Wikipedia

Nedersaksische skeeldwöarde

Nuvola apps ksig.png Op disse pagina stoat lellike wöarde. As oe det neet ansteet, of as oe det op ne bepoalde manere angrip of beleadigt, röd Wikipedia oe an um neet wieter te kiekn. Vuur n breed inzich in de völziedigheaid van Neersassiese wöarde, kiekt in t Nedersaksisch woordenboek

Net as in aandere kultuurn is t in de Neersassiese kultuur neet ongebroekelik um oew onvrea met verskeaidene zaakn oet te drukn in klurige, mear mangs ook meender froaie skeeldwöarde - um achteroet te bidden zoat ze wal zegnt.[1] Nöast det völle Hollaandse skeeldwöarde direkt beent oawer enömn, of an epast noar de Neersassiese oetsproake, is t Neersassies ook verskeaidene eegne wöarde "riek". n Belangriek oonderskeaid tusken t gebroek van skeeldwöarde in Hollaand en t Neersassiese gebeed is det n hoop wöarde in t leste gebeed ook as leefhebnd gräpken bedoold köant wordn, dus duur t ene eande met t aandere te beneumn.

De skeeldwöarde op disse ziede zeent oonderverdeeld in verskeaidene weardn dee at in t Neersassiese gebeed (en feailik de hele Westerse wearld) vuur "fatsoenlik" wordt eheuldn. Leu of zaakn kriegnt n mear of meender slim skeeldwoard noar mate at ze van disse weardn ofwiekt.

t Geet op disse ziede um biezeundere wöarde. Ne direkte ummezetting van t Neerlaandse is nit neudig. Zo keant t Grönnings t woard "kloede" vuur "dik persoon". Doarumme hooft "dik persoon" dr nit bie te wordn ezat, terwiel at t wál zo ezegd kan wordn. As n bepoald dialekt gin spesjaal woard hef vuur dit soort beskriewings, kan t wál direkt ummezat wordn.

Um n good beeld te geewn van de völziedigheaid, is dezelfde indelige an eheuldn as op t Neersassiese Wöardebook, dus ne vaste riege van de Neersassiese variaantn met öare versie van t Hollaandse begrip det boawn an steet:

Emotionele gesteeldheaidBewarken

JankerdBewarken

  • Nederlaands: jankerd, huilebalk
  • Achterhooks:
    • hangelippe, hangebek
    • bleerbek
  • Drèents:
    • domperd (ZWZ)
    • hoelbalk, hoele-, hule-, hoelbek
    • joelebalk (ZWZ), joelbek (ZOZ, ZWZ)
    • lieperd (ZOV, ZWN, ZWZ), lipperd (ZWN), liepenbek
    • rèerbek (ZWZ)
    • siepdeuze
    • toetmusse (ZWZ, letterlijk een heufddeksel mit een toete of tip)
  • Grönnegs:
    • blèrderd
    • blèrtoet/-de
    • lieperd
  • Sallaans:
    • siepdeuze
    • Siep(erd)
    • joel(erd)
  • Tweants:
    • titte, titje
    • göllippe
  • Veluws:
    • bleerbek
    • bruullippe (Elspeet)
    • reerbek

ZeurpietBewarken

KlookigheaidBewarken

OnnozeleBewarken

  • Achterhooks:
    • halven
    • onwiezen
    • kuuken (of zunnekuuken (letterlijk lieveheersbeestje), den lacht r völle bi-j)
    • stommen hond
    • achterlek schoap
    • slimmen
    • dollen
  • Drèents:
    • daozerd (Zuudwest-Drenthe, Ni'jlusen)[2][1]
    • dom kuken
    • driekwarter, halve (iene die as niet 100% is; eheurd op Ni'jlusen)
  • Grönnegs:
    • kloun
    • kou
    • gekke Gerret
  • Sallaands:
    • koezn
    • onwiesn
    • kuukn
    • sloaperd
  • Stellingwarfs:
  • Tweants:
    • koezn
    • dom deer
    • kuukn
    • halven
    • (dokter) döl, dölligen
    • kuuläj
    • sloaperd
    • sloaptablette
    • (jan)doedel
    • (jan) hoondekloot
    • gannef
  • Veluws:

Persoonlike/hoesheuldelike verzörgingBewarken

Dik/mollig meisjeBewarken

Dikke manBewarken

Dikke vrouwBewarken

Dunne manBewarken

Dunne vrouwBewarken

Iemand die altijd overal bovenuit schettertBewarken

Onverzorgd persoonBewarken

Slordige vrouwBewarken

Verwijfde manBewarken

  • Achterhooks: kwenne (letterlijk hermafrodiet, ok gebroekt veur ne umgeboudn transseksueel)
  • Grönnegs: kirrelwief (al sègd as aine laank hoar het; LET OP: nait t zulfde as manwijf)
  • Tweants:
    • kwenne (zelfde as Achterhooks, mear ook vuur manlike vrouwleu)
    • miegerd
    • drillerd (oold Riesns)
    • fatje(n)
  • Veluws
    • net n wief

DrankgebruikBewarken

Niet-lenig persoonBewarken

RiekdomBewarken

Arm persoonBewarken

Rijk persoonBewarken

  • Drèents:
    • bi'jvoeglijk naamwoord dik, beveurbield: een dikke boer (een rieke boer)
    • Rieke kerels wördt wal op typische menieren beskreven, beveurbield: Daor leup hi'j now, een segaar in 't heufd. De segaar gef materiële welstand an.
  • Grönnegs:
    • maanze
    • diknek
    • potjekakker
  • Oostfreisk:
    • potjekakker
    • potjeschieter
    • töntjeschieter
      • Woorden kommen van vrouger, dou heil Oostfreisland aarm was, oube Emden neit deur de koopluu dij doar woonde. Allein dij koopluu scheten in tönnen in stee van n gemak of n hoeske.

Ummegaank met aandere leuBewarken

Achterbaks persoonBewarken

Bijdehante persoonBewarken

  • Drèents:
    • snaore
  • Veluws:
    • wiesneuze
    • biehaand ventjen/biedehaande deerne

Conflictzoeker, stokerBewarken

  • Neerlaands: conflictzoeker, stoker
  • Achterhooks
    • prewwel
  • Drèents
    • droktemaker, -maoker (MD, VK, KVD), -maeker (ZWN)
    • herrieschopper, herrieschupper, harriemaker
    • stiekelkont
    • vuurtienstoker
  • Tweants:
    • droktemaker
    • stokkebaas
    • stangerd
  • Veluws:
    • droktemaker
    • harrieschopper

DwarsliggerBewarken

GierigaardBewarken

Inhalig persoonBewarken

KwajongenBewarken

  • Drèents:
    • ba(a)ndrek(k)el (ZWD)
    • (lillijke) lèmpe (Ni'jlusen)[1]
    • rotjong (meervold rotjongen)
  • Grönnegs:
    • rötjong
    • snötneus/-ze (ook zègd van aine dij jong is, mòr ien n hoge positie, bv. "Mien boas is nog mòr 26 joar old en dij snötneuze mout mie zeker vertèllen wat ik doun mout".)
  • Tweants:
    • rekkel
    • (lelliken) aap
    • börstel (sprek oet: /'bɜsl/, kan ook positief bedoold wordn)
    • rotjong
    • drietjeunkn (ene met nen te grootn moond vuur zinne leaftied)
    • driet(e)buul
  • Veluws:
    • rotjong
    • snotjong
    • drietbuul

LomperikBewarken

  • Drèents:
    • knalpitte (eheurd op Ni'jlusen)
    • plenter (vake mit bi'jvoeglijk naamwoord: leelke/ruge/gemene plenter, of as een plenter van een kerel/wief)
  • Tweants:
    • onbenul(ligen)
    • onbesoesden
    • onwiezn
    • dolbotter (in vuurtbeweagn, ook vuur weelde keender)
    • (bear)osn
  • Veluws:
    • hultebuis

Nieuwsgierig persoonBewarken

Nors figuurBewarken

OpschepperBewarken

  • Drèents:
    • banjer(d) (ZWN, ZWZ)
    • blaospiep (ZOZ), blaospiepe (ZWZ)
    • boekspreker (MD, ZOZ)
    • braoskeboksem
    • broeseerder (MD)
    • droester(d) (MD, Zuud-Drèents)
    • gresmieger (ZOV)
    • hoester (ZWZ)
    • kakkerd
    • opsnieder
    • parademaker
    • pochhans, pochehans, pocherd
    • proesterd (MD)
    • schroetebroek, schroetebreur (ZWZ)
    • schroeter(d) (ZWN, ZWZ)
    • snakker(d)
    • snoever(d)
    • windboks, windbuul, windmaker, windmieger, windmus, windzak
  • Grönnegs:
    • ploas/-ze
    • snakkerd
  • Tweants:
    • pocherd, pochebaas
    • bloazerd, bloasbalg
    • opsnieder
    • opgewer
    • bralbek (Meestal vuur leu dee't völle met seantn proonkt)
    • skreeuwerd
    • Hengeler weend
  • Veluws:
    • blaoskaak

(Oude) bazige vrouwBewarken

  • Achterhooks:
    • olde beaze
    • olde meuje
    • olde toeke
  • Drèents:
    • baanholder, baonholder
    • olde hekse
    • prauwel (ZWZ)
  • Grönnegs:
    • tantie (ook broekt bie lutje wichter)
  • Tweants:
    • pinne
    • hekse
    • snippe
    • meuje (in t oolde Tweante beteeknt dit tante)
    • (zoer)proeme
    • zearn, zoern
    • kreng
    • hapskeare
    • jepse
    • toeke
  • Veluws:
    • tuke
    • hekse

PraatjesmakerBewarken

  • Achterhooks:
    • nöälebartje
    • preakebuul / preakepeter
    • reerbek (meer te freg (nl:brutaal) as te völle proaten)
  • Drèents:
    • doelenkop (KVD)
    • fatsenmaker (ZWZ)
    • kletser(d)
    • kruudkremer (ZOZ, ZWN, ZWZ)
    • menister, minister
    • pikverkoper (ZWZ)
    • praotjeboksem (VK)
    • prootiesmaker (KVD, VK)
    • prootbuul, -majoor, -vaar, -zak (MD, ZWD)
    • preekva
    • rabbelbek, rabbelduize, rebbelkont (wie anienen deur prat)
    • smous (KVD, vanolds een scheldwoord veur een Judde)
  • Grunnegs:
    • kwakkert, kwakdeuze (aine dij dingen vertelt dij nait woar binnen of minder as dat er sèggen dut)
    • poestert (aine dij dingen vertelt dij beter lieken as dat ze waarkelk binnen)
  • Sallaans
    • preekva
  • Tweants:
    • bloazerd, bloasbalg
    • preakebuul, -baas
    • nöalekloas, -peter
    • skreewerd
    • prokureur
  • Veluws:
    • praotjesmaker, präötiesmäker
    • kwebbelkonte
    • kletskonte

Raar mensBewarken

RoddelkontBewarken

SlijmbalBewarken

StiekemerdBewarken

TuigBewarken

Verwaande vrouwBewarken

Watje, softieBewarken

  • Achterhooks:
    • zeute(n)
    • drietebuul
    • angsthaze
  • Grönnegs:
    • schieterd (aigelks NL: bangerik)
    • schietdeus/ze
  • Drèents
    • drieter(d)
    • pieper(d)
    • schieter(d)
  • Tweants:
    • zöadje(n)
    • titje(n)
    • butje(n)
    • mietje
    • pieperd (met nen langn -iej)
    • dramtitte
    • nöalerd
    • drammerd (dramtitte, nöalerd en drammerd beteeknt in t Tweants noast 'zanikerd' ook 'iene dee kleinzerig is')
  • Veluws:
    • eenballer (Wezep)
    • angsthaoze
    • pieperd

ZeurpietBewarken

Vuurkomn/lichamelike kenmoarknBewarken

GedrongenBewarken

Grote orenBewarken

Groot kakementBewarken

Iel persoonBewarken

  • Tweants:
    • butje
    • skröamke
    • schram, skrabn

LilliputterBewarken

  • Grönnegs:
    • keudeldoemke (aigelks NL: kabouter)
  • Tweants:
    • pooster (leu met korte beenn)
  • Veluws:
    • lilliputter
    • tuunkabouter
    • dwarg

Snor/baardBewarken

WoarkhooldingBewarken

LuiBewarken

  • Nederlaands: luiaard, luierik, luiwammes
  • Achterhooks:
    • voelen bok
  • Drèents:
  • Grönnegs:
    • luihinderk (oetsproak: [löjhinnek])
    • laauwe loene
    • lapswans
  • Tweants:
    • lamlul
    • loabaant (ook vuur eenn den at wat beloawt en t doarnoa neet dut, vgl. n Biebelsen Loabaant)
    • voeln
    • löj deer, ~ voarkn
    • lapzwans
    • lapderk
    • lamlendigen
    • lamzak, lamstroal, -straal
  • Stellingwarfs:
    • slaoperd (veur iene die gien acht gef)
  • Veluws:
    • luiwammes
    • lapzwans

PerfectionistBewarken

PrutserBewarken

SloomBewarken

  • Nederlaands: slomerik
  • Drèents:
    • dórrelgat (Zuud-Drèents)
    • drokkerd, drukkerd
    • drukkelkont (MD)
    • gaap (Zuud-Drèents)
    • laoban, laban, laobaander (slome, suffe kerel)
    • luns (traoge, slome kerel, ZOV)
    • taorte (slome, dikke vrouwe (ZWN)
    • zompzak (ZWZ)
  • Tweants:
    • loabaant, loabaander, loabaanter (ook lui)
    • slauw (biev. nw.)
    • plöamerig (biev. nw. veroolderd)
    • liezem (biev. nw. veroolderd)
    • Oetdrukking: "den is zo troag as dikke driete (duur n trechter)"

TreuzelenBewarken

  • Nederlaands: treuzelaar
  • Achterhooks
    • drökkel (drökkeln = treuzelen)
  • Drèents:
    • dommel
    • dórrelgat (Zuud-Drèents)
    • drouwerd, drouwelzak, drouwkonte, drouwelkonte (ok drauw-)
    • dremmelklaos (ZOZ, ZWZ)
    • dreuzelkont, drummelkont
    • gaap (Zuud-Drèents)
    • treuzelaar, treuzelder, treuzel, treuzelgat, treuzelpuut
    • zeurderd (kan naost 'iene die zeurt' ok betieken 'iene die treuzelt', zoas in 'Met dei zeurderd duurt het wel ein joor.')
  • Veluws: dreutelen

RifferentiesBewarken

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2009), "Zo zegge wi'j det" van A tot Z! (aanvulling) Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen, Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink
  2. ↑ Woordenboek van de Drentse dialecten
De taalwiezers en et woordenbook 
Nedersaksische taalwiezersAchterhooks - Drèents - Grunnegs - Oostfreisk - Sallaans - Stellingwarfs - Tweants - Urkers - Veluws
achternamen - klankleer en spelling - plaatsnamen - skeeldwöarde - veurnamen - warkwoordsvörms - zinnen
Nedersaksisch woordenboekA - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nedersaksische_skeeldwöarde&oldid=306153"