Drèentse taolwiezer

Dit is een Drèentse taolwiezer. Dinger die as hierin staot, bint: grammatica, algemiene woorden en zegswiezen.

Zie ok 't artikel aover 't Drèents.

Info veurof

't Drèents hef verschillende heufdindielings, en wördt wal eziene as alle dialecten die as ze ien Drenthe praot. De dialecten ien 't noordoosten van de pervincie wördt ok wal as Grunnings eziene, en die van een diel van 't westen as Stellingwarfs.

Ien van de gebruukte iendelings is:

1. 't Noordenvelds (ok Grunnings)

2. 't Veenkoloniaols (ok Grunnings)

3. 't Zuudoost-Drèents (ok Zuudoost-Veen-Drèents)

4. 't Zaand-Drèents (ok Zuudoost-Zaand-Drèents)

5. 't Midden-Drèents

6. 't Zuudwest-Noord-Drèents (ok Stellingwarfs)

7. 't Zuudwest-Zuud-Drèents (ok Zuudwest-Drèents)

Grammatica (Zuudwest-Zuud-Drèents)

Persoonlijke veurnaomwoorden (onderwaarp)

Ik (ikke veur naodrok), bi'jtieden: mi'j

Ie (ieje veur naodrok)

Hi'j, zi'j, 't

Wi'j

Ie (ieje veur naodrok), ie mit mekare, jullie

Zi'j, zie

Persoonlike veurnaomwoorden (veurwaarp)

Mi'j

Oe, joe, je (uutspraok: juh)

Hum, hom, heur

Oes, oens, oons

Oe, joe, je

Heur

Bezittelike veurnaomwoorden

Mien

Oen, joen, je (uutspraok: juh)

Zien, heur (soms: zien veur heur)

Oeze, oenze, oonze

Oen, joen, je

Heur

Regelmaotige waarkwoorden

Regels veur de teengwoordige tied:

Ik + STAM + e

Ie + STAM + t (STAM + en ien dielen van Drenthe)

Hi'j + STAM mit vake een klinkerveraandering en/of wieziging van de leste medeklinker

Wi'j + STAM + t (STAM + en ien dielen van Drenthe)

Ie + STAM + t (STAM + en ien Zuudwest-Drenthe)

Zi'j + STAM + t (STAM + en ien dielen van Drenthe)

Een koppel vervoegde waarkwoorden

Weden (wezen)

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik bin(ne)	Ik ware	Ik heb ewest / ik bin ewest
Ie bint	Ie waren	Ie hebt ewest, ie bint ewest
Hi'j is	Hi'j was	Hi'j hef ewest, hi'j is ewest
Wi'j bint	Wi'j waren	Wi'j hebt ewest, wi'j bint ewest
Ie bint	Ie waren	Ie hebt ewest, ie bint ewest
Zi'j bint	Zi'j waren	Zi'j hebt ewest, zi'j bint ewest

Hebben

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik heb(be)	Ik hadde	Ik heb ehad
Ie hebt	Ie hadden	Ie hebt ehad
Hi'j hef	Hi'j had	Hi'j hef ehad
Wi'j hebt	Wi'j hadden	Wi'j hebt ehad
Ie hebt	Ie hadden	ie hebt ehad
Zi'j hebt	Zi'j hadden	Zi'j hebt ehad

Kieken

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik kieke	Ik keke	Ik heb ekeken
Ie kiekt	Ie keken	Ie hebt ekeken
Hi'j kek/kik	Hi'j keek	Hi'j hef ekeken
Wi'j kiekt	Wi'j keken	Wi'j hebt ekeken
Ie kiekt	Ie keken	Ie hebt ekeken
Zi'j kiekt	Zi'j keken	Zi'j hebt ekeken

Vraogen

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik vraoge	Ik vreuge	Ik heb evraogd
Ie vraogt	Ie vreugen	Ie hebt evraogd
Hi'j vrag	Hi'j vreug	Hi'j hef evraogd
Wi'j vraogt	Wi'j vreugen	Wi'j hebt evraogd
Ie vraogt	Ie vreugen	Ie hebt evraogd
Zi'j vraogt	Zi'j vreugen	Zi'j hebt evraogd

Worden

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik wor(re)	Ik wordde	Ik bin eworden
Ie wordt	Ie wordden	Ie bint eworden
Hi'j wordt	Hi'j weur (wordde)	Hi'j is eworden
Wi'j wordt	Wi'j wordden	Wi'j bint eworden
Ie wordt	Ie wordden	Ie bint eworden
Zi'j wordt	Zi'j wordden	Zi'j bint eworden

Willen

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik wil(le)	Ik wolle	Ik heb ewild
Ie wilt	Ie wolden	Ie hebt ewild
Hi'j wil	Hi'j wol	Hi'j hef ewild
Wi'j wilt	Wi'j wolden	Wi'j hebt ewild
Ie wilt	Ie wolden	Ie hebt ewild
Zi'j wilt	Zi'j wolden	Zi'j hebt ewild

Laoten

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik laote	Ik leute	Ik heb elaoten
Ie laot	Ie leuten	Ie hebt elaoten
Hi'j lat	Hi'j leut	Hi'j hef elaoten
Wi'j laot	Wi'j leuten	Wi'j hebt elaoten
Ie laot	Ie leuten	Ie hebt elaoten
Zi'j laot	Zi'j leuten	Zi'j hebt elaoten

Zullen

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik zal(le)	Ik zul / zol
Ie zult	Ie zulden / zol(d)en
Hi'j zal	Hi'j zul / zol
Wi'j zult	Wi'j zulden / zol(d)en
Ie zult	Ie zulden / zol(d)en
Zi'j zult	Zi'j zulden / zol(d)en

Muggen

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik mag(ge)	Ik much	Ik heb emucht
Ie mugt (magt)	Ie muchen	Ie hebt emucht
Hi'j mag	Hi'j much	Hi'j hef emucht
Wi'j mugt	Wi'j muchen	Wi'j hebt emucht
Ie mugt (magt)	Ie muchen	Ie hebt emucht
Zi'j mugt	Zi'j muchen	Zi'j hebt emucht

Gaon

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik gao	Ik gunge	Ik bin egaone
Ie gaot	Ie gungen	Ie bint egaone
Hi'j giet	Hi'j gunk (gung)	Hi'j is egaone
Wi'j gaot	Wi'j gungen	Wi'j bint egaone
Ie gaot	Ie gungen	Ie bint egaone
Zi'j gaot	Zi'j gungen	Zi'j bint egaone

Doen

Teengswoordige tied	Vleden tied	Voltooide tied
Ik doe	Ik deu (dee)	Ik heb edaone
Ie doet	Ie deuden (deden)	Ie hebt edaone
Hi'j döt	Hi'j deu (dee)	Hi'j hef edaone
Wi'j doet	Wi'j deuden (deden)	Wi'j hebt edaone
Ie doet	Ie deuden (deden)	Ie hebt edaone
Zi'j doet	Zi'j deuden (deden)	Zi'j hebt edaone

Algemiene woorden (Zuudwest-Zuud-Drèents)

Dagen

Maondag, maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vri'jdag

Zaoterdag

Zundag

Maonden

Jannewaori

Feberwaori

Meert

April

Mei(e)

Juni

Juli

Augustus

September

Oktober

November

December

Kleuren

Rood

Geel

Blauw

Gruun / greun / greuin / gruin

Oranje

Paors / sang

Raoze

Gries

Broen

Zwart

Wit

Getallen

De schwa (stomme e) an 't end van partie telwoorden kump in 't Zuudwest-Zuud-Drèents veur as ze allennig staot of mit naodrok gebruukt wördt. Beveurbield: "Zie hebt drei auto's." "Hoeveule?" "Dreie."

Iene

Tweie/twieje

Dreie

Vere/viere

Vieve

Zesse

Zeuvene (uutspraok: zeume/seume)

Achte

Negene (uutspraok: neenge)

Tiene

Elve

Twaalve/twaalven (uutspraok: twaalm)

Dartiene

Veertiene

Vieftiene

Zestiene

Zeuventiene (uutspraok: zeumtiene/seumtiene)

Achttiene

Negentiene (uutspraok: neengtiene)

Twintig

Dartig

Veertig

Vieftig

Zestig

Zeuventig (uutspraok: zeumtig/seumtig)

Tachtig

Negentig (uutspraok: neengtig)

Honderd

Duzend

Miljoen

Miljard

Geografie

Plaotsnamen

In dizze lieste staot ok de Oaveriesselse plaatsen waorvan de taal töt 't Zuud-Drèents erekend wördt.

Bij de plaatsen waorvan det bekend is, vien ie 't veurzetsel dej derbij gebruukt um dernaor te verwiezen: "In Assen stiet 't Drents Museum"; "Het Drentse Boek zat vrogger op Zuudwolde"; "An 't Hoogeveine kwaamp veule volk wonen". As een plaatse 't veurzetsel op krig, is 't ok: ie koomt van (bv. van De Smilde) in plaatse van uut/oet.

Drèents	Nederlaands
Aalden	Aalden
Aandern	Anderen
Aansen	Ansen
Alteveer	Alteveer
Anlo	Anloo
Annen	Annen
Aolmeul	Oudemolen
Aomen	Amen
Assen (in Assen)	Assen
Baoling	Balinge
Bal	Ballo
De Balk (Oaveriessel)	Balkbrug
Barger-Compas	Bargercompascuum
Barger-Oosterveld	Barger-Oosterveld
Barghoezen	Berghuizen
Beilen (in Beilen)	Beilen
Börger (in Börger)	Borger
Börk	Westerbork
Bun	Bunne
Bunen	Buinen
Daolen (in Daolen)	Dalen
Daolerpeel	Dalerpeel
Darp	Darp
Dever (in Dever)	Diever
Deverbrogge	Dieverbrug
Dooldersum	Doldersum
Drogteropslagen	Drogteropslagen
Drouwen	Drouwen
Dundern	Donderen
Dwingel	Dwingeloo
Eel	Eelde
Eelde-Potterswold	Eelde-Paterswolde
Eext (in Eext)	Eext
Eexterveen (op Eexterveen)	Eexterveen
Ein	Een
Eksel	Exloo
Elim	Elim
Elp	Elp
Emmen (in Emmen)	Emmen
Erica (op Erica)	Erica
Fluitenbarg	Fluitenberg
Fokswol	Foxwolde
Fört	Fort
Gaastern	Gasteren
Gasselt	Gasselte
Geeiten	Gieten
Gies	Gees
Giesbrogge	Geesbrug
Geeiterveen (op Geeiterveen)	Gieterveen
Gouwenbrogge	Geeuwenbrog
Grol	Grolloo
't Haantie (op 't Haantie)	't Haantje
Haolen	Hooghalen en Laaghalen
Haovelte	Havelte
Hesselen	Oosterhesselen
Hieken	Hijken
Hies	Hees
Hoes ter Heide	Huis ter Heide
Hollaandscheveld	Hollandseveld
Holsloot (op Holsloot)	Holsloot
Hooghaolen	Hooghalen
Ie	Yde
Ieghaor	Ekehaar
Iekst	Eekst
Ies	Ees
Karkenveld	Kerkenveld
De Kiel (op De Kiel)	De Kiel
Klazieneveen	Klazienaveen
Klijndiek, ok: De Zietak	Klijndijk
Koekange (op Koekange)	Koekange
Koevern	Coevorden
Koldervene	Kolderveen
De Krim (Oaveriessel)	De Krim
Langel	Langelo
Leggel	Leggelo
Lukkenwol	Leutingewolde
Loon	Loon
Midlaoren	Midlaren
Möppelt	Meppel
Möppen	Meppen
Nei-Amsterdam	Nieuw-Amsterdam
Nei-Dörd	Nieuw-Dordrecht
Neie Krim	Nieuwe Krim
Neieroord	Nieuweroord
Neilaande	Nieuwland
Nei-Schoonebeke (op Nei-Schoonebeke)	Nieuw-Schoonebeek
De Neitap	De Nietap
't Nijevene	Nijeveen
Ni'jlusen (Oaveriessel) (op Ni'jlusen)	Nieuwleusen
Noordscheschut (op Noordscheschut)	Noordscheschut
Noord-Slien	Noord-Sleen
Nörg (in Nörg)	Norg
De Smilde (op De Smilde)	Smilde
Olde Smilde	Hoogersmilde
't Oogeveine, ok: 't Oveine (op/an 't Oogeveine)	Hoogeveen
Oring (in Oring)	Odoorn
Örvelt	Orvelte
Paais (in Paais)	Peize
Peeist	Peest
Pes	Pesse
Potterwol	Paterswolde
Raol (in Raol)	Rolde
Roneres	Roderesch
Ronerveld	Nieuw Roden
Roon	Roden
Roevène (Oaveriessel)	Rouveen
Rowol	Roderwolde
Rune	Ruinen
Runerwold, ok: 't Wold (op Runerwold)	Ruinerwold
Samber (op Samber)	Sandebuur
Scheloo (uutspraoke: Schelóó) (op Scheloo)	Schoonloo
Schonbek, ok: Schonebek, Schombek	Schoonebeek
Schonnerd	Schoonoord
Schunesloot (Oaveriessel)	Schuinesloot
Slagharen (Oaveriessel)	Slagharen
Slien (in Slien)	Sleen, Zuid-Sleen
De Smilde	Middensmilde, Hijkersmilde
Stappest (Oaveriessel)	Staphorst
Steenwingsmoer	Steenwijksmoer
Steinbaargen	Steenbergen (in de gemiente Noordenveld)
Stienbargen	Steenbergen (in de gemiente De Wolden)
Stoefzaand	Stuifzand
Sweel	Zweelo
Tiendeveine	Tiendeveen
Tynaorl	Tynaarlo
Ubbenao (op Ubbenao)	Ubbena
Vaalt (in Vaalt)	Valthe
Vaaltermond	Valthermond
De Vaort (Oaveriessel)	Dedemsvaart
Veenhoezen	Veenhuizen
Vening	Veeningen
Vledder (in Vledder)	Vledder
Vreeis (in Vreeis)	Vries
't Wapservene	Wapserveen
Wachtum	Wachtum
Waetern	Wateren
Wering	Weerdinge
Wesens	Westenesch
Weiteveen	Weiteveen
Wering (uutspraoke: Wèring)	Weerdinge
Wespert	Westdorp
Wessenes (uutspraoke: Wessenés)	Westenesch
Westervèle (in Westervèle)	Westervelde
De Wiek	De Wijk
Wiester (in Wiester)	Wijster
Win	Winde
Wisp	Wezup
Witteveen	Witteveen
Zuudlaoren	Zuidlaren
Zuudvèle (op Zuudvèle)	Zuidvelde
Zuudwolde (op Zuudwolde)	Zuidwolde
Zwartemeer	Zwartemeer
Zweel	Zweeloo

Zegswiezen (Zuudwest-Zuud-Drèents)

Zegswieze	Uutleg
Iene de baord ofdoen (Zie hef hum de baord ofedaone)	Iene is goed de waorheid zeggen
't Kan mi'j begroten ('t Kan mi'j zo begroten zoas 't mit hum egaon is)	Het spiet mien / Ik hebbe te doen mit...
In de biester weden (Ik binne hielemaole ien de biester)	In de war / in verlegenheid weden
Die zien gepraot en vief cent, dan he'j net een stuver	Zien praoties bint niks weerd
Der nie achter dale komen	Kieken de'j nie achter 't net vist
Aarngs drok op weden (Otien is drok op heur kleinzeune)	Aarngs mit verguld weden, iets geern doen
Aarngs fedusie in hebben (Heb d'r mar fedusie in...)	Aarngs vertrouwen in hebben
"Ik gao mar es even een endtien lopen." "Ie kunt ok nie altied geld tellen."
Hè jong / Heerink mien tied / Heerinkies mien Freerikies	(Tussenwerpsels)
't Heui op en de koe dood	Det kump goed uut
De kuierlatten nemen	D'r vandeur gaon
Iets / Iene maggen lieden (Ik magge die kerel wel lieden)	Iets / iene goedkeuren / prettig vienden
De klokke liek hebben staon	't Mit mekaar iens weden
Die is hen lillijkers vangen	Die is vört (Ezegd a'j vraogt waor as iene is)
't Mag wel zo	't Giet wal aordig / 't Holdt nie aover
Wi'j hebt gelieke Ni'jjaor	Dut mar röstig an
Goed te passe weden	Ien een goeie buie weden (Ok as algemiene groet: "Goed te passe?" "Jowal.")
Wat onder de pette hebben (Ie hebt hiel wat onder de pette)	Niet euliedom weden
Aarngs schik an hebben (De olders hebt zo'n schik an heur jonge poppien)	Aarngs plezier in hebben
Doen asof ie schöpper en schriever bint (De knecht deu asof hi'j schöpper en schriever was)	Hiel wat van oezölf denken
Verkeerd weden; de kop verkeerd hebben	Kwaod weden
"Goeiemörgen, bi-j ok al wakker?" "Jao, al veurde'k opstunne."

Verwiezings

De taalwiezers en et woordenbook
Nedersaksische taalwiezers Achterhooks - Drèents - Grunnegs - Oostfreisk - Sallaans - Stellingwarfs - Tweants - Urkers - Veluws achternamen - klankleer en spelling - plaatsnamen - skeeldwöarde - veurnamen - warkwoordsvörms - zinnen Nedersaksisch woordenboek A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z