Nedersaksisch A

Hier stoat woorden die of in 't Nedersaksisch mit A begunt oet 't Nedersaksisch woordenboek. De woorden bint underverdield op alfabetische volgorde van 't Nederlaandse woord.

Aardappel

[disse mal bewarken]

Achterhooks: eerpel, eerdappel
Drèents:
- eerappel, eerpel, èerpel, erpel
- eeteerpel, eter (die de mèensen atten; vergeliekt: varkenseerpel)
- knoester (veur een dikke eerpel; Ni'jlusen)^[1]
- varkenseerpel (veur een dikkere eerpel as de eeteerpel. Varkenseerpels koakten ze in een pot töt varkensvoer; Ni'jlusen)^[1]
Grunnegs: tovvel, eerdappel (oetsproken as 'irrappol')
Sallaands: eerappel, jappel/jäppel, aerpel, eerpel
Stellingwarfs: eerpel, eerappel
Tweants:
- tuffel
- earpel
- jappel (Vjens)

Urkers: arepel
Veluws:
- eerpel, erepel
- epel (Doorspiek, Nunspeet, Schaarpezeel, Uddel)
- aerpel (Wezep, Epe, Une)
- aepel (Une, Vaossen, Wenum Wiesel)
- eerdappel (Emst, Lieren, Garder, Apeldoorne)
- pieper
- petätter (Epe)

Oostfrais:
- kartovvel (Platduutske skriefwies: Kartuwwel)
- tovvel (Platduutske skriefwies: Tuwwel)

Wikiweurdebook: eerpel - weurdebook, woordherkumste, variaanten

Bronnen / wellen:

↑ ^1,0 ^1,1 Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2009), "Zo zegge wi'j det" van A tot Z! (aanvulling) Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen, Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink

Aardbei

[disse mal bewarken]

Achterhooks: eerdbeze, eerdbaeze
Drèents:
- eerba(a)i
- eerbei
- eerbeze
- èerdbai
- erebeze
Grunnegs:
- eerdjebeern
- eerdjebaai
- eerdbaai
Sallaands:
- eerbeien
- eerbeeien
- aerdbeie
- eerbeaze
Stellingwarfs: erebeie
Tweants:
- earbeaze (Riesns)
- earberre (Eanskes)
Urkers: arrebuie

Veluws:
- eer(d)bees, -beze, -baeze
- eer(d)bieze (Nunspeet, Elburg, Doorspiek)
- eerdbere (Elspeet)
- eerdbei (Speuld, Garder, Apeldoorne, Lieren, Klarenbeek)
- eerdbesie (Epe)
- eerdbie (Apeldoorne)
- erebees (Lunteren)
- erebei (Bunsjoten)
- aar(d)bei (Harderwiek, Elspeet, Niekark, Twelle, Harskamp)
- aardbeie (Nunspeet, Une, Vaossen, Ugchelen, Loenen)
- äärdbei (Uddel)
- äärbeze (Wezep)
- arebei (Niekark)

Oostfrais:
- eerbei/-beern (Platduutske skriefwies: Eerbeei/-beer)
- ekbei/-beer (Platduutske skriefwies: Eckbeei/-beer)

Adem

[disse mal bewarken]

Achterhooks: aosem, aodem
Drèents: aom, aodem, aosem
Grunnegs:
- oamen
- oadem
- poest (daipe oadem, bv. bie swoare lichoamelke ienspannen)
- locht/lucht (bv. ien zinnen as ik krieg gain ~)
Sallaands: aosem, aodem
Stellingwarfs: aosem, aodem
Tweants:
- oa(se)m
- oa(de)m
- loch
- poes
- puf

Urkers: aosem
Veluws:
- aojem
- aosem
- aodem
- adem
- ädem (Attem)
- ajem (Lunteren)
- aom (Une, Oldebroek, Wezep, Apeldoorne)
- naojem (Putten, Nunspeet e.u.)
- lucht (Speuld)

Alcohol

[disse mal bewarken]

Achterhooks: drank, alkohol, spraokwater
Drèents:
- draank
- alcohol
- knokeulie
- kwast(e)
- majem
- sjammeloeke
- spraokwater
Grunnegs:
- draank (bv. "Doe magst nait van dat spul, doar zit draank ien.")
- aalkol (t pure spul, maisttieds broekt as t nait drinkboar is)

Sallaands: draank, alkohol, spraokwater
Stellingwarfs: draank, alkohol, spraokwaeter
Tweants: draank, alkohol, spraokwater
Urkers: drank, alkohol, spraakwaoter
Veluws:
- drank
- alkohol
- spraakwaoter, spraokwaoter (WVEL)
- spraokwater, spraokwäter (OVEL)

Allemachtig

[disse mal bewarken]

Achterhooks:
Drèents:
- ...en gien ende (verstarking achter een uutroep)
- ...nog an toe (verstarking achter een uutroep)
- alledonders, alle(n)drommels
- barrebiester
- blaksem, blaks, bliksem, bluksie (soms mit te/de d'rveur)
- blikskater (ok blaksie-, blikse-, bliksie-)
- blikstiender
- blinde(r)
- christenkerel, christenmèense, christenziele
- duvels
- harre, harregat, ok arre-, hurre-, -gatte, -bakkes, -jakkes, -jasses, -jezus, -knasses
- herechristenezielen, herechristenejaantien-en-nog-wat
- heri(n)k, herinkmèense
- goddegod, gottegod
- gomme(s), gommens, goms, gommeni(e)ke, gommeni(e)kkie(n)
- krisjan, krisjankerel, krisjankobus
- ma'k starven (as 't niet waor is)
- mèensenki(e)nder(s)
- mienziele
- sallemander
- satan
Grunnegs:
- kerel/kirrel lood!
- mìns/mèns en kinder!
- laive God!
- mien God nog aan tou!
- alemachteg!
- Gott du liebe!

Sallaands:
Stellingwarfs:
- blinde
- gonte
- heremientied
- herikies mien frerikies
Tweants:
- bleksem!, blaksem!
- blekskater!
- allemachtig!
- alderbastend, -bassens
- goddooksemie(jan)(en-gin-eande)!, gaddooksemie!, getooksemie!
- kearl en gin eande!
Urkers:
Veluws:
- blakskaoter, blakkaoter
- blikska(o)ters, blikslagers
- blikstien
- blender(s), blinder(s) (nog an toe)
- blender, keizers
- bliksem, blaksem
- blikkennemmer
- gomme(nikkes)
- glupend, gloepend
- heriken(meensen)
- heremetied
- meensenkienders
- ma'k starven as t niet waor is
- potdosie
- verdeed, verdold, verduld
- verdemand
- allemachtig
- allemendig, allementig, allemeugend
- alderbarstends
- aldergruweliks
- alderjee
- alderkriemliks
- aldermorend

Appelmoes

[disse mal bewarken]

Achterhooks: appelmotse, -moos
Drèents: appelsmots(e), -smo(r)s, -moes, -moos, -pent(e), -pint(e), -soppe
Grunnegs: appelbrij, smots
Sallaands:
- appelpent (Gieteren, Gällemuun, Daeventer)
- appelpint (Kampen)
Stellingwarfs: appelsmotse
Tweants: appelprötske (Eanske)

Urkers: appelmoes (vroeger: appelepint)
Veluws:
- appelmoes*
- kreus (Putten, Bunsjoten)
- appelpent (Heerde)

Oostfrais: appelmos*, appelmots*

Allochtoon

[disse mal bewarken]

Achterhooks: vrömd volk, vrömde, butenlander
Drèents: vrömde, boetenla(a)nder, butenla(a)nder
Grunnegs:

Sallaands: vremde, butenlaander
Stellingwarfs: vremde, butenlaander
Tweants:
Urkers: vreemde, beutenlaander
Veluws: vre(e)mde, butenlaander*

Autochtoon

[disse mal bewarken]

Achterhooks: good volk
Drèents: hierlaander
Grunnegs:
- inlaander
- binnender
- aine van hier((zo)ot)

Sallaands:
Stellingwarfs: inlaander
Tweants:
Urkers: inlaander, iene van ier
Veluws: inlaander*, een/ene/iene van hier*

De taalwiezers en et woordenbook

Nedersaksische taalwiezers	Achterhooks - Drèents - Grunnegs - Oostfreisk - Sallaans - Stellingwarfs - Tweants - Urkers - Veluws
	achternamen - klankleer en spelling - plaatsnamen - skeeldwöarde - veurnamen - warkwoordsvörms - zinnen
Nedersaksisch woordenboek	A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z

[Schoemaker-1] 1,0 ^1,1 Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2009), "Zo zegge wi'j det" van A tot Z! (aanvulling) Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen, Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink

[1]