Grönnegse toalwiezer

Dit is n Grönnegse toalwiezer op Wikipedie. t Is bedould om de Grönnegse toal te beschrieven en zo sprekers en nait-sprekers de Grönnegse toal zain te lôten en eventuweel heur dijent de leren. Dingen dij man hier vinden kin binnen woordenliesten, grammoatiek, oetsproak, spèllen en zegswiezen.

Info veurof

Dailen van Noord-Nederlaand woar man Grunnegs proat

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs" mid meyr informaty op dit underwarp

t Grönnegs is de dialektgroep dij proat wordt ien pervìnzie Grönnen en de grìnsgebieden mit Drìnt en Fraislaand. t Bestaait oet meerdere dialekten, woardeur nait overaal t zölfde Grönnegs proat wordt. Om toch alle Grunnegse dialekten heur stee te geven, worden dialektverschillen in dit woordenbouk goud vermeld.

Hieronder stoan de Grönnegse dialekten van west noar oost tou. Doarachter staait roegweegs t toalgebied en doarachter tuzzen hoakjes de kode dij broekt wordt om t dialekt aan te geven.

• Pompsters, ien t Fraise dörp De Pomp (KPM)
• Westerkwartaars, aan zuudwestkaant van t Raitdaip (WEK)
• Hoogelaandsters, op Hoogelaand (HGL)
• Stadjeders, ien Stad en Hoaren (STD)
• Noordvelds, ien de kop van Drìnt (NVL)
• Oldambtsters, ien oostelk Fivelgo, noordelk Oldambt en Bennewold en der om tou (OLD)
• Veenkolonioals, ien de Veenkelonien en om en bie Winschoot (VEK)
• Westerwolds, om en bie de dörpen Troapel, Zèlng en Onstwedde (WEV)

Oetsproak

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (oetsproak)" mid meyr informaty op dit underwarp

Ien t Grunnegs worden letters over t aalgemain net zo oetsproken as ien t Nederlaands. Dochs binnen der wel n aantel letters dij aans oetsproken worden. Zinnen worden voak wel hail aans oetsproken, deurdat Grunnegers voak hail vlot proaten. Der wordt voak zègd dat t Grunnegs zo schreven wordt as dat t oetsproken wordt, môr as man perzies schrieven gaait as dat man proat, den krigst veurbeelden as dit:

Veurbeeld 1

Schriefwieze: "Dat het hai aiglieks nait doan," zegt zien bruier

Oetsproak: Daddedde ailieks naaidoan, sètsien bröjr

Veurbeeld 2

Schriefwieze: Woarom schriefst doe heur nait woar of t is?"

Oetsproak: Woarem ssriefstoeweur naait woaroftis?

Veurbeeld 3

Schriefwieze: Dij kerel staait doar nou al doagen laank te wachten

Oetsproak: Dij kirrol staaitoar nouwaal doakhnglaank twach n

Veurbeeld 4

Schriefwieze: Maggen joe doar nait in?

Oetsproak: Makhngjoe doarnaaidin?

De ö is de i in de Nederlaandse oetsproak van "shirt". De kombinoatsie kh is de Duutse g. De kombinoatsie oa is de oo ien "oor". Zai t heufdartikel veur meer informoatsie.

Spèllen

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (spèllen)" mid meyr informaty op dit underwarp

Veur t Grunnegs bestaait gain vaaste spèllen en t is nait standerdiseerd. Der is wel n veurkeursspèllen dij ien elk dialekt as standerd zain wordt, môr nait aaltieds broekt wordt, omreden der nait veul weet van is. Zai t heufdartikel veur meer informoatsie over de spèllen van t Grunnegs.

Grammoatiek

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (grammoatiek)" mid meyr informaty op dit underwarp

De grammoatiek van t Grunnegs verschilt ien veul zoaken van dij van t Nederlaands. t Is zowel verwaant aan dijent van t Frais en Leegsaksisch, wat perzies dudelk môkt wat t Grunnegs is, Friso-Saksisch.

Biezundere woorden

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (biezundere woorden)" mid meyr informaty op dit underwarp

Ien t Grunnegs bestoan der n aantel woorden woarvan t gebroek of de betaikenis ôfwiekt van de Nederlaandse. Dizze woorden worden ien t heufdartikel beschreven.

Woorden noar kategorie

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (kategorie)" mid meyr informaty op dit underwarp

Man kin noast t zuiken op letters, ook zuiken op kategorie. Hier stoan aalmoal woorden biemekoar dij wat mit n bepoald onderwaarp te doun hebben.

Algemaine woorden

Ien dizze seksie kin man zuiken op letter:

A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z

Grunnegs	Nederlaands
Kavort	envelop
Keroazie	moed (EN: courage)
Kippen	kantelen
Klaaien/graimen	morsen
Klontje	kandijbrok
Kloed(e)	klont/dik persoon (negatief)
Knipnoagels	hete kolen
Knuppen	knopen
Koare	kruiwagen
Konstelloatsie	sterrenbeeld (EN: constellation)
Kopstubber	ragebol
Kou/boekou	koe
Krep	onkruid
Kroagbonk	sleutelbeen
Krödde	onkruid
Kruudoorns	kruisbessen
Kullen	mislukken
Kwedeln, reuteln, proatjen	kletsen
Leeg	laag
Lief	lichaam/buik
Liek	gelijk, zoals, recht, evenwijdig
Liepen	huilen (zn)
Liggoam	lichaam
Loek	Lübeck
Loeren	kijken (negatief)
Loophek	babybox
Loos	slim (negatief)
Loug/dörp	dorp
Meer	merrie
Mieren	zeuren
Miezer, miegel	motregen
Min	slecht
Minne	moe
Mis	mis/mesthoop
Mishottjen	mislukken
Mizze	miskraam
Moaden	paren
Moor	moeras
Mous	boerenkool
Mug	vlieg
Neevie	mug
Nikken	begroeten
Noaber/nijber/naiber	buurman/naaste
Noaberschop/noaberskop	buurt
Noaberske (zn)	buurvrouw
Noaberske (bw)	naburige
Nust/bèr(re)	bed
Oate	vader (verouderd)
Omstebeurten	om de beurt
Oetzied/uutzied	opzij
Opoe	oma
Oust	knoest
Over	via (ik gaai over Veendam noar Stad tou)
Paart	deel
Pafken	roken
Peerd	paard
Peperwörrel	Mierikswortel
Peut(e)/pudde/put(te)	put
Pikken	kleven
Pitten/sloapen/pomen	slapen
Plaze	verwaand persoon
Plof/ploffiets(e)/plovvert	brommer
Poezen	hard blazen
Pool	muts, pet
Puut/pude/pute	(plastic) zak
Raaimen	rijmen
Raimen/riemen/klaaien	morsen
Raaive	gereedschap
Reren/schraaien/blèren	huilen (ww)
Riepe	stoep
Rieten	trekken
Rijer	kantonrechter
Saus	saus, latex verf
Sauzen	verven (latex)
Schienvat	zaklantaarn
Schoet	schort
Schuddeldouk	vaatdoek
Schosstain/schösstain	schoorsteen
Schotjen	slenteren
Schovvel	onkruidspade
Sikkom/sikkem	bijna/ongeveer, zomaar/toch nog even
Slaif	soeplepel (niet pollepel)
Slicht/schel	scheef
Slim	erg
Slik	snoep
Sloek	keel
Smok	zoen
Snappen	begrijpen, happen, zwiepen (bv. van een flexibele stok)
Snoarske	schoonzus
Snits	winst
Snoetjeknovveln	zoenen/vrijen
Snok	de hik
Soezen	zeuren
Spaigelploat(e)	cd
Stain	steen/pit (van een vrucht)
Steekruif	koolraap
Stiefels	laarzen/schoenen
Stoer	moeilijk
Stranpel	boomstronk
Strupen	omhoog doen (bv. rolgardienen of maauwen), strikken
Taauwkevlais	rollade
Vernaggeln/diggeln	vernielen
Veurtieds	van tevoren
Visker	visser (hobbie)
Viskerman	visser (beroeps)
Vlod, vloud	vloed
Vlod	vlooi
Vlodde	kwakje
Vlödde, room	room
Voaie	lief klein kereltje (OLD), vader (WEK)
Volle/ vaile	dweil
Vot	weg
Waalske bonen	tuinboon
Wakken, haauwen, pruigeln	slaan
Weerglas	barrometer
Wicht	meisje
Wied	ver
Wizze (bw)	zeker
Wizze (zn)	zwangerschap
Zedel	folder
Zeup	borrel
Zoepen (ww)	drinken
Zoepen (zn)	karnemelk
Zoepenbrij	karnemelkse pap
Zok heugen	zich herinneren
Zuneg	zuinig; nauwelijks

Waarkwoorden

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (waarkwoorden)" mid meyr informaty op dit underwarp

Ien t Grunnegs worden waarkwoorden nait aaltieds zo vervougd as ien t Nederlaands. Doarom worden vervougens van waarkwoorden hier geven.

Geogroafie

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (geogroafisch)" mid meyr informaty op dit underwarp

Onder dit kopke kin man lezen hou bepoalde ploatsnoamen, landen en gebieden ien t Grunnegs nuimd worden. Dizzent worden aanders nait aaltieds broekt en worden den gewoon vervongen deur de aaigense benoamen van dat gebied of de Nederlaandse noam.

Zegswiezen

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (zegswiezen)" mid meyr informaty op dit underwarp

Ien t Grunnegs bestoan n hail ìnde zegswiezen dij ôfwieken van t Nederlaands. Ook n hail ìnde wieken ôf van t Leegsaksisch, woardeur de maiste zegswiezen typisch Grunnegs binnen. Ien t Grunnegs Nederlaands worden dizze zegswiezen sums letterlieks vertoald, woardeur der wel ais misverstanden ontstoan.

Westerwôlds

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (Westerwoolds)" mid meyr informaty op dit underwarp

t Westerwôlds nemt n biezunder stee binnen t Grönnegs toalgebied ien. Doarom wordt der binnen dizze toalwieze ook n apaarte ziede aan dit dialekt besteed.

Westerkertaaiers

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegs (Westerkertiers)" mid meyr informaty op dit underwarp

Ook t Westerkertaaiers nemt n biezunder stee binnen t Grönnegs toalgebied ien. Doarom wordt der binnen dizze toalwieze ook n apaarte ziede aan dit dialekt besteed.

Aander woordenbouken en -liesten op droad

• Sillius Groningana
• Popko Groninger Woordenboek
• Familie de Groot - Gronings-Nederlands
• Siemon Reker - Groningsonline.nl

De taalwiezers en et woordenbook
Nedersaksische taalwiezers Achterhooks - Drèents - Grunnegs - Oostfreisk - Sallaans - Stellingwarfs - Tweants - Urkers - Veluws achternamen - klankleer en spelling - plaatsnamen - skeeldwöarde - veurnamen - warkwoordsvörms - zinnen Nedersaksisch woordenboek A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z