Grunnegs (zegswiezen)

Veul Grunnegse zegswiezen wieken ôf van dijent ien t Nederlaands. Ook n hail ìnde wieken ôf van t Leegsaksisch, woardeur de maiste zegswiezen typisch Grunnegs binnen. Ien t Grunnegs Nederlaands worden dizze zegswiezen sums letterlieks vertoald, woardeur der wel ais misverstanden ontstoan. Hieronder stoan n aantel van dizze zegswiezen. As der ien t veurbeeld A en B staait, betaikent dit nait twij verschaaidene meugelkheden, môr n dialoog tuzzen persoon A en persoon B.

Aaldoagse zegswiezen bewark

Dit binnen zegswiezen dij ien gewone, aaldoagse zinnen veurkommen. Hierbie mouten joe veuraal denken aan dailen van zinnen. Veur oetdrokkens dij aigelks op zokzulf al n zin binnen, mouten joe ien t vòlgende heufdstok kieken.

Grunnegs Betaikenis Veurbeeld
Aan bod wezen Aan de beurt zijn Ik was aan twijde aan bod om te proaten.
Aan d'laai hebben/kriegen/brengen Iets (nog) moeten betalen/ Op de (schuld)rekening zetten Kastelain wol mie niks meer geven, omreden ik al genog aan d'laai haar
Aargens de haand noa stoan hebben Ergens handig/goed in zijn Mien handen stoan mie nait noar vaarven.
Aargens deur joagen (1) Er doorheen halen Om koren te winnen mozzen wie vrouger (mit) swoagen der deur joagen
Aargens deur joagen (2) Ergens doorheen racen Mit n fietse deur n menegte
Aargens deur joagen (3) Snel op maken/uitgeven Hai het aal zien gèld der deur hìn joagd mit riestern
Aargens flaauw van wezen Ergens genoeg van hebben Ik wordt flaauw van dien gezoes
Aargens mit hìn goan Om een reden je laten onderzoeken door een arts Dat gehoust most echt mit hìn goan, dat is nait gezond zo ast doe dat hest.
Aargens n hap en n snap van ôf waiten Ergens slecht een klein beetje van weten Mien ma wait n hap en n snap van komputers
Aargens om tou Ergens omheen Wie rieden om kìrk tou
Aargens op verdocht wezen Ergens aan denken, iets in het achterhoofd houden (lijkt op "Denk der goud om!") Dij kirrel het joe doudestieds ook verneuk, wees der wel even op verdocht!
Aargens ain fok van vertrekken Ergens geen emoties om hebben/tonen Dou zien pa doodkommen was vertrok er der gain van
Aargens hom/zok touholden Zich ergens bevinden/Zich begeven binnen een bepaalde ruimte/klein gebied Ik vroag mie ôf woar mien dochter heur/zok touholdt.
Aargens van op aan kinnen Ergens op kunnen vertrouwen, ergens van uit kunnen gaan Ik zel die wel beschaarmen, doar kinst van op aan!
Aargens verlet van hebben Iets nodig zijn (zie ook: verlet) Ik heb gain verlet van dien gezoes
Aargens wat mit neudeg wezen Ergens iets mee te maken hebben Niks mit neudeg, doe dust gewoon wat ik zèg.
Aargens wat doun/mouten Ergens iets te zoeken hebben Bist deur t ies zakt? Wat most doe doar den ook op?
Aargens wat tegen zèggen Iets (be)noemen Dij plant doar zeden wie vrouger aaltied "tudeltoantjes" tegen.

(voak wordt t grapje moakt van "Wat zèggen joe hier op t Hogelaand tegen n misvörk?", "Niks, hai proat ja ook nait tegen mie om.")

Aargens wies mit wezen Ergens blij mee zijn/iets koesteren Ik bin hail wies mit dien kado
Aigenste wezen Overeenkomen, hetzelfde zijn Os pa en opa heur noam binnen aigenst.
Aine aankommen Iemand aanraken Kom mie nait aan! Hest smerege handen.
Aine onder t mous stoppen De baas spelen over iemand Most ophoalen mien zeun onder t mous te stoppen!
Aine verneuken Iemand bedriegen/oplichten Ik kin t hail bèst mit die vinden, môr most mie nait verneuken!
Aine wachten mit linker haand Alvast beginnen met eten t Spiet mie, mor wie binnen hebben joe mit linker haand wacht.
Aine wat begroten (1) Iets te duur vinden Dij boksem van 100 uro begroot mie.
Aine wat begroten (2) Medelijden hebben met/spijt hebben van/voor (en: to be sorry (for) ...) Dat wicht dij weer ien t zaikenhoes ligt begroot mie slim.
Aine wat gewoon wezen Iets gewend zijn Ik bin t gewoon dat luu mie voak aankieken.
Aine wat toulieken Denken dat iets zo is (zie ook: Tou lieken Dat liekt mie gain Grönneger tou.
Aine veur de gugel holden Iemand voor de gek houden Hest schoulmeester weer veur de gugel had?
Ales aine tou handen oetvalen Alles gaat mis Sunt mien schaaiden is ales mie tou handen oetvalen.
Aan de gang wezen Bezig zijn Hai is haile week aan de gang wèst om de boudel veur mekoar te kriegen.
t Bekeken hebben Ergens lang genoeg (mee bezig) geweest zijn en weg willen Ik bin zit nou al twij doagen te wachten, ik heb t wel bekeken
Bekeken wezen Mislukt, te laat zijn Lôt môr zitten, t is al bekeken. Tied is al om.
Bie de diek Op het Hoogeland Bie de diek het man ôf en tou wotteroverlast
Bie hoes zitten/wezen Thuis zitten (wegens werkloosheid of ziekte) Hai zit al twij joar bie hoes mit n oetkeren
Bie {{naam}} zienent/heurent Bij {{naam}}'s huis/bedrijf Ik waark bie Wubs zienent en wie goan vanoavend noar Kloas zienent veur n feestje.
Bie zummerdag/winterdag 's Zomers/'s winters Bie winterdag stoken wie aaltied holt ien de heerd.
Bainen weer onder t lief hebben Weer op de benen zijn (bv. na ziekte) Noa heur operoatsie het zai de bainen nog aaltied nait hailmoal weer onder t lief stoan.
Boeskool eten hebben Chagrijnig zijn Zai het dunkt mie boeskool eten, zai kiekt ja zo kwoad.
Bokkeproek op hebben Chagrijnig zijn Zai het dunkt mie de bokkeproek op, zai kiekt ja zo kwoad.
n Bril op hebben Een bril hebben/ Een bril dragen Dat is dij man mit dij bril op. Normoal heb ik ook n bril op.
Dat wol'k mòr zèggen Dat bedoel ik A: Haarst wel geliek, t is n schrikkeljoar. B: Dat wol k mòr zèggen.
De boudel op leeg/n rieg hebben De boel onder controle hebben/alles weer op de rails hebben Noa dij laange zaikte het er de boudel ienmiddels weer op leeg
De doppen moal/even n zetje dichtdoun Even gaan slapen Du de doppen moar even zetje dicht, den hest dammiet weer wat meer energie.
De görde/gört goar hebben Fig: De poppen aan het dansen hebben Dou zai mekoar weer zaggen haren wie de görde goar
De ìndjes aan mekoar knopen Iets onder de knie krijgen/iets begrijpen k Heb t vief keer oetlègd, moar hai kin de ìndjes moar nait aan mekoar knopen.
Denk der goud om! Als je dat maar weet/onthoudt! (lijkt op "Aargens verdocht op wezen") Hai het t om maans had, ik nait, denk der goud om!
Denk der om! Potverdorie! {n Kind zit te strunen ien de slikbak} Mouder: "Öh, denk der om!"
t Der aan tou hebben Er klaar voor zijn, er aan toe komen Ik zol waske veur die doun, môr k heb t der nog nait aan tou had.
Der heer goan Er aan toe gaan t Gong der vrouger veul minder heer as nou

Hou gaait t der heer? (NL: Hoe gaat het er mee?)

Gaait t der heer? (NL: Is het al begonnen?)

Dik doun Belangrijk/decadent doen Mien noaber dut aaltied hail dik over zien woagens.
en dat/wat aal (nait). en weet ik wat allemaal. Hai wol n auto hebben en n hoes en n hond en dat aal.
en doar gaait t hìn/hen en toen begon het/dan begint het/daar gaat ie dan (Duuts: und dann geht es loss) 1. Student het sìnten ien buuts, koamer ien stad en doar gaait t hìn. Laank leven de lol.

2. Mien vraauw zee: "t Potje begunt vot te schraaien, let mòr op." En dou begon er te jeuzeln. "Kiek," zee ze, "doar gaait t hìn"

Dood op wezen Hartstikke moe zijn k Bin dood op, noa t 50 km fietsen
...{{waarkwoord}} er (sums wordt de r nait oetsproken) ...{{werkwoord}} ie Dat het er al zain.
Goud wies wezen Goed bij je hoofd Bist nait goud wies? Gaaist toch nait mit stainen goeien!
Hai hai Tsjonge Hai hai, wat ja weer n drokte!
Haiten van Heten Mien moe hait van Antje.
Heksen kinnen Alles te gelijk kunnen in een zeer korte tijd Rusteg! Ik kin nait heksen!
t Helpen kinnen Er iets aan kunnen doen Ik kin t nait helpen hai die verneukt het
Hier op aan! Hier komen!/Geef op! Hier op aan mit dat gèld! Ik heb t eerlieks wonnen.
Hom maans had hebben Het gedaan hebben/de schuld hebben Mien bloumvoas is stukkend en ik wait dunkt mie wel, wel of t hom maans had het.
Hou dat? Hoezo?/Waardoor komt dat? A: Os pa ligt ien t zaikenhoes. B: Hou dat den?
Hou wordt t? Hoe gaat het? Moi, hou wordt t mit die?
In/ien d'zin schaiten Te binnen schieten t Schut mie ien ains te binnen!
Is t nait zo? Niet waar? Hai het die guster zain, is t nait zo?
Kerel/kirrel lood! Uitroep na een zware lichamelijke inspanning Kerel lood, wat was dat n ìnde sjaauwen!
Kiek es/ains Alstublieft Kiek es, joen bestelling.
Kört van kop wezen Snel aangebrand (chagrijnig) zijn Man zègt dat boeren aaltied kört van kop binnen.
Laang/-k zo ... nait Lang niet zo ... t Is hier laank zo drok nait
Liek wezen Quitte staan Ik heb die betoald, nou stoan wie liek.
Mankeert die wat aan de ...? Heb je last van je ...? Ik zee van "nee"! Mankeert die toch niks aan de oren?
Minder wezen Niet al te best zijn A: Ik krieg gain vakansiegèld. B: Oh, dat is minder!
Mit aine kinnen Met iemand kunnen opschieten/ iemand mogen Ik kin hail goud mit hom, mòr mit zien bruier kin ik hailemoal nait goud.
Mit nander ien ain schip kommen Tot overeenstemming komen Op dat onderwaarp konden wie nait mit nander ien ain schip kommen
Mìns(k) en kinder! Sodeju! Mìns en kinder wat n boudel ja.
Moin dokter! Uitroep na enorme verbazing, vergelijkbaar met "Jezus Christus!" Moin dokter! Wat is dij vraauw ja dik worden.
..., moust/most (op) rekenen Ga maar uit van ... Dij dief is vlucht, most rekenen.

A: Het hai dat om maans had? B: Doar moust wel op rekenen!

Nait (goud) te pas wezen Niet geestelijk gezond zijn Bier mit ranja der deurhìn? Bist nait goud te pas, jong.
Niks doun Niet uitmaken/erg zijn t Dut niks of ik nou wel of gain kovvie krieg.
Och goa toch weg! Dat meen je niet! (Am. En.: "No kidding!") A: Mien zuster het n drijling kregen. B: Och, goa toch weg! Drije?!
Omdeel Naar beneden Mien klevaaier veul van t dak om deel.
Onder de pannen wezen Iets te doen hebben Wie binnen t haile weekìnde onder de pannen mit drij verjoardoagen.
... ook nog mòr ... ook alweer Wel was dat ook nog mòr, dij dat zee? Was dat nait Dina?
Op hoes/huus aan Naar huis gaan Is t al zo loat? Ik mout neudeg op hoes aan!
Op stee wezen/kommen In orde zijn/komen Moak die gain zörgen, t komt aal op stee!
Op zeer kommen Fig: Een gevoelige snaar raken (zowel qua woede als verdriet) Proaten over zien overleden vraauw komt hom op zeer
Overgoan om Niet doorgaan vanwege t Kost mòr ain uro, dus doar huift t nait om over te goan
Piep oet/uut hebben Hartstikke moe zijn (zo moe dat je in slaap valt, niet verwarren met "de pijp uit zijn") Zai het de piep uut, noa t 50 km fietsen
Pier en Pol Jut en Juul Most dij baaide olskes ains zitten zain. t Binnen net Pier en Pol!
Potverdikke! Potverdorie! Potverdikke! Het er t toch doan.
Schelden kriegen Op de kop krijgen (als je iets fouts hebt gedaan) Ik heb schelden had van mien noaber omdat ik n baal deur zien roet schopt haar.
Sloap hebben Moe zijn Hai hai, wat heb ik n sloap, ik bin al vanòf 4 uur vanmörn ien de bainen.
Sloap oet hebben Niet meer moe zijn (meestal na lang te hebben geslapen) Maiste luu hebben sloap oet noa 8 uur op bèrre legen te hebben
Te pas kommen Gelegen komen Kommen wie te pas of zellen wie mörn even weerkommen?
Tegen aine omproaten Terugspreken/ reageren Ik wil datst doe tegen mie omproatst as ik die wat vroag.
tot/tou ... oet uit ... Zai hebben n plaank tou schut oet
tot ... moal tou ... keer Ik heb t nou al tot drij moal tou zègd.
Tou/ta nou toch es! Schiet toch eens op! (ook in de zin van: "Waarom werkt dit (apparaat o.i.d.) niet?!") Hè, ta nou toch es kirrel! Zitst doar môr haile dag niks te doun.
van t joar dit jaar Wie hebben kolle winter van t joar.
... vanzulf uiteraard ... Woater is nat vanzulf
Warrimpel/Warrachteg Zowaar, potverdorie Warrimpel, t gebeurde liek as da'k zegd haar!
Wat aan kaant hebben/aan zien hebben Iets hebben opgeruimd t Was hier n zootje, môr ik haar de boudel al gaauw weer aan kaant.
Wat aargens om doun Iets met opzet doen Hai dut t der om, want hai wait dat ik doar nait tegen kin.
Wat achter de koezen hebben Iets op hebben (voedsel) Toun er op t diner kwam, haar er al n plak stoet achter de koezen.
Wat lieden maggen Iets mooi vinden staan (kleding, interieur, etc.) Dit behang mag ik nait lieden.
Wat mit aal aine zien keuren doun Iets met volle overgave doen Ik heb mit aal mien keuren perbaaierd om t nog op tied kloar te kriegen.
Wat nait oet de bainen snieden kinnen Iets niet kunnen veroorloven (qua geld) Ik kin n nije keuken nou nait oet de bainen snieden
Wat om de kont trekken Iets aan doen (kledingstuk) Dij olle plunnen trek ik nait om de kont!
Wat om t hoes stoan hebben Iets bij huis hebben staan Bie dij mìnzen staait aaltieds n haile dikke woagen om t hoes.
Wat veur geefs (1) Iets gratis Dit boukje kriegen joe veur geefs.
Wat veur geefs (2) Iets voor niets De regels binnen der nait veur geefs.
Wat veur ogen hebben Iets beogen, een bepaald doel hebben Zie hebben ien politiek aaltieds zo veul veur ogen, mòr der komt aingoal niks van.
Weerdoun teruggeven Dou mie dat gèld even weer watst doe van mie laind hest.
Weerom goan Terug gaan Dat is mie te link, ik gai weer om.
Wel zee dat? Hoe kom je daar bij? Heb ik hom verneukt? Wel zee dat?!
t Winnen Winnen Hai het t wonnen.
Zuver ... wezen Exact lijken op ... Doe bist zuver dien moe dou zai nog jong was!

Oetdrokkens bewark

t Gaait hier veuraal om figuurliekse zinnen en zegswiezen dij op zokzulf n zin vörmen.

  • Ain stain kin gain mostert moalen - Je kunt meer met z'n tweeën dan alleen
  • Aine kin boeren, aander nait - Je hebt het of je hebt het niet
  • Der binnen wel ais grotere schepen vergoan - Het had erger gekund
  • Der komt n schip mit zoere appel aan - Er staat weer iets slechts te gebeuren
  • Dij (wel) ien t schip zit, mout voaren - Als je ergens aan begint, moet je het afmaken
  • Haalf put, haalf regenwotter - Fig: Geen vis, geen vlees.
  • Hest ien t mous lopen? - Fig: Heb je een klap van de molenwiek gehad?
  • Kon minder - Goed!
  • Nou brekt mie de klomp. - Fig: Nou, schiet mij maar lek.
  • Nuig joe nait! - Tast toe!
  • Om toch! - Daarom! (Nietszeggend antwoord na een vraag met "waarom")
  • Verkopen aan t woaterschop - In de sloot gooien (bv. "Mo'k die verkopen aan t woaterschop?!")

Verstaarkens bewark

  • Liek wit
  • Pik zwaart
  • Glìneg/kokend hait
  • Stain kold
  • Schietens benaauwd
  • Oerend haard
  • Ieleg/schieterg klain
  • Schier vet
  • Aibels goud, schier
  • Ìnelk laanksoam
  • Slim nuver

Vergeliekens bewark

Grunnegs Betaikenen (nl)
t Gaait as n lopend vuurtje deur loug en laand Het gaat heel goed
Hai is zo smui as n puut wörrels Hij is zo stijf als een plank (gr: n stieve bukken)
Hai is zo dom as n kou, okse, t achterìnd van n kou Hij is zo dom als een ezel
t Smoakt as n oal wief onder de aarms Het smaakt vies
t Is zo glìn as n n ekkel, oal Het is spekglad
Hai het n kop as n hakblok Hij geeft niet snel toe
Der oet zain as n koater ien meertmoand Er opgedoft uitzien