Grunnegs (noar kategorie)

Grunnegse woorden noar kategorie oet t Grönnegse toalwiezer.

Algemain

Standerdoetdrokkens en groutnissen

Grunnegs	Nederlaands
Ja/joa	ja
Nee/nai	nee
Moi(en)!	hallo, totziens
Joe!, tjeu (VEK)	totziens
Gouimörn(g)/gouimorn(g)	goedemorgen
Gouidag (even)	goedendag/goedemiddag
Gouienoavend	goedenavond
Ain(e), gounend (mv)	iemand
Wel, wol (WEV)	wel
Nait/niet/nai, nich (WEV)	niet
En/ìn	en

Vroagwoorden

Grunnegs	Nederlaands
Wel	wie
Woar	waar
Wen(neer)	wanneer
Hou	hoe
Wat	wat
Woar heer	waar vandaan
Woar hìn	waar naartoe

Tied

Tiedsaandudens

Grunnegs	Nederlaands
Vaaier uur	vier uur
Haalf vaaier	half vier
Tien veur vaaier	tien voor vier
Tien noa vaaier	tien over vier
Vörrel/kwaart veur vaaier	kwart voor vier
Vörrel/kwaart noa vaaier	kwart over vier
Menuut	minuut
Vörrel/kertaar/kertaaier	kwartier
Haalf uur	half uur
Uur	uur
Veurmiddag	morgen/ochtend
Middag*	middag (12 uur)
Noamiddag	middag (na 12 uur)
Oavend	avond
Naacht/nachte	nacht
Midnacht	nacht (12 uur)
Veurguster	eergisteren
Guster(n)	gisteren
Vandoag(e)	vandaag
Mörn(g)/morn(g)/ander dag	morgen
Overmörn(g)/overmorn(g)	overmorgen
Verleden week/weke	vorige week
Kommende/ander week/weke	volgende week
Bie zummerdag	's zomers/in de zomer
Bie winterdag	's winters/ in de winter
Dou	toen
Nou	nu
Dammiet/zo	dadelijk, straks
Loater	later

*bie snelle oetsproak ook oetsproken as [mirg] of [mirreg]

Doagen

Grunnegs	Nederlaands
Moandag/mondag	maandag
Dinsdag/dingsdag	dinsdag
Wonsdag/woensdag	woensdag
Dunderdag	donderdag
Vraaidag	vrijdag
Sotterdag/Sutterdag	zaterdag
Zöndag/zundag	zondag

Moanden

Grunnegs	Nederlaands
Jannewoari	januari
Febrewoari	februari
Meert	maart
April	april
Maai	mei
Juni	juni
Juli	juli
Augustes	augustus
Septìmber	september
Oktober	oktober
Novìmber	november
Dezìmber	december

Saaizoens

Grunnegs	Nederlaands
Lìnte, veurjoar, maaitied	lente/voorjaar
Zummer, zömmer	zomer
Haafst, noajoar	herfst, najaar
Wìnter, wienter (WEK)	winter

Feestdoagen

Grunnegs	Nederlaands
Nijjoar	nieuwjaar
Drijkeunens	driekoningen
Karnevaal	carnaval
Poask(e)	pasen
Hemelvoart	hemelvaart
Pinkster	pinksteren
Adrillen	allerheiligen
Bommenberend, Achtentwintegsten	Groningens ontzet
Sunt Meerten, Kip-kap-kogel	Sint Maarten
Sunterkloas	Sinterklaas
Kìrsttied, midwinter, joul	kerstmis
Ol(d)joar	oudjaar

Moaten

Moatnoamen

Grunnegs	Nederlaands
Moat	maat
Laandmoat	oppervlaktemaat
I(e)nhold	inhoud
Wicht	gewicht
Laange, laangte	lengte
Braidte, bredte	breedte
Hoogte, höchte (VEK, WEV)	hoogte
Houveulhaid	hoeveelheid
Vörrel	kwart (¼)
Haalve, hèlfte	helft (½)
Haile, heile (WEV), huile (VEK), hele (WEK)	hele (1)
Poar	paar (2)
Kwartet	kwartet (4)
Haalfstieg	tiental (10)
Dezain	dozijn (12)
Stieg	twintigtal (20)
Rou	100 m²
Daaimt, juk	halve hectare (5000 m²)
Bunder	hectare (10.000 m²)
Moatje/moatke	100 centiliter
Liter/kan	1 liter
Spint	5 liter
Schepel	10 liter
Mut, mudde	100 liter
Po(u)nd*	500 gram
Onze*	100 gram
Kilo	1 kilogram (1000 g)

*De Pound en de Onze worden tegenswoordeg binoa nait meer broekt, môr olle mìnsken broeken t nog binoa doagelks

Verpakkens

Grunnegs	Nederlaands
n Deus, deuze (VEK)	een doos
n Blik(ke)	een blik
n Flort, pak	een pak
n Rool, role (VEK)	een rol
n stôk	een stuk
n Vlès, vlèze (VEK)	een fles
n Puut, pude (VEK)	een zak

Getallen

Bie de eerste riege getallen stoan meerdere meugelkheden. In de riegen doarnoa stait mor ain meugelkhaid. Moutst de meugelkheden uut de eerste riege toupassen op de riegen doarnoa.

Grunnegs	Nederlaands
Nul	nul
Ain, aine (VEK), ein (WEV), een (WEK)	een
Twij, twei (WEV), twai (NVL, VEK), twèie (VEK)	twee
Drij, drei (WEV), drai (NVL, VEK), drèie (VEK)	drie
Vijer (HGL), vaaier, vaar(VEK), vare (VEK)	vier
Vief, vieve (VEK)	vijf
Zes/ses, sèze (VEK)/zös (Marnegebied)	zes
Zeuven/seuven	zeven
Acht, Aachte (VEK)	acht
Negen	negen
Tien, tiene (VEK)	tien

Elven, elf	elf
Twolven, twolf	twaalf
Dartien(e)*	dertien
Vartien(e)*	veertien
Vieftien(e)	vijftien
Sestien(e)	zestien
Zeuventien(e)	zeventien
Achttien(e)	achttien
Negentien(e)	negentien
Twinteg**	twintig

* Oetsproken as [dattien] en [vattien]]
** Oetsproken as [twinnug]

Darteg*	dertig
Varteg*	veertig
Viefteg	vijftig
Zesteg/sesteg	zestig
Zeuventeg/seuventeg	zeventig
Tachteg	tachtig
Negenteg	negentig
Honderd	honderd

* Oetsproken as [datteg] en [vatteg]]

Twijhonderd	tweehonderd
Drijhonderd	driehonderd
Vaaierhonderd	vierhonderd
Viefhonderd	vijfhonderd
Zes-/seshonderd	zeshonderd
Zeuven-/seuvenhonderd	zevenhonderd
Aachthonderd	achthonderd
Negenhonderd	negenhonderd
Doezend	duizend
een miljoen

Op raais

Verkeer

Grunnegs	Nederlaands
Bie (t) pad	Op de weg
Boute, breuk	boete
Bred	bord
Broezen	snel rijden
Doenvoaren	rijden onder invloed
Flikkerlicht	knipperlicht
I(e)n richten van	richting
Oetvoart, uutvoart	afrit, uitrit
Ommelander raais	lange reis
Onderweegs	onderweg
Oversteek	zebrapad
Paarkern	parkeren
Riepe	trottoir
Stopstee	halte
Stremlicht	stoplicht
Stroat(e)	straat
Swoareghaid, kösten	kosten
Tegenvoar(d)er	tegenligger
Tuufken	langzaam rijden
Veurrang	voorrang
Voarn, rieden	rijden
Voart	verkeerssnelheid
Weeg, wege	weg

Vervouer

Grunnegs	Nederlaands
Auto	auto ([Oto] gain meugelke oetsproak)
Bus	autobus
Omnibus	stadsbus/streekbus
Aachterkoar(e), aanhonger	aanhanger
Plof(fiets), plovvert, knallert	brommer
Woonwoagen, karavan	caravan
Bolwoagen, tilwoagen	vrachtwagen
Foajeton	onoverdekt rijtuig
Rad, fiets(e)	fiets
Vlaigmesien, vlaigtuug	vliegtuig
Toeristenbus	touristcar
Train	trein
Ziedkoar	zijspan

Om weeg vroagen

Grunnegs	Nederlaands
Dij kaant oet	die kant op
Liekoet/liekuut	rechtdoor
Rìchts(ôf)	rechts(af)
Links(ôf)	links
Omgoan	terug gaan/rijden
Oet stad, dörp	de stad, het dorp uit
Bie revier laangs	langs de rivier
Tot de stremlichten tou	tot aan de stoplichten

Ien train

Grunnegs	Nederlaands
Voar(d)er	bestuurder, machinist
Kondukteur	conducteur
Verbatshok	loket
Dagkoart	dagkaart
Ôfstimpeln	afstempelen
Stimpelmesien	stempelautomaat
Noar Stad tou	naar de stad Groningen
Zetstee, stee	zitplaats
Ôfraais	vertrek
Aankommen	aankomst
Stasjon	station
I(e)ngaang	ingang
Oetgaang	uitgang
Manluu-/herengemak	herentoilet
Vraauwluugemak*	damestoilet
Pafken	roken
Neudoetgaang	nooduitgang
Toulèg	toeslag
Reserveerd	gereserveerd

*ook vruiluugemak of vraauwliegemak

Toerisme en rekrioatsie

Ien n stad of dörp

Grunnegs	Nederlaands
Akwoariom	Aquarium
Bioskoop	bioscoop
Börg/ borg	borg
Daaier(n)-/darentoen(e)	dierentuin
Domkìrk	kathedraal
Graft	gracht
Hotel	hotel
Kavvee	café
Kestail, slöt	kasteel
Kìrk(e), kèrk(e)	kerk
Klooster, klouster	klooster
Looproete	wandelroute
Maar(k)tploats	marktplein
Meul	molen
Monumìnt	monument
Muzijom, muzeum	Museum
Oldstad	Oude binnenstad
Paark	park
Paarkgeroazie	parkeergarage
Roadhoes, stadhoes	gemeente-/stadhuis
Ristoraant	restaurant
Stadmidden	binnenstad
Stadswaal/-muur/-mure/-maauwer	stadsmuur
Stee-en-stoetje	bed-and-breakfast
Tejoater	theater, schouwburg
Toren/ toeren	toren
Vesten	vesting
Winkelstroat(e)	Winkelstraat
Zainsweerdegheden	bezienswaardigheden
Zìntrum	centrum

Ien börgen, kìrken, enz.

Grunnegs	Nederlaands
keunenklek	koninklijk
heertogelk	hertogelijk
groavelk	grafelijk
bisskoppelk/bisschoppelk	bisschoppelijk
jonkersk	adelijk
börg	borg (landhuis, kasteeltje)
stainhoes	steenhuis
ridderzoal	ridderzaal
ontvangenszoal	ontvangstzaal
middenzoal	centrale zaal
vangenshol	kerker
keuk(en)	keuken
schat-/skathoes	veehuis
börgtoen	kasteeltuin
(midden)schip	middenschip
koor	koor
ziedschip	zijschip
kop, absis	absis
vèlven	gewelf
aalter	altaar
benedikter	benedictijnen
sistersjenser	cisterciënzers
dominiker	dominicanen
fransisker	franciscanen
jezuwieten	jezuïeten
kruusheren	kruisheren
veurhistorisch	prehistorisch
romoans	romaans
Oldfrais	Oud-Fries, romano-gotisch
gotisch	gotisch
middelaiws/-eeuws/-eiws/-aivs	middeleeuws
Reums	romeins
renaissance	renaissance
barok	barok
rokoko	rococo
klassisistisch	classicistisch
nijmoods	modern

Aan zee

Grunnegs	Nederlaands
Badstraand	toegankelijk strand
Tougang veur geefs	gratis toegankelijk
Swimmen verboden	verboden te zwemmen
Badklaaider, badkrös	zwemkleding
Lochtbèrre	luchtbed
Badpool	badmuts
Haanddouk	handdoek
Does(k)	douche
Eb(be)	eb
Boar(e)	golf (kleine)
Wag(e)	golf (groot)
Knizzenstraand	kiezelstrand
Kwaal/kwale	kwal
Schulp	schelp
Vloud, vlod	vloed
Wi(e)ndschaarm	windscherm

Doagelkse dingen

Kleuren

Biewoord	Bievougleks noamwoord	Nederlaands
Rood	rooie	rood
Geel	gele	geel
Blaauw	blaauwe	blauw
Gruin	gruine	groen
Oraanje	oraanje	oranje
Paars, sangen	paarse, sangen	paars
Rôs	rôze	roze
Gries	grieze	grijs
Swaart	swaade	zwart
Broen	broene	bruin
Wit	widde	wit

Femilie

Grunnegs	Nederlaands
Femilie	familie
Voa(der), pa(bbe)	vader
Mou(der), ma, moe(ke), mem(me)	moeder
O(a)lluu, olders	ouders
Popke, pupke, poppie, potje	baby
Wazzene	volwassene
Haalfwazzene	jongvolwassene (17-21)
Zeun	zoon
Döchter	dochter
Kinder, l(e)utjen, grommen	kinderen
Bruier, bruur (WEK)	broer
Zuster	zus
Gezwister	broers en zussen
Taan(te)	tante
Om(pie)/Om(ke)	oom
Neef/nevve	neef
Nicht(e)	nicht
Opa, poake	opa
Opoe, bepke	oma

t Weer

Grunnegs	Nederlaands
Weerlucht, weerlicht	bliksem
Grommel, donder	donder
Deu, dij, dui	dooi
Gladdeghaid, gladte	gladheid
Hoagel	hagel
Hette(ns)	hitte
Hoogdrokgebied	hoogedrukgebied
Klimoat	klimaat
Daipdrokgebied	lagedrukgebied
Lochtdrok	luchtdruk
Dook	mist
Miegel	motregen
Ôfbuien	opklaring
Giesper, swaalke	regenbui
Gobbe	zware regenbui
Snidder	lichte regenbui
Dikke/duustere locht	regenwolken
Twijlichteg	schemerig
Twijbrek, graauwlicht	schemering
Stoeverij	stuifwind
Omstelleg	veranderlijk
Vôrst	vorst
Pluuster	onstuimig weer
Tegenweer	slecht weer
Wind, wiend	wind
Poest	zachte wind
Störm	harde wind/ storm
Ies	ijs
Iesel	ijzel

Eterij en drinkerij

Gruinte en fruit

Grunnegs	Nederlaands
Tovvel, eerdappel	aardappel
Eerdjebeern, eerdjebaai	aardbei
Aprikoos	abrikoos
(Re)bait	biet
Blo(u)menkool	bloemkool
Aard(e), aarft(e)	erwt
Appel, abbel	appel
Görk(e)	augurken
Benoan(e)	bananen
Boeskool	witte kool
Mous	boerenkool
Zitroen, Sitroun	citroen
Droef, doeve	druif
Himbaai, Himbeern	framboos
Kaars, kaarze	kers
Steekruif	koolraap
Siepel	ui
Persille	Peterselie
Praai	prei
Peer, pere	peer
Rebaarbe	rabarber
Redies	radijs
Spinoazje	spinazie
Woalse boon	paardenboon, tuinboon
Worrel	wortel
Paarzek	perzik
Temoat	tomaat
Sloat	sla
Appelsien(e)	sinaasappel

Vlaisk en visk

Grunnegs	Nederlaands
Vlaais(k)woarn	vleeswaren
Schink(e), skink(e)	ham
Hìn, tuut	kip/haan
Met	gehakt varkensvlees
Gehak	gehakt
Noagelholt	rookvlees
Taauwkevlais	rollade
Metwôrst	droge worst
Ozzen-/oksensteert	ossenstaart
Heern	haring
Tuunvisk	tonijn
Dörsk(e)	kabeljauw
Laks, Solm	zalm
Meun	voorn
Vlunder	bot
Mekrail	makreel
Vorelle	forel
Oal	paling
Zeeblèr	tong
Genoat	garnaal
Mözzel	mossel
Kraab	krab

Dessèrs

gerechten woar n (G) bie staait, binnen typisch Grunnegs

Grunnegs	Nederlaands
Brij	pap
Zoepenbrij	karnemelkse pap
Krentjebrij	watergruwel
Krudoorntjesbrij	kruisbessenmoes (G)
Ies	ijs
Boerenjong	ijs met brandewijn en rozijnen (G)
Boerenwicht	ijs brandewijn en perzikken (G)
Keze, kees	kaas

Overg eterij

Grunnegs	Nederlaands
Povvert	poffert (G)
Spekdikken	spekkendikken (G)
Grunneger kouk	Groninger koek (G)
Haardstoed(e)	hardebrood (G)
Stoed(e)	brood
Homstôk	snee brood
Knep(pe)	broodkapje
Brood	roggebrood (G)
Schoten	langwerpige kadetjes (G)
Mollebonen	geroosterde paardenbonen (G)
Ruirom	papachtig boekweit gerecht (G)
Rolkes, rollechies	nieuwjaarsrolletjes (G)
Knipselbonen	slabonen (G)
Kruden	kruiden
Kouk(e)	koek
Eulie, eulje	olie
Mosterd, stip	mosterd
Room, flödde	room
Souske	doppinda
Siepeltjevlais	haché
Sukkeloa	chocolade
Snert	erwtensoep
Slik, baaltje	snoep
Sokker, suker	suiker
Tusselwaiten	maïs
Waaite	tarwe
Raai, rogge	rogge
Zolt	zout
Bonte klont, stopvaarve	stamppot bruine bonen
Botter, butter	boter
Edik(ke)	azijn
Aai	ei
Mangel, mantel	amandel

Drinkerij

Grunnegs	Nederlaands
Kovvie, kavvee	koffie
Joegel	te slappe koffie
Bier	bier
Klok(je), zeupke	borrel, alcoholische drank
Mèlk	melk
Zoepen	karnemelk
Mineroalwoater	mineraalwater
Wien	wijn
Vruchtsap	vruchtensap
Tee	thee
Vrisdraank	frisdrank
Jannever	jenever
Fladderak	citroenjenever (G)
Hait bier	stevig bier (G)
Hoagel en dunder	brandewijn met anijs (G)
Boerenjong	brandewijn met rozijnen (G)
Boerenwicht	brandewijn met perzikken (G)

Daaier

Hoesdaaiern

Grunnegs	Nederlaands
Kat, kadde	kat
Hond/hound, dog	hond

Visken en aander woaterdaaier

Grunnegs	Nederlaands
Heern	haring
Tuunvisk	tonijn
Dörsk(e)	kabeljauw
Solm	zalm
Meun	voorn
Vlunder	bot
Mekrail	makreel
Vorelle	forel
Oal	paling
Zeeblèr	tong
Genoat	garnaal
Mözzel	mossel
Kraab	krab