Wikipedia

Nedersaksische skeeldwöarde

(döärstüürd vanaf "Nedersaksische vlukeri'je")
Op disse pagina stoat lellike wöarde. As oe det neet ansteet, of as oe det op ne bepoalde manere angrip of beleadigt, röd Wikipedia oe an um neet wieter te kiekn. Vuur n breed inzich in de völziedigheaid van Neersassiese wöarde, kiekt in t Nedersaksisch woordenboek

Net as in aandere kultuurn is t in de Neersassiese kultuur neet ongebroekelik um oew onvrea met verskeaidene zaakn oet te drukn in klurige, mear mangs ook meender froaie skeeldwöarde - um achteroet te bidden zoat ze wal zegnt.[1] Nöast det völle Hollaandse skeeldwöarde direkt beent oawer enömn, of an epast noar de Neersassiese oetsproake, is t Neersassies ook verskeaidene eegne wöarde "riek". n Belangriek oonderskeaid tusken t gebroek van skeeldwöarde in Hollaand en t Neersassiese gebeed is det n hoop wöarde in t leste gebeed ook as leefhebnd gräpken bedoold köant wordn, dus duur t ene eande met t aandere te beneumn.

De skeeldwöarde op disse ziede zeent oonderverdeeld in verskeaidene weardn dee at in t Neersassiese gebeed (en feailik de hele Westerse wearld) vuur "fatsoenlik" wordt eheuldn. Leu of zaakn kriegnt n mear of meender slim skeeldwoard noar mate at ze van disse weardn ofwiekt.

t Geet op disse ziede um biezeundere wöarde. Ne direkte ummezetting van t Neerlaandse is nit neudig. Zo keant t Grönnings t woard "kloede" vuur "dik persoon". Doarumme hooft "dik persoon" dr nit bie te wordn ezat, terwiel at t wál zo ezegd kan wordn. As n bepoald dialekt gin spesjaal woard hef vuur dit soort beskriewings, kan t wál direkt ummezat wordn.

Um n good beeld te geewn van de völziedigheaid, is dezelfde indelige an eheuldn as op t Neersassiese Wöardebook, dus ne vaste riege van de Neersassiese variaantn met öare versie van t Hollaandse begrip det boawn an steet:

Emotionele gesteeldheaid

bewark

Jankerd

bewark
  • Nederlaands: jankerd, huilebalk
  • Achterhooks:
    • hangelippe, hangebek
    • bleerbek
  • Drèents:
    • domperd (ZWZ)
    • hoelbalk, hoele-, hule-, hoelbek
    • joelebalk (ZWZ), joelbek (ZOZ, ZWZ)
    • lieperd (ZOV, ZWN, ZWZ), lipperd (ZWN), liepenbek
    • rèerbek (ZWZ)
    • siepdeuze
    • toetmusse (ZWZ, letterlijk een heufddeksel mit een toete of tip)
  • Grönnegs:
    • blèrderd
    • blèrtoet/-de
    • lieperd
  • Sallaans:
    • siepdeuze
    • Siep(erd)
    • joel(erd)
  • Tweants:
    • titte, titje
    • göllippe
  • Veluws:
    • bleerbek
    • bruullippe (Elspeet)
    • reerbek

Zeurpiet

bewark

Klookigheaid

bewark

Onnozele

bewark
  • Achterhooks:
    • halven
    • onwiezen
    • kuuken (of zunnekuuken (letterlijk lieveheersbeestje), den lacht r völle bi-j)
    • stommen hond
    • achterlek schoap
    • slimmen
    • dollen
  • Drèents:
    • daozerd (Zuudwest-Drenthe, Ni'jlusen)[2][1]
    • dom kuken
    • driekwarter, halve (iene die as niet 100% is; eheurd op Ni'jlusen)
  • Grönnegs:
    • kloun
    • kou
    • gekke Gerret
  • Sallaands:
    • koezn
    • onwiesn
    • kuukn
    • sloaperd
  • Stellingwarfs:
  • Tweants:
    • koezn
    • dom deer
    • kuukn
    • halven
    • (dokter) döl, dölligen
    • kuuläj
    • sloaperd
    • sloaptablette
    • (jan)doedel
    • (jan) hoondekloot
    • gannef
  • Veluws:

Persoonlike/hoesheuldelike verzörging

bewark

Dik/mollig meisje

bewark

Dikke man

bewark

Dikke vrouw

bewark

Dunne man

bewark

Dunne vrouw

bewark

Iemand die altijd overal bovenuit schettert

bewark

Onverzorgd persoon

bewark

Slordige vrouw

bewark

Verwijfde man

bewark
  • Achterhooks: kwenne (letterlijk hermafrodiet, ok gebroekt veur ne umgeboudn transseksueel)
  • Grönnegs: kirrelwief (al sègd as aine laank hoar het; LET OP: nait t zulfde as manwijf)
  • Tweants:
    • kwenne (zelfde as Achterhooks, mear ook vuur manlike vrouwleu)
    • miegerd
    • drillerd (oold Riesns)
    • fatje(n)
  • Veluws
    • net n wief

Drankgebruik

bewark

Niet-lenig persoon

bewark

Riekdom

bewark

Arm persoon

bewark

Rijk persoon

bewark
  • Drèents:
    • bi'jvoeglijk naamwoord dik, beveurbield: een dikke boer (een rieke boer)
    • Rieke kerels wördt wal op typische menieren beskreven, beveurbield: Daor leup hi'j now, een segaar in 't heufd. De segaar gef materiële welstand an.
  • Grönnegs:
    • maanze
    • diknek
    • potjekakker
  • Oostfreisk:
    • potjekakker
    • potjeschieter
    • töntjeschieter
      • Woorden kommen van vrouger, dou heil Oostfreisland aarm was, oube Emden neit deur de koopluu dij doar woonde. Allein dij koopluu scheten in tönnen in stee van n gemak of n hoeske.

Ummegaank met aandere leu

bewark

Achterbaks persoon

bewark

Bijdehante persoon

bewark
  • Drèents:
    • snaore
  • Veluws:
    • wiesneuze
    • biehaand ventjen/biedehaande deerne

Conflictzoeker, stoker

bewark
  • Neerlaands: conflictzoeker, stoker
  • Achterhooks
    • prewwel
  • Drèents
    • droktemaker, -maoker (MD, VK, KVD), -maeker (ZWN)
    • herrieschopper, herrieschupper, harriemaker
    • stiekelkont
    • vuurtienstoker
  • Tweants:
    • droktemaker
    • stokkebaas
    • stangerd
  • Veluws:
    • droktemaker
    • harrieschopper

Dwarsligger

bewark

Gierigaard

bewark

Inhalig persoon

bewark

Kwajongen

bewark
  • Drèents:
    • ba(a)ndrek(k)el (ZWD)
    • (lillijke) lèmpe (Ni'jlusen)[1]
    • rotjong (meervold rotjongen)
  • Grönnegs:
    • rötjong
    • snötneus/-ze (ook zègd van aine dij jong is, mòr ien n hoge positie, bv. "Mien boas is nog mòr 26 joar old en dij snötneuze mout mie zeker vertèllen wat ik doun mout".)
  • Tweants:
    • rekkel
    • (lelliken) aap
    • börstel (sprek oet: /'bɜsl/, kan ook positief bedoold wordn)
    • rotjong
    • drietjeunkn (ene met nen te grootn moond vuur zinne leaftied)
    • driet(e)buul
  • Veluws:
    • rotjong
    • snotjong
    • drietbuul

Lomperik

bewark
  • Drèents:
    • knalpitte (eheurd op Ni'jlusen)
    • plenter (vake mit bi'jvoeglijk naamwoord: leelke/ruge/gemene plenter, of as een plenter van een kerel/wief)
  • Tweants:
    • onbenul(ligen)
    • onbesoesden
    • onwiezn
    • dolbotter (in vuurtbeweagn, ook vuur weelde keender)
    • (bear)osn
  • Veluws:
    • hultebuis

Nieuwsgierig persoon

bewark

Nors figuur

bewark

Opschepper

bewark
  • Drèents:
    • banjer(d) (ZWN, ZWZ)
    • blaospiep (ZOZ), blaospiepe (ZWZ)
    • boekspreker (MD, ZOZ)
    • braoskeboksem
    • broeseerder (MD)
    • droester(d) (MD, Zuud-Drèents)
    • gresmieger (ZOV)
    • hoester (ZWZ)
    • kakkerd
    • opsnieder
    • parademaker
    • pochhans, pochehans, pocherd
    • proesterd (MD)
    • schroetebroek, schroetebreur (ZWZ)
    • schroeter(d) (ZWN, ZWZ)
    • snakker(d)
    • snoever(d)
    • windboks, windbuul, windmaker, windmieger, windmus, windzak
  • Grönnegs:
    • ploas/-ze
    • snakkerd
  • Tweants:
    • pocherd, pochebaas
    • bloazerd, bloasbalg
    • opsnieder
    • opgewer
    • bralbek (Meestal vuur leu dee't völle met seantn proonkt)
    • skreeuwerd
    • Hengeler weend
  • Veluws:
    • blaoskaak

(Oude) bazige vrouw

bewark
  • Achterhooks:
    • olde beaze
    • olde meuje
    • olde toeke
  • Drèents:
    • baanholder, baonholder
    • olde hekse
    • prauwel (ZWZ)
  • Grönnegs:
    • tantie (ook broekt bie lutje wichter)
  • Tweants:
    • pinne
    • hekse
    • snippe
    • meuje (in t oolde Tweante beteeknt dit tante)
    • (zoer)proeme
    • zearn, zoern
    • kreng
    • hapskeare
    • jepse
    • toeke
  • Veluws:
    • tuke
    • hekse

Praatjesmaker

bewark
  • Achterhooks:
    • nöälebartje
    • preakebuul / preakepeter
    • reerbek (meer te freg (nl:brutaal) as te völle proaten)
  • Drèents:
    • doelenkop (KVD)
    • fatsenmaker (ZWZ)
    • kletser(d)
    • kruudkremer (ZOZ, ZWN, ZWZ)
    • menister, minister
    • pikverkoper (ZWZ)
    • praotjeboksem (VK)
    • prootiesmaker (KVD, VK)
    • prootbuul, -majoor, -vaar, -zak (MD, ZWD)
    • preekva
    • rabbelbek, rabbelduize, rebbelkont (wie anienen deur prat)
    • smous (KVD, vanolds een scheldwoord veur een Judde)
  • Grunnegs:
    • kwakkert, kwakdeuze (aine dij dingen vertelt dij nait woar binnen of minder as dat er sèggen dut)
    • poestert (aine dij dingen vertelt dij beter lieken as dat ze waarkelk binnen)
  • Sallaans
    • preekva
  • Tweants:
    • bloazerd, bloasbalg
    • preakebuul, -baas
    • nöalekloas, -peter
    • skreewerd
    • prokureur
  • Veluws:
    • praotjesmaker, präötiesmäker
    • kwebbelkonte
    • kletskonte

Raar mens

bewark

Roddelkont

bewark

Slijmbal

bewark

Stiekemerd

bewark

Tuig

bewark

Verwaande vrouw

bewark

Watje, softie

bewark
  • Achterhooks:
    • zeute(n)
    • drietebuul
    • angsthaze
  • Grönnegs:
    • schieterd (aigelks NL: bangerik)
    • schietdeus/ze
  • Drèents
    • drieter(d)
    • pieper(d)
    • schieter(d)
  • Tweants:
    • zöadje(n)
    • titje(n)
    • butje(n)
    • mietje
    • pieperd (met nen langn -iej)
    • dramtitte
    • nöalerd
    • drammerd (dramtitte, nöalerd en drammerd beteeknt in t Tweants noast 'zanikerd' ook 'iene dee kleinzerig is')
  • Veluws:
    • eenballer (Wezep)
    • angsthaoze
    • pieperd

Zeurpiet

bewark

Vuurkomn/lichamelike kenmoarkn

bewark

Gedrongen

bewark

Grote oren

bewark

Groot kakement

bewark

Iel persoon

bewark

Lilliputter

bewark
  • Grönnegs:
    • keudeldoemke (aigelks NL: kabouter)
  • Tweants:
    • pooster (leu met korte beenn)
  • Veluws:
    • lilliputter
    • tuunkabouter
    • dwarg

Snor/baard

bewark

Woarkhoolding

bewark

Lui

bewark
  • Nederlaands: luiaard, luierik, luiwammes
  • Achterhooks:
    • voelen bok
  • Drèents:
  • Grönnegs:
    • luihinderk (oetsproak: [löjhinnek])
    • laauwe loene
    • lapswans
  • Tweants:
    • lamlul
    • loabaant (ook vuur eenn den at wat beloawt en t doarnoa neet dut, vgl. n Biebelsen Loabaant)
    • voeln
    • löj deer, ~ voarkn
    • lapzwans
    • lapderk
    • lamlendigen
    • lamzak, lamstroal, -straal
  • Stellingwarfs:
    • slaoperd (veur iene die gien acht gef)
  • Veluws:
    • luiwammes
    • lapzwans

Perfectionist

bewark

Prutser

bewark

Sloom

bewark
  • Nederlaands: slomerik
  • Drèents:
    • dórrelgat (Zuud-Drèents)
    • drokkerd, drukkerd
    • drukkelkont (MD)
    • gaap (Zuud-Drèents)
    • laoban, laban, laobaander (slome, suffe kerel)
    • luns (traoge, slome kerel, ZOV)
    • taorte (slome, dikke vrouwe (ZWN)
    • zompzak (ZWZ)
  • Tweants:
    • loabaant, loabaander, loabaanter (ook lui)
    • slauw (biev. nw.)
    • plöamerig (biev. nw. veroolderd)
    • liezem (biev. nw. veroolderd)
    • Oetdrukking: "den is zo troag as dikke driete (duur n trechter)"

Treuzelen

bewark
  • Nederlaands: treuzelaar
  • Achterhooks
    • drökkel (drökkeln = treuzelen)
  • Drèents:
    • dommel
    • dórrelgat (Zuud-Drèents)
    • drouwerd, drouwelzak, drouwkonte, drouwelkonte (ok drauw-)
    • dremmelklaos (ZOZ, ZWZ)
    • dreuzelkont, drummelkont
    • gaap (Zuud-Drèents)
    • treuzelaar, treuzelder, treuzel, treuzelgat, treuzelpuut
    • zeurderd (kan naost 'iene die zeurt' ok betieken 'iene die treuzelt', zoas in 'Met dei zeurderd duurt het wel ein joor.')
  • Veluws: dreutelen

Rifferenties

bewark
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2009), "Zo zegge wi'j det" van A tot Z! (aanvulling) Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen, Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink
  2. ↑ Woordenboek van de Drentse dialecten
De taalwiezers en et woordenbook 
Nedersaksische taalwiezersAchterhooks - Drèents - Grunnegs - Oostfreisk - Sallaans - Stellingwarfs - Tweants - Urkers - Veluws
achternamen - klankleer en spelling - plaatsnamen - skeeldwöarde - veurnamen - warkwoordsvörms - zinnen
Nedersaksisch woordenboekA - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nedersaksische_skeeldwöarde&oldid=326127"