Drèentse taolwiezer
Dit is een Drèentse taolwiezer. Dinger die as hierin staot, bint: grammatica, algemiene woorden en zegswiezen.
Zie ok 't artikel aover 't Drèents.
Info veurof bewark
't Drèents hef verschillende heufdindielings, en wördt wal eziene as alle dialecten die as ze ien Drenthe praot. De dialecten ien 't noordoosten van de pervincie wördt ok wal as Grunnings eziene, en die van een diel van 't westen as Stellingwarfs.
Ien van de gebruukte iendelings is:
- 1. 't Noordenvelds (ok Grunnings)
- 2. 't Veenkoloniaols (ok Grunnings)
- 3. 't Zuudoost-Drèents (ok Zuudoost-Veen-Drèents)
- 4. 't Zaand-Drèents (ok Zuudoost-Zaand-Drèents)
- 5. 't Midden-Drèents
- 6. 't Zuudwest-Noord-Drèents (ok Stellingwarfs)
- 7. 't Zuudwest-Zuud-Drèents (ok Zuudwest-Drèents)
Grammatica (Zuudwest-Zuud-Drèents) bewark
Persoonlijke veurnaomwoorden (onderwaarp) bewark
- Ik (ikke veur naodrok), bi'jtieden: mi'j
- Ie (ieje veur naodrok)
- Hi'j, zi'j, 't
- Wi'j
- Ie (ieje veur naodrok), ie mit mekare, jullie
- Zi'j, zie
Persoonlike veurnaomwoorden (veurwaarp) bewark
- Mi'j
- Oe, joe, je (uutspraok: juh)
- Hum, hom, heur
- Oes, oens, oons
- Oe, joe, je
- Heur
Bezittelike veurnaomwoorden bewark
- Mien
- Oen, joen, je (uutspraok: juh)
- Zien, heur (soms: zien veur heur)
- Oeze, oenze, oonze
- Oen, joen, je
- Heur
Regelmaotige waarkwoorden bewark
Regels veur de teengwoordige tied:
- Ik + STAM + e
- Ie + STAM + t (STAM + en ien dielen van Drenthe)
- Hi'j + STAM mit vake een klinkerveraandering en/of wieziging van de leste medeklinker
- Wi'j + STAM + t (STAM + en ien dielen van Drenthe)
- Ie + STAM + t (STAM + en ien Zuudwest-Drenthe)
- Zi'j + STAM + t (STAM + en ien dielen van Drenthe)
Een koppel vervoegde waarkwoorden bewark
Weden (wezen) bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik bin(ne) | Ik ware | Ik heb ewest / ik bin ewest |
Ie bint | Ie waren | Ie hebt ewest, ie bint ewest |
Hi'j is | Hi'j was | Hi'j hef ewest, hi'j is ewest |
Wi'j bint | Wi'j waren | Wi'j hebt ewest, wi'j bint ewest |
Ie bint | Ie waren | Ie hebt ewest, ie bint ewest |
Zi'j bint | Zi'j waren | Zi'j hebt ewest, zi'j bint ewest |
Hebben bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik heb(be) | Ik hadde | Ik heb ehad |
Ie hebt | Ie hadden | Ie hebt ehad |
Hi'j hef | Hi'j had | Hi'j hef ehad |
Wi'j hebt | Wi'j hadden | Wi'j hebt ehad |
Ie hebt | Ie hadden | ie hebt ehad |
Zi'j hebt | Zi'j hadden | Zi'j hebt ehad |
Kieken bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik kieke | Ik keke | Ik heb ekeken |
Ie kiekt | Ie keken | Ie hebt ekeken |
Hi'j kek/kik | Hi'j keek | Hi'j hef ekeken |
Wi'j kiekt | Wi'j keken | Wi'j hebt ekeken |
Ie kiekt | Ie keken | Ie hebt ekeken |
Zi'j kiekt | Zi'j keken | Zi'j hebt ekeken |
Vraogen bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik vraoge | Ik vreuge | Ik heb evraogd |
Ie vraogt | Ie vreugen | Ie hebt evraogd |
Hi'j vrag | Hi'j vreug | Hi'j hef evraogd |
Wi'j vraogt | Wi'j vreugen | Wi'j hebt evraogd |
Ie vraogt | Ie vreugen | Ie hebt evraogd |
Zi'j vraogt | Zi'j vreugen | Zi'j hebt evraogd |
Worden bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik wor(re) | Ik wordde | Ik bin eworden |
Ie wordt | Ie wordden | Ie bint eworden |
Hi'j wordt | Hi'j weur (wordde) | Hi'j is eworden |
Wi'j wordt | Wi'j wordden | Wi'j bint eworden |
Ie wordt | Ie wordden | Ie bint eworden |
Zi'j wordt | Zi'j wordden | Zi'j bint eworden |
Willen bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik wil(le) | Ik wolle | Ik heb ewild |
Ie wilt | Ie wolden | Ie hebt ewild |
Hi'j wil | Hi'j wol | Hi'j hef ewild |
Wi'j wilt | Wi'j wolden | Wi'j hebt ewild |
Ie wilt | Ie wolden | Ie hebt ewild |
Zi'j wilt | Zi'j wolden | Zi'j hebt ewild |
Laoten bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik laote | Ik leute | Ik heb elaoten |
Ie laot | Ie leuten | Ie hebt elaoten |
Hi'j lat | Hi'j leut | Hi'j hef elaoten |
Wi'j laot | Wi'j leuten | Wi'j hebt elaoten |
Ie laot | Ie leuten | Ie hebt elaoten |
Zi'j laot | Zi'j leuten | Zi'j hebt elaoten |
Zullen bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik zal(le) | Ik zul / zol | |
Ie zult | Ie zulden / zol(d)en | |
Hi'j zal | Hi'j zul / zol | |
Wi'j zult | Wi'j zulden / zol(d)en | |
Ie zult | Ie zulden / zol(d)en | |
Zi'j zult | Zi'j zulden / zol(d)en |
Muggen bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik mag(ge) | Ik much | Ik heb emucht |
Ie mugt (magt) | Ie muchen | Ie hebt emucht |
Hi'j mag | Hi'j much | Hi'j hef emucht |
Wi'j mugt | Wi'j muchen | Wi'j hebt emucht |
Ie mugt (magt) | Ie muchen | Ie hebt emucht |
Zi'j mugt | Zi'j muchen | Zi'j hebt emucht |
Gaon bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik gao | Ik gunge | Ik bin egaone |
Ie gaot | Ie gungen | Ie bint egaone |
Hi'j giet | Hi'j gunk (gung) | Hi'j is egaone |
Wi'j gaot | Wi'j gungen | Wi'j bint egaone |
Ie gaot | Ie gungen | Ie bint egaone |
Zi'j gaot | Zi'j gungen | Zi'j bint egaone |
Doen bewark
Teengswoordige tied | Vleden tied | Voltooide tied |
---|---|---|
Ik doe | Ik deu (dee) | Ik heb edaone |
Ie doet | Ie deuden (deden) | Ie hebt edaone |
Hi'j döt | Hi'j deu (dee) | Hi'j hef edaone |
Wi'j doet | Wi'j deuden (deden) | Wi'j hebt edaone |
Ie doet | Ie deuden (deden) | Ie hebt edaone |
Zi'j doet | Zi'j deuden (deden) | Zi'j hebt edaone |
Algemiene woorden (Zuudwest-Zuud-Drèents) bewark
Dagen bewark
- Maondag, maandag
- Dinsdag
- Woensdag
- Donderdag
- Vri'jdag
- Zaoterdag
- Zundag
Maonden bewark
- Jannewaori
- Feberwaori
- Meert
- April
- Mei(e)
- Juni
- Juli
- Augustus
- September
- Oktober
- November
- December
Kleuren bewark
- Rood
- Geel
- Blauw
- Gruun / greun / greuin / gruin
- Oranje
- Paors / sang
- Raoze
- Gries
- Broen
- Zwart
- Wit
Getallen bewark
De schwa (stomme e) an 't end van partie telwoorden kump in 't Zuudwest-Zuud-Drèents veur as ze allennig staot of mit naodrok gebruukt wördt. Beveurbield: "Zie hebt drei auto's." "Hoeveule?" "Dreie."
- Iene
- Tweie/twieje
- Dreie
- Vere/viere
- Vieve
- Zesse
- Zeuvene (uutspraok: zeume/seume)
- Achte
- Negene (uutspraok: neenge)
- Tiene
- Elve
- Twaalve/twaalven (uutspraok: twaalm)
- Dartiene
- Veertiene
- Vieftiene
- Zestiene
- Zeuventiene (uutspraok: zeumtiene/seumtiene)
- Achttiene
- Negentiene (uutspraok: neengtiene)
- Twintig
- Dartig
- Veertig
- Vieftig
- Zestig
- Zeuventig (uutspraok: zeumtig/seumtig)
- Tachtig
- Negentig (uutspraok: neengtig)
- Honderd
- Duzend
- Miljoen
- Miljard
Geografie bewark
Plaotsnamen bewark
In dizze lieste staot ok de Oaveriesselse plaatsen waorvan de taal töt 't Zuud-Drèents erekend wördt.[1][2][3]
Bij de plaatsen waorvan det bekend is, vien ie 't veurzetsel dej derbij gebruukt um dernaor te verwiezen: "In Assen stiet 't Drents Museum"; "Het Drentse Boek zat vrogger op Zuudwolde"; "An 't Hoogeveine kwaamp veule volk wonen". As een plaatse 't veurzetsel op krig, is 't ok: ie koomt van (bv. van De Smilde) in plaatse van uut/oet.
Drèents | Nederlaands |
---|---|
Aalden | Aalden |
Aandern | Anderen |
Aansen | Ansen |
Alteveer | Alteveer |
Anlo | Anloo |
Annen | Annen |
Aolmeul | Oudemolen |
Aomen | Amen |
Assen (in Assen) | Assen |
Baoling | Balinge |
Bal | Ballo |
De Balk (Oaveriessel) | Balkbrug |
Barger-Compas | Bargercompascuum |
Barger-Oosterveld | Barger-Oosterveld |
Barghoezen | Berghuizen |
Beilen (in Beilen) | Beilen |
Börger (in Börger) | Borger |
Börk | Westerbork |
Bun | Bunne |
Bunen | Buinen |
Daolen (in Daolen) | Dalen |
Daolerpeel | Dalerpeel |
Darp | Darp |
Dever (in Dever) | Diever |
Deverbrogge | Dieverbrug |
Dooldersum | Doldersum |
Drogteropslagen | Drogteropslagen |
Drouwen | Drouwen |
Dundern | Donderen |
Dwingel | Dwingeloo |
Eel | Eelde |
Eelde-Potterswold | Eelde-Paterswolde |
Eext (in Eext) | Eext |
Eexterveen (op Eexterveen) | Eexterveen |
Ein | Een |
Eksel | Exloo |
Elim | Elim |
Elp | Elp |
Emmen (in Emmen) | Emmen |
Erica (op Erica) | Erica |
Fluitenbarg | Fluitenberg |
Fokswol | Foxwolde |
Fört | Fort |
Gaastern | Gasteren |
Gasselt | Gasselte |
Geeiten | Gieten |
Gies | Gees |
Giesbrogge | Geesbrug |
Geeiterveen (op Geeiterveen) | Gieterveen |
Gouwenbrogge | Geeuwenbrog |
Grol | Grolloo |
't Haantie (op 't Haantie) | 't Haantje |
Haolen | Hooghalen en Laaghalen |
Haovelte | Havelte |
Hesselen | Oosterhesselen |
Hieken | Hijken |
Hies | Hees |
Hoes ter Heide | Huis ter Heide |
Hollaandscheveld | Hollandseveld |
Holsloot (op Holsloot) | Holsloot |
Hooghaolen | Hooghalen |
Ie | Yde |
Ieghaor | Ekehaar |
Iekst | Eekst |
Ies | Ees |
Karkenveld | Kerkenveld |
De Kiel (op De Kiel) | De Kiel |
Klazieneveen | Klazienaveen |
Klijndiek, ok: De Zietak | Klijndijk |
Koekange (op Koekange) | Koekange |
Koevern | Coevorden |
Koldervene | Kolderveen |
De Krim (Oaveriessel) | De Krim |
Langel | Langelo |
Leggel | Leggelo |
Lukkenwol | Leutingewolde |
Loon | Loon |
Midlaoren | Midlaren |
Möppelt | Meppel |
Möppen | Meppen |
Nei-Amsterdam | Nieuw-Amsterdam |
Nei-Dörd | Nieuw-Dordrecht |
Neie Krim | Nieuwe Krim |
Neieroord | Nieuweroord |
Neilaande | Nieuwland |
Nei-Schoonebeke (op Nei-Schoonebeke) | Nieuw-Schoonebeek |
De Neitap | De Nietap |
't Nijevene | Nijeveen |
Ni'jlusen (Oaveriessel) (op Ni'jlusen) | Nieuwleusen |
Noordscheschut (op Noordscheschut) | Noordscheschut |
Noord-Slien | Noord-Sleen |
Nörg (in Nörg) | Norg |
De Smilde (op De Smilde) | Smilde |
Olde Smilde | Hoogersmilde |
't Oogeveine, ok: 't Oveine (op/an 't Oogeveine) | Hoogeveen |
Oring (in Oring) | Odoorn |
Örvelt | Orvelte |
Paais (in Paais) | Peize |
Peeist | Peest |
Pes | Pesse |
Potterwol | Paterswolde |
Raol (in Raol) | Rolde |
Roneres | Roderesch |
Ronerveld | Nieuw Roden |
Roon | Roden |
Roevène (Oaveriessel) | Rouveen |
Rowol | Roderwolde |
Rune | Ruinen |
Runerwold, ok: 't Wold (op Runerwold) | Ruinerwold |
Samber (op Samber) | Sandebuur |
Scheloo (uutspraoke: Schelóó) (op Scheloo) | Schoonloo |
Schonbek, ok: Schonebek, Schombek | Schoonebeek |
Schonnerd | Schoonoord |
Schunesloot (Oaveriessel) | Schuinesloot |
Slagharen (Oaveriessel) | Slagharen |
Slien (in Slien) | Sleen, Zuid-Sleen |
De Smilde | Middensmilde, Hijkersmilde |
Stappest (Oaveriessel) | Staphorst |
Steenwingsmoer | Steenwijksmoer |
Steinbaargen | Steenbergen (in de gemiente Noordenveld) |
Stienbargen | Steenbergen (in de gemiente De Wolden) |
Stoefzaand | Stuifzand |
Sweel | Zweelo |
Tiendeveine | Tiendeveen |
Tynaorl | Tynaarlo |
Ubbenao (op Ubbenao) | Ubbena |
Vaalt (in Vaalt) | Valthe |
Vaaltermond | Valthermond |
De Vaort (Oaveriessel) | Dedemsvaart |
Veenhoezen | Veenhuizen |
Vening | Veeningen |
Vledder (in Vledder) | Vledder |
Vreeis (in Vreeis) | Vries |
't Wapservene | Wapserveen |
Wachtum | Wachtum |
Waetern | Wateren |
Wering | Weerdinge |
Wesens | Westenesch |
Weiteveen | Weiteveen |
Wering (uutspraoke: Wèring) | Weerdinge |
Wespert | Westdorp |
Wessenes (uutspraoke: Wessenés) | Westenesch |
Westervèle (in Westervèle) | Westervelde |
De Wiek | De Wijk |
Wiester (in Wiester) | Wijster |
Win | Winde |
Wisp | Wezup |
Witteveen | Witteveen |
Zuudlaoren | Zuidlaren |
Zuudvèle (op Zuudvèle) | Zuidvelde |
Zuudwolde (op Zuudwolde) | Zuidwolde |
Zwartemeer | Zwartemeer |
Zweel | Zweeloo |
Zegswiezen (Zuudwest-Zuud-Drèents) bewark
Zegswieze | Uutleg |
---|---|
Iene de baord ofdoen (Zie hef hum de baord ofedaone) |
Iene is goed de waorheid zeggen |
't Kan mi'j begroten ('t Kan mi'j zo begroten zoas 't mit hum egaon is) |
Het spiet mien / Ik hebbe te doen mit... |
In de biester weden (Ik binne hielemaole ien de biester) |
In de war / in verlegenheid weden |
Die zien gepraot en vief cent, dan he'j net een stuver |
Zien praoties bint niks weerd |
Der nie achter dale komen |
Kieken de'j nie achter 't net vist |
Aarngs drok op weden (Otien is drok op heur kleinzeune) |
Aarngs mit verguld weden, iets geern doen |
Aarngs fedusie in hebben (Heb d'r mar fedusie in...) |
Aarngs vertrouwen in hebben |
"Ik gao mar es even een endtien lopen." "Ie kunt ok nie altied geld tellen." |
|
Hè jong / Heerink mien tied / Heerinkies mien Freerikies | (Tussenwerpsels) |
't Heui op en de koe dood |
Det kump goed uut |
De kuierlatten nemen |
D'r vandeur gaon |
Iets / Iene maggen lieden (Ik magge die kerel wel lieden) |
Iets / iene goedkeuren / prettig vienden |
De klokke liek hebben staon |
't Mit mekaar iens weden |
Die is hen lillijkers vangen |
Die is vört (Ezegd a'j vraogt waor as iene is) |
't Mag wel zo | 't Giet wal aordig / 't Holdt nie aover |
Wi'j hebt gelieke Ni'jjaor | Dut mar röstig an |
Goed te passe weden |
Ien een goeie buie weden (Ok as algemiene groet: "Goed te passe?" "Jowal.") |
Wat onder de pette hebben (Ie hebt hiel wat onder de pette) |
Niet euliedom weden |
Aarngs schik an hebben (De olders hebt zo'n schik an heur jonge poppien) |
Aarngs plezier in hebben |
Doen asof ie schöpper en schriever bint (De knecht deu asof hi'j schöpper en schriever was) |
Hiel wat van oezölf denken |
Verkeerd weden; de kop verkeerd hebben |
Kwaod weden |
"Goeiemörgen, bi-j ok al wakker?" "Jao, al veurde'k opstunne." |
Verwiezings bewark
De taalwiezers en et woordenbook | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|