Hoesdaaiern

bewark
Grunnegs Nederlaands
Kat, kadde kat
Hond/hound, dog hond

Visken en aander woaterdaaier

bewark
Grunnegs Nederlaands
Heern haring
Tuunvisk tonijn
Dörsk(e) kabeljauw
Solm zalm
Meun voorn
Vlunder bot
Mekrail makreel
Vorelle forel
Oal paling
Zeeblèr tong
Genoat garnaal
Mözzel mossel
Kraab krab